پیش تفسیر
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:
سوره طلاق
|
تعداد کلمه
|
شرح
|
عنوان فرعی
|
عنوان اصلی
|
آیه
|
|
27
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
ق1
|
|
15
|
تعدی از حدود خدا ظلم به نفس است
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
ق1
|
|
24
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
ق2
|
|
6
|
تقوا
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
ق2
|
|
21
|
نتیجه تقوا
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
3
|
|
21
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
ق4
|
|
8
|
تقوا
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
ق4
|
|
14
|
نتیجه تقوا
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
5
|
|
32
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
6
|
|
13
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
ق7
|
|
12
|
خداوند تکلیفی نکرده مگر به اندازه وُسع
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
ق7
|
|
21
|
سرپیچی از امر پروردگار کردند- به حساب و عذاب سخت دچار شدند
|
گذشتگان
|
مردم
|
9- 8
|
|
5
|
عذاب شدید
|
گذشتگان
|
مردم
|
ق10
|
|
12
|
تقوا کنید
|
ارشاد
|
مردم
|
ق10
|
|
16
|
رسول - تلاوت - آیات خدا - برای خارج کردن از ظلمات بسوی نور
|
توصیف او
|
پیغمبر
|
ق11
|
|
19
|
توصیف مومن - نتیجه بهشتی او
|
بهشت
|
آخرت
|
ق11
|
|
25
|
خلق - انزال امر- قدرت - علم
|
صفات
|
خداوند
|
12
|
|
291
|
جمع
|
جدول درجها
|
درصد
|
شرح
|
عنوان فرعی
|
عنوان اصلی
|
شماره
|
|
2/40
|
به شرح متن
|
طلاق
|
احکام
|
1/ 4
|
|
1/26
|
ملازمت تقوا و نتیجه آن
|
رفتار شخصی
|
حکمت
|
2/ 4
|
|
1/13
|
دوری از تقوا و سرپیچی از امر پروردگار
|
گذشتگان
|
مردم
|
3/ 4
|
|
6/8
|
آفرینش - تدبیر- قدرت
|
صفات
|
خداوند
|
4/ 4
|
|
5/6
|
بهشت از آن تقوا پیشگان است
|
بهشت
|
آخرت
|
5/ 4
|
|
5/5
|
پیغمبر آیات خدا را بر مردم میخواند تا انها را از ظلمات بسوی نورببرد.
|
توصیف
|
پیغمبر
|
6/ 4
|
البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:
http://jamal-ganjei.com
با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.
درس: تقوا را رعايت کنيد و در خصوص طلاق خيلي رعايت کنيد.
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُيُوتِهِنَّ وَلَا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أَمْرًا ﴿1﴾ فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِّنكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا ﴿2﴾ وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا ﴿3﴾ وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِن نِّسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْرًا ﴿4﴾ ذَلِكَ أَمْرُ اللَّهِ أَنزَلَهُ إِلَيْكُمْ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُعْظِمْ لَهُ أَجْرًا ﴿5﴾ أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَإِن كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَيْنَكُم بِمَعْرُوفٍ وَإِن تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى ﴿6﴾ لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا ﴿7﴾
ریزدرب: احکام اصلی طلاق
2
وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِيدًا وَعَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُّكْرًا ﴿8﴾ فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَكَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا ﴿9﴾ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُوْلِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا ﴿10﴾ رَّسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِّيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقًا ﴿11﴾
ریزدرب: ای مردم! به این احکام اهمیت دهید
3
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا ﴿12﴾
ریزدرب: ای مردم! این احکام از سوی چنین خدائی صادر شده
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درس سوره که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درس مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
از آیات 1 تا 7 فهمیده میشود که در آن روزها وقتی زنی مطلقه میشد محل سکونتش را از دست میداد ، و اینکه موضوع عِدّه چندان اهمیتی نداشت ، و دقتی راجع به آن مرعی نبود ، و نیز مخارج زن مطلقه تا وضع حمل ، و دستمزدش در صورت شیردهیِ نوزاد ، و سایر شئون انسانی مشابه (مثلا احترامِ حاصل از معاشرت، دوستی ، و امثال آن) ، در موردش رعایت نمیشد .
