پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) را در قسمت اول نشان داده ایم که مطابق ذیل است:

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

فَإِنْ أَعْرَضُوا فَقُلْ أَنذَرْتُكُمْ صَاعِقَةً مِّثْلَ صَاعِقَةِ عَادٍ وَثَمُودَ ﴿13﴾ إِذْ جَاءتْهُمُ الرُّسُلُ مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ قَالُوا لَوْ شَاء رَبُّنَا لَأَنزَلَ مَلَائِكَةً فَإِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُمْ بِهِ كَافِرُونَ ﴿14﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به این فعالان کفر هشدار ده که مبادا از حد بگذرانند

2

فَأَمَّا عَادٌ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَقَالُوا مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ ﴿15﴾ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا صَرْصَرًا فِي أَيَّامٍ نَّحِسَاتٍ لِّنُذِيقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَخْزَى وَهُمْ لَا يُنصَرُونَ ﴿16﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به این فعالان کفر هشدار ده که شما از قوم عاد قوی تر نیستید

3

وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَيْنَاهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمَى عَلَى الْهُدَى فَأَخَذَتْهُمْ صَاعِقَةُ الْعَذَابِ الْهُونِ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿17﴾ وَنَجَّيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ ﴿18﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به این فعالان کفر هشدار ده که شما از قوم ثمود قوی تر نیستید

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 کافران معاصر که به نعمت عظيم قرآن اهميت نميدادند و بر روش خويش اصرار مي ورزیدند را نکوهش میفرماید و ضمنا گوشه ای از لجبازی کافران را ذکر و به پیامبر (ص) توصیه میکند که آنها را به عاقبت شان و نیز عاقبت مؤمنان توجه دهد .

در پاراگراف 2 می فرمایدکه ای پیامبر! به کافران بگو شما دارید به چنین خدائی کفر می ورزید؟

در این پاراگراف می فرماید قوم عاد و ثمود لجبازی و مخالفت عامدانه را در پی گرفتند و در این جهان به عذاب هلاکت دچار شدند و عذاب اخروی شان هم سر جای خودش هست .

4 - سوالات

1- از عبارت «من بین ایدیهم و من خلفهم» (آیه14) چه استنباط می کنید؟ (طولانی بودن زمان هشدار پیامبرانشان ، تا اینکه به آخرخط خویش رسیدند؟ یا....؟)

2- از تقابل عبارت های«عذاب الخزی» و «عذاب الاخره» چه نتیجه گیریی میکنید؟ با توجه به سوال فوق ، عبارت «عذاب الهون» کدام حالت را دارد؟

3- در کدام نقاط این پاراگراف ، شدت عمد واصرار ولجبازی دیده میشود؟

4- از عبارت «اولم» (آیه15) تا آخرآیه ، چه حالتی ، برقراراست؟

5 – در آیه 13 ، «ف» در ابتدای آیه ناظر به چیست ؟ (کلّ اِعراض ها و لجبازی ها و عنادهای کافران که در پاراف های قبل مطرح است؟ یا...؟)

5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

سران مخالفان پیامبر (ص) خیلی به خودشان مطمئن بودند وگمانی به ضعیف شدن موقعیت خویش و قوی شدن احتمالی موقعیت آنحضرت نمی بردند (آیه 15) و مخالفتشان صرفا از روی لجبازی بود (آیه 17)

6 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه های 16 و 17 ، سرگذشت ناخوشایند دو قوم عاد و ثمود را که به هلاکت جمعی منجر شد ذکر نموده و در آن وعده ای تلویحی نهفته است که ای پیامبر! و ای پیروان ! شما هم موفق و پیروز میدان خواهید شد .

حدود 15 سال بعد با فتح مکه این پیشگوئیِ تلویحی به تحقق نشست.

7 - در این پاراگراف، کدام فقرات، فوق ذهنیات معاصران نزول است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آخر آیه 16 و آخر آیه 17 «قیامتی» است، و هیچ بنی بشری تجربه اش را ندارد، و قبل از قیامت نخواهد داشت، لذا، چه در آن روزهای نزول وحی و چه الی یوم القیامه بالاتر از ذهنیات بشر خواهد بود.

آیه های 13 تا 18 از این لحاظ که مربوط به اقوامی است که در قبل از تاریخ بوده اند، و علم باستان شناسی آنقدر رشد نکرده که ما از اوضاع و احوال آنها مطلع باشیم، برای ما نیز روشن نیست، چه رسد به مخاطبان اولیه این آیات.

آیه 14 از این لحاظ که به مخلوقاتی مانند ملائکه اشاره کرده که حتی ما نیز به آنها دسترسی نیافته و ذهنیتی از آنها نداریم، بالاتر از ذهنیات ما و طبعا مخاطبان اولیه نیز، هست.

8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

ذکر نابودی دستجمعی دو قوم مکذبِ عامدِ عنودِ لجبازِ گذشته ، به منظور هشدار به همانندان معاصر آنها با این پیام که از حد نگذرانید.

9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از مدلول آیه 13 که در سوره های قبل دیده شده، اما، بقیه عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

آیه 14 فرع است بر آیه 13 و این واضح است.

قسمت دوم آیه 16 فرع است بر قسمت اول آن.

آیه 18 نیز فرع است بر آیه 17.

تحلیل پاراگراف

این پاراگراف دوقست متمایز دارد: آیه 13 و بقیه پاراگراف.

آیه 13 هشداری است که از طرف خداوند بطور مستقیم و به حالت تقریر «قل» (چنین بگو) است، و بقیه پاراگراف حالتِ آموزشیِ دارای بارِ دلداری به پیامبر (ص) دارد، که ناراحت نباش و رفتاری که از اینها می بینی چیز نوظهوری نیست و همه پیامبران این نوع رفتارها را دیده اند و ما هم که خالق و رب آنها باشیم در نهایت پس از اینکه آنها به آخر خط رفتارهای نا معقولشان رسیدند چیزی که سزایشان بود را به آنها ارائه کردیم و البته پیامبران و پیروانشان را نیز نجات دادیم.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای پیامبر! اگر کافران قوم تو روي برگرداندند بگو به صاعقه اي مانند صاعقه عاد و ثمود هشدارتان میدهم (13) همانها که وقتي پیامبران خدا از روبرو و از پشت سرشان بسويشان مي آمدند و میگفتند که جز خداوند را نپرستيد، ميگفتند اگر خدا ميخواست فرشتگاني را به رسالت بسوی مان ميفرستاد و ما نسبت به آنچه که بخاطر آن فرستاده شده ايد کافريم (14) اما قوم عاد، در روي زمين به خود بزرگ بيني بيجا پرداختند و گفتند چه کسي از ما قويتر است؟ آيا درک نميکردند که خدائي که آنها را آفريده از آنها قويتر است که نسبت به آيات ما انکار ميورزيدند؟ (15) پس بر آنها بادي سخت و سرد و تند، در ايامي نحس، فرستاديم تا عذابِ خواري را در همين زندگاني دنيا به آنها بچشانيم و البته عذاب آخرت خفت بارتر است و آنها هيچ ياريي نخواهند داشت (16) اما قوم ثمود، آنها را هم هدايتشان کرديم اما  کوري را بر هدايت ترجيح دادند پس صاعقهء عذابِ خواري آنها را نیز بسبب آنچه که انجام ميدادند بگرفت (17) و البته کسانی را که ايمان آورده و تقوا پيشه کرده بودند قبلا نجات داده بوديم (18)