پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مسلمانان! مسلماني خويش را با دور شدن از صفات کافرانه و منافقانه و عمل به احکام (فردي و اجتماعي) ارتقاء دهيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: ای مسلمانان! از اخلاق زشت يهوديان بشدت دوري کنيد و گرايش جدي به جريان وحي و پيروي از رسول خدا اصلي ترين چيزي است که بايد به آن بپردازيد و به دين پاکِ بي­اشکال بگرويد.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِّنَ السَّمَاء فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَكْبَرَ مِن ذَلِكَ فَقَالُواْ أَرِنَا اللّهِ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُواْ الْعِجْلَ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَن ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُّبِينًا ﴿153﴾ وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لاَ تَعْدُواْ فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ﴿154﴾ فَبِمَا نَقْضِهِم مِّيثَاقَهُمْ وَكُفْرِهِم بَآيَاتِ اللّهِ وَقَتْلِهِمُ الأَنْبِيَاء بِغَيْرِ حَقًّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِيلاً ﴿155﴾ وَبِكُفْرِهِمْ وَقَوْلِهِمْ عَلَى مَرْيَمَ بُهْتَانًا عَظِيمًا ﴿156﴾ وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا ﴿157﴾ بَل رَّفَعَهُ اللّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا ﴿158﴾ وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلاَّ لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا ﴿159﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به یهودیان اهمیتی مده

2

فَبِظُلْمٍ مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَن سَبِيلِ اللّهِ كَثِيرًا ﴿160﴾ وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُواْ عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿161﴾ لَّكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلاَةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أُوْلَئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا ﴿162﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به سبب بدرفتاری یهودیان بود که تضییقاتی برایشان در نظر گرفتیم

3

إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِن بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإْسْحَقَ وَيَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ﴿163﴾ وَرُسُلاً قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَرُسُلاً لَّمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَكَلَّمَ اللّهُ مُوسَى تَكْلِيمًا ﴿164﴾ رُّسُلاً مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا ﴿165﴾ لَّكِنِ اللّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنزَلَ إِلَيْكَ أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلآئِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَى بِاللّهِ شَهِيدًا ﴿166﴾

ریزدرب: ای پیامبر! پیامبریِ تو بی سابقه نبود، و قرآن را به علم خویش بر تو فرستادیم تا مردم در قیامت علیه خداوند حجتی نداشته باشند

4

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلاَلاً بَعِيدًا ﴿167﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمْ يَكُنِ اللّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً ﴿168﴾ إِلاَّ طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللّهِ يَسِيرًا ﴿169﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِن رَّبِّكُمْ فَآمِنُواْ خَيْرًا لَّكُمْ وَإِن تَكْفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿170﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به کفار و فعالان ضلالت اهمیتی مده

5

يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ إِلاَّ الْحَقِّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللّهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَلاَ تَقُولُواْ ثَلاَثَةٌ انتَهُواْ خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللّهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَات وَمَا فِي الأَرْضِ وَكَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً ﴿171﴾ لَّن يَسْتَنكِفَ الْمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبْداً لِّلّهِ وَلاَ الْمَلآئِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَمَن يَسْتَنكِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ وَيَسْتَكْبِرْ فَسَيَحْشُرُهُمْ إِلَيهِ جَمِيعًا ﴿172﴾ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَيَزيدُهُم مِّن فَضْلِهِ وَأَمَّا الَّذِينَ اسْتَنكَفُواْ وَاسْتَكْبَرُواْ فَيُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا أَلُيمًا وَلاَ يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ اللّهِ وَلِيًّا وَلاَ نَصِيرًا ﴿173﴾

ریزدرب: ای یهودیان خودتان را دست بالا مگیرید، و به حق سر فرود آورید

6

يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُورًا مُّبِينًا ﴿174﴾ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَاعْتَصَمُواْ بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَفَضْلٍ وَيَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا ﴿175﴾

ریزدرب: ای مردم! حجت بر شما تمام شد، اگر سعادتمندی را میخواهید اینک میدانید چه باید کنید

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مردم ! ازخداوندی که وجودتان وهمه بشریت ازاوست تقواداشته باشید  و ای مسلمانان ! درمورد یتیمان ، واموال آنها ، ومقررات ارث ،  تقوا را بسیار رعایت کنید .

در پاراگراف 2 می فرماید : ای مسلمانان ! درمورد مقررات ازدواج وطلاق وامور مرتبط، بسیار مراقبت نموده و تقوا رابسیار رعایت کنید .

در پاراگراف 3 می فرماید : ای مسلمانان ! ازرفتارهای ناصحیح مالی بین خویش حذر کنید ، وازگناهان بزرگ ، وبخصوص قتل ، بپرهیزید و به بنیان خانواده خیلی اهمیت دهید ودراین مورد تقوا را رعایت کنید و به اعتقادات صحیح ، رفتار صحیح مالی ، رفتار صحیح با نزدیکانتان ، ونماز صحیح ، و اخلاص دراعمال بسیار اهمیت دهید .

در پاراگراف 4 می فرماید : ای پیروان رسول خدا ! از این یهودیان که مرتکب این رفتارها میشوند دوری کنید .