از آیات 8 تا 11 و شدت تاکیداتی که در متن آنها بکار رفته معلوم میشود که در آن روزها یکنوع حالت ولنگاری و اهمیت ندادن به احکام نازله وجود داشته که سبب پاره شدن چُرت مسلمانان میشده ، که نتیجه آن این بوده که جنس زن اهمیتی بیابد و از «موجودی کاملا بی حقوق» به وضعیت امروزیش برسد .
4 - پیشگوئی های تحقق یافته
و باین ترتیب است که آن رفتار پرخشونت وحشیانه با زنان در مدتی بسیار کوتاه و کمتر از یک نسل به چنان رفتار سامان یافتۀ متمدنانهای بدل شد .
5 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
6 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
آیه های 8 و 9 از این لحاظ که به اقوامِ درگذشته اشاره دارد، از آنجا که علم باستان شناسی هنوز در مراحل ابتدائی است، و جزئیاتی از زندگی آنان در دست نیست، بالاتر از ذهنیات ما میباشد، چه رسد به عرب 1400 سال قبل.
آیه 12 از این لحاظ که به آفرینش اشاره دارد، از آنجا که جزئیات مکانیزمش برای ما روشن نیست، بالاتر از ذهنیات ما است، چه رسد به مردم 1400 سال قبل.
7 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
تقوا را در خصوص طلاق خيلي رعايت کنيد.
8 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
غیر از آیه های 8 تا 11 ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.
شرح مختصر
کلیدهای تفسیری
بحث متنی
آیههای 9 و 10 فرع بر آیه 8 است و این واضح است.
احکام طلاق، و آن همه دقت درباره جزئیاتش
در این پاراگراف، مقررات طلاق با ذکر جزئیات دقیق وضع شده و مکرراً توجه و تأکید به تقوی یادآوری شده و نسبت به عواقب بیتوجهی به آن هشدار داده شده و در هیچ جای دیگر قرآن کریم راجع به یک حکم اینقدر به تقوا سفارش و نسبت به بیتوجهی به آن هشدار داده نشده است. علت آن قابل فهم است.
در جامعهای که اولین بار مخاطب این آیات بودهاند، اقوام عرب اعم از ساکنان مکه و مدینه و یا بدویان خارج از این دو نقطه، درجه خشونت زندگی زیاد بوده و مردان، غالب مطلق، و زنان، ضعیف و بیاختیار و مغلوب مطلق، بودهاند و تقریباً هیچ حقوق شناخته شدهای نداشته و هرگونه تعدی نسبت به آنان عادی شمرده میشد.
لذا آنهمه تأکید به تقوا را باید در این واقعیت جستجو کرد.
اگر بخواهیم تأکیدات و تصریحاتی را که راجع به موضوع طلاق در این سوره آمده منظم کنیم به لیست ذیل میرسیم:
اهمیت:
الف) اهمیت امور مربوط به طلاق:
به اقامه شهادت بعنوان یک عمل دینی نگاه کنید (آیه 2)
ب) دو نفر عادل که آنها را بعنوان عادل میپسندید به گواهی بگیرید (آیه 2)
عِدّه:
الف) طلاق (جدائی) پس از سر آمدن (عده) است (آیه 1)
ب) حساب عده را نگهدارید (آیه 2)
ج) عده زنان یائسه یا مشکوک یا حیض ندیده سه ماه است (آیه 4)
د) عده زنان حامله، تا وضع حمل است (آیه 4)
مسکن زن مطلقه:
الف) از خانههایشان بیرونشان نکنید (آیه 1)
ب) خودشان هم از خانههایشان بیرون نروند (آیه 1)
ج) آنها را در مضیقه قرار ندهید که ضرری به آنها برسانید (آیه 6)
هزینه:
الف) اگر حامله هستند خرجشان را بدهید تا بزایند (آیه 6)
ب) اگر بچه را شیر میدهند مزدشان را بدهید (آیه 6)
رابطه انسانی خوب:
الف) پس از رسیدن سررسید (عده) یا به نیکی نگهدارید یا به نیکی جدا شوید (آیه 2)
ب) در همان مساکنی که برحسب توانائی خود دارید سکونتشان دهید (آیه 6)
ج) بین خودتان به خوبی مشورت و همکاری کنید (آیه 6)
د) توانگر باید متناسب با توانائی خویش خرج کند (آیه 7)
ه) تنگدست هم باید آنقدر که میتواند بدهد (آیه 7)
ملاحظه میفرمائید؟
قرآن در بیش از 1400 سال پیش، برای عدهای از افراد بشری، در جامعهای که آنها را داخل آدم حساب نمیکردند، و با آنها مانند اشیاء و اموال رفتار میکردند، و حتی وقتیکه شخصی میمُرد، زنان او به ارث میرسیدند و بین پسرانش تقسیم میشدند، قرآن در آن زمان برای چنین موجوداتی با این دقت و صراحت راجع به اهمیت جدا شدن از آنها، و راجع به مسکن آنها، راجع به هزینه زندگی آنها، و راجع به رابطه انسانی خوب با آنها، چقدر نکتهسنجی نموده و چقدر نکات ظریف و دقیقی را مطمح نظر قرار داده و بصورت دستورات محکم شرعی و قانونی جاودانه نموده و بعنوان ضمنانت اجرا، چقدر «تقوا» را به یاد آدمی آورده و چقدر تأکید و توصیه و تهدید برای بیتوجهی به تقوا پیشبینی نموده و خلاصه چنان کرده که امروز در جوامع انسانی اسلامی (و تا حدودی غیراسلامی نیز در اثر تأثیرپذیری از اسلام) ازدواج و طلاق یک امر صد در صد قانونمند و سیستمدار شده و زن بعنوان همسر، دارای حقوق محکم و معروف و تثبیت شدهای گردیده که از همه جوامع دیگر با فاصلهای زیاد جلوتر است.
آیا امروز، که در اوائل هزاره سوم، و در آستانه دهکده جهانی، و اِشراف به کهکشانها، و کشف ثروتهای اعماق زمین، و رفع اختلافات هزاران ساله بشری هستیم، انصافاً، حتی امروز، راجع به زنان، در متون رسمی مانند حقوق بشر و امثال آن، چیزی هست که با این احکام برابری کند؟
معمولاً سنگ بطرف ارتفاع کمتر میافتد و حمار کوتاهترین مسیر بین دو نقطه را انتخاب میکند و عقل معمولی هم گزینهای را که هزینه کمتر دارد ترجیح میدهد. اگر آدمی هم بخواهد دنبال آسانی و راحتی و هزینه کم باشد، عقل به او میگوید آن موجود بیدفاع را بزن و بیرونش کن.
رعایت اینهمه مقررات و اینهمه پیچیدگی برای چه؟
به همین دلیل است که در این سوره اینهمه به تقوا تأکید شده است زیرا میخواهد چیزی را در ذهن بشر بنشاند که سخت و هزینهبر و خلاف عادت اوست و برعکسِ مسیر آب است که راه آسان را انتخاب میکند و حمار که نزدیکترین راه را.
خداوند برای اینکه بشر گزینه مشکلتر را انتخاب کند اولاً مقادیر زیادی «نکات تشویقی» میآورد. مثلاً:
نمیدانی شاید خداوند بعد از آن، امر جدیدی پدید بیاورد (آیه 1)
هر کس که تقوا پیشه کند خداوند برایش راه نجاتی قرار میدهد (آیه 2)
و از جائی که فکرش را هم نمیکند روزیش میدهد (آیه 3)
خداوند بعد از سختی، آسانی قرار میدهد (آیه 7)
هر کس به خداوند توکل کند او را بس است (آیه 3)
بطوریکه ملاحظه میفرمائید قبول انجام این دستورات را
اولاً اینطور برای بشر شیرین میکند که شاید این برای تو بهتر باشد (ردیف 1 جدول فوق)
بعد میگوید که انجام این دستور برای تو فایده دارد (ردیف 2 و 3)
بعدش میفرماید که بنظر تو سخت میآید اما خواهی دید که بعدش راحتی خواهی داشت (ردیف 4)
در نهایت هم میگوید اگر هم بنظرت سخت میآید به خدا توکل کن و خدا تو را کمک خواهد کرد (ردیف 5)
با این ترتیب ذهن بشر را متوجه این نکته میکند که انجام این تکلیف که بنظر سخت میآید، در حقیقت مانند رنجی است که آدمی برای تصاحب گنج باید ببرد و سرمایهگذاریی است که بعداً سود در پی خواهد داشت و باین ترتیب ذهن آدمی را از نوع رفتار جمادات و حیوانات بالاتر میبرد.
ضمناً طی ذکر نکات دیگری فکر آدمی را باز هم بالاتر میبرد. مثلاً:
خداوند به هیچکس جز مطابق قدرتی که به او داده تکلیف نمیکند (آیه 7)
خداوند برای هر چیز قدر و اندازهای قرار داده (آیه 3)
خداوند فرمان خود را به انجام میرساند (آیه 3)
اگر اندکی دقت فرمائید، در این مطالب، خداوند حکمتهای مدلولات جدول قبل را برای ذهن آدمی تعلیل میکند.
مثلاً در ردیف 1 و 2 میفرماید این تکالیف، آنقدر هم سخت نیست و در قدرت شما هست.
و در ردیف 3 میفرماید بالاخره هم این کار را انجام خواهید داد.
و بالاخره نکاتی را میفرماید که توجه به آن وجه تمایز آدمی با سایر موجودات (مثلاً سنگ و حمار) است:
از خداوند پروردگارتان تقوا کنید (آیه 1)
اینها حدود خداست. و کسی که از حدود خدا تعدی کند بر خویش ظلم کرده (آیه 1)
کسی که تقوا کند، خداوند زشتیهای او را میپوشاند و پاداشش را بزرگ میفرماید (آیه 5)
چنانکه ملاحظه میفرمائید حکمت تقوا را این قرار داده که فرموده «پروردگارتان» است (ردیف 1) او که شما را تا اینجا رسانده و شما را از سنگ و حمار بالاتر قرار داده، هموست که این را میگوید و لذا اجرای این توصیه در جهت کمال شماست. و اگر هم این توصیه را گوش نکنید به خودتان ضرر رساندهاید (ردیف 2) و اگر هم گوش کنید بنفع خودتان است (ردیف 3).
و باین ترتیب است که آن رفتار پرخشونت وحشیانه با زنان در مدتی بسیار کوتاه و کمتر از یک نسل به چنان رفتار سامان یافتۀ متمدنانهای بدل شد .
مبادا بیتقوائی کنید!
در پاراگراف قبل، تقوا را (در آن سه سطح سابقالذکر) پشتوانه اجرائی رعایت احکام طلاق قرار داده و در این بند، هشدار داده که مبادا به رعایت تقوا بیتوجهی کنید که همین امر دامنگیر اقوام قبلی شده و آنها را به هلاکت دستهجمعی در دنیا و عذاب اخروی دچار کرده و مبادا شما هم به همان نتیجه دچار شوید.
و در آیه آخر نیز سرنوشت خوب و آرزوئیِ کسانی را که تقوا را رعایت نمودهاند برشمرده و مجموعاً آن هشدار و این تشویق را پشتوانه تقوا، و خود تقوا را پشتوانه حسن اجرای مقررات طلاق قرار داده است.
یادآوری صفات خداوندی به عنوان پشتوانه همه آن تأکیدات
در پاراگراف اول مقررات دقیق طلاق را تشریع فرموده و تقوا را پشتوانه اجرائی آن قرار داده و در پاراگراف دوم، هشدارِ نتیجه عدم رعایت تقوا، و برعکس، تشویق نتیجه خوب رعایت تقوا را پشتوانه رعایت تقوا ذکر فرموده و در این پاراگراف درباره موردی که تقوا نسبت به او صورت میگیرد یعنی راجع به خداوند چند نکته را ذکر میفرماید و این نکات را پشتوانه آن تهدید و تشویق پاراگراف قبل قرار میدهد:
آفرینش عجیب و بزرگ و مهم آسمانها و زمین (آیه 12)
مدیریت نافذ در آسمانها و زمین (آیه 12)
قدرت بی حد و حصر او (آیه 12)
علم بی حد و حصر (آیه 12)
یعنی اینکه خداوند چنین وجود و چنین شخصیتی است و سزاوار این هست که امرش را اطاعت کنید.
ترجمه تفسیریِ آزاد
بسم الله الرحمن الرحيم
اي پيامبر! هنگامي که زنان را طلاق ميدهيد آنها را تا سر آمدِ عّده شان طلاق دهيد وحساب عده را نگهداريد و از خداوند که پروردگارتان است پروا کنيد . آنها را از خانه هايشان بيرون نکنيد و خودشان هم خارج نشوند مگر اينکه كار زشت آشکاري مرتکب شوند ، و اينها حدود خداست ، و کسي که از حدود خدا تجاوز کند بر خويش ظلم کرده ، نمي داني شايد خداوند بعد از آن امري پديد آورد (1) پس هنگامي که به سر رسيد خويش رسيدند ، يا آنها را به نيکي نگهداريد ، يا به نيکي از آنان جدا شويد ، و دو نفر از عادل هاي خودتان را به شهادت بگيريد و شهادت را هم براي خدا برپا داريد ، اينها نکاتي است که اشخاصي که به خدا و آخرت ايمان دارند از آن پند ميگيرند و هر کس که تقوا پيشه کند خداوند برايش راه نجاتي قرار ميدهد (2) و از جائي که فکرش را هم نمي کند روزيش ميدهد ، و هر کس که به خدا توکل کند او را بس است . البته خداوند كار خود را به سرانجام ميرساند . البته خداوند براي هر چيزي اندازه اي قرار داده است (3) آن زنانتان که يائسه شده باشند در صورتيکه شکي داشته باشيد ، يا آنهائي که حيض نديده اند ، عدّه آنها سه ماه است . و عدّه زنان حامله تا وضع حمل است . و هر کس که تقوا پيشه کند خداوند از فرمان خويش براي او آسانيي قرار ميدهد (4) اين فرمان خداست که بسويتان نازل کرده ، و کسي که تقوا پيشه کند خداوند زشتي هايش را مي پوشاند و پاداشش را بزرگ ميفرمايد (5) آنان را در همان مساکني که بر حسب توانائي خود داريد سکونت دهيد ، و از جهت اينکه آنها را در تنگنا قرار دهيد به آنان ضرر نرسانيد ، و اگر حامله هستند خرجشان را بدهيد تا بزايند و اگر براي شما شير دادند مزدشان را بدهيد ، و بين خودتان به خوبي مشورت کنيد ، و اگر در توافق سخت گيري کرديد يکنفر ديگر شيرش دهد (6) توانگر بايد متناسب با توانائي خويش خرج كند ، و تنگدست بايد از آنچه خدا به او داده هزينه کند ، خداوند به هيچکس جز مطابق با قدرتي که به او داده تکليفي نمي کند . خداوند بزودی بعد از سختي آسانیي قرار ميدهد (7) چه بسيار شهرهائي بودند که مردمش از فرمان پروردگارشان و فرستادگانش سرپيچيدند ، و آنها را به حسابي شديد و عذابي ناشناخته بگرفتيم (8) آنگاه نتيجه بدِ کارشان را چشيدند و عاقبت امر آنها نيز خسارت بود (9) خداوند براي آنان در آخرت عذابي شديد تهيه ديده است . پس اي خردمندانِ مومن تقوا پيشه کنيد كه خداوند بسوي شما پندي نازل کرده است (10) رسولي که آيات روشن کننده خدا را برشما ميخواند تا کساني را که ايمان آورده و اعمال صالح انجام ميدهند را از تاريکيها خارج کرده بسوي نور ببرد . کسي که به خدا ايمان بياورد و عمل شايسته کند خداوند او را داخل باغ هائي مي کند که در کف آنها نهرها جاري است که هميشه در آنها جاودان خواهند بود ، و البته خداوند روزي او را نيکو نموده است (11) خداوندي که هفت آسمان ، و از زمين نيز مانند آنها را ، آفريد . فرمان او پيوسته در بين آنها نازل ميشود ، تا بدانيد که خدا بر هر چيزي تواناست ، واينکه علم خدا به همه چيز احاطه دارد (12)