در پاراگراف 5 می فرماید : ای مسلمانان ! به ادای امانت و به عدالت درهنگام قضاوت بسیار اهمیت دهید و از منصوبان الهی (اولوالامر منکم) اطاعت کنید.

در پاراگراف 6 می فرماید : ای مسلمانان ! به جهاد و جهاد آزادی بخش همراه رسول خدا-ص- بپردازید تا به رشد و ارتقاء شخصیتی شایسته برسید.

در پاراگراف  7 می فرماید : ای مسلمانان ! برای سایرمسلمانان خیرخواه بوده ونسبت به یکدیگر مودب باشید و با منافقان فعال، سختگیری کنید و هر جا بر آنها دست یافتید، توطئه­شان را خنثی کنید و خون مسلمان بسیار محترم است وقتل عمــد مسلمان ازگناهان بسیار بزرگ ونابخشودنی است لذا دراین مورد بسیارحساس ومحتاط باشید وتفتیش عقیده هم نکنید .

در پاراگراف 8 می فرماید : ای مسلمانانی که هنوز هجرت نکرده اید ! منتظر چه هستید؟ هجرت کنید و در راه خدا به جهاد بپردازید (گرچه درجه تان به پیشتازان جهاد نمیرسد اما هنوز وعده خوب خداوندی را برفرازتان دارید) و به تشریع احکامی در مورد نماز و . . . و شرحی در مورد منافقان و جدیت در جهاد می فرماید

و میگوید ای مسلمانان! احساس مسئولیت داشته باشید واگر خطـائی کردید فورا به مسیر صحیح برگردید وگناه خویش را نیز به گردن دیگران نیاندازید که این موضوع خودش یک گناه بزرگ است و نیز می فرماید : ای پیامبر ! همواره مورد الطاف وتاییدات ما بوده ای وگرنه این کافران و منافقان نزدیک بود تو را بــه اشـتباه بیاندازند (که فضل ورحمت ما مانــع شد) 

در پاراگراف 9 می فرماید : مشرکان فقط معبودهای اشتباهی را عبادت می­کنند و مؤمنان رستگاران حتمی هستند و ای مردم! فریب پندارها و خیالاتتان را نخورید و بدانید که علیرغم ادعاهای اهل کتاب جزای اعمال خوب و بدخویش را خواهید دید زیرا همه چیز مال خداست و او به همه چیز احاطه دارد و در باره خانواده تان چنین باشید و همه چیز مال خداست، پس به تقوا گرایش کنید زیرا هر چه اعم از مواهب دنیا یا آخرت بخواهید نزد خداست و ای مسلمانان ! بسیارقیام کننده راه عدالــت ، و قبول کننده دردسرهای منتج از آن باشید .

در پاراگراف 10 می فرماید : ای مسلمانان! به خدا و رسول او ایمان واقعی داشته باشید و از سست­ایمانی بپرهیزید و از رفتارهای منافقانه به شدت احتراز کنید تا در پناه خدا قرار گیرید و برای رفع ظلم عیبی ندارد فریادبلند خویش را (ولو به سخنانی ناخوشایند) رها سازید ، امادرعین حال (باتوجه به مورد) اهل داد و دهش وعفو هم باشید و مولفه های کفر رابشناسید تابتوانید ازآنها دوری کنید و اعتقاداتتان را همواره صحیح نگهدارید .

در این پاراگراف می فرماید: ای پیامبر! به گفتارها و رفتارهای یهودیان چندان اهمیتی مده و حجت برکافران تمام است و اینک کفرشان آگاهانه عامدانه لجبازانه است ، لذا چندان اهمیتی به گفتار وکردار کافرانه شان مده  و ای مردم ! عقیده تثلیث مسیحیان باطل است، ایـن پیامبر که مبلغ عقاید پاک بی شائبه ای است که از جانب پروردگارتان به او وحی شده، درمیان شماست، به او بگروید تا سعادتمند شوید.

4 - سوالات

1- آیه 159 در باره چه سخن میگوید؟ تقریبا قاطبه مفسران آن را مربوط کرده اند به ایمان به مصلوب نشدن و مقتول نشدن حضرت عیسی (ع) (یعنی اینکه هیچ اهل کتابی نیست مگر اینکه قبل از مرگش به «ماقتلوه و ما صلبوه» ایمان می آورد) که – از این لحاظ که موردی از این نوع ایمان در این مدت طولانی گزارش نشده - خطا است ، و شرح زیادی می طلبد که ما از پرگوئی احتراز میکنیم ، اما اگر آن خطا است، صحیحش چیست؟

2 – همه اهل کتاب قبل از مرگشان به چه چیزی ایمان خواهند آورد؟

3 – کدام آیات این پاراگراف (153 تا 162) اصلی و کدام فرعی است؟

4 – مرجع ضمیر «ه» در «لیومنن به» (آیه 159) چیست؟

1-دراین پاراگراف (163 تا 169) خداوند هم درموضع «او» فرمایش کرده و هم در موضع «ما» . علت را توضیح دهید .

2-« لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ » (آیه165) را توضیح دهید.

3-در جمله فوق منظور از «ناس» چیست؟ (امت همان پیامبران ذکرشده؟ همه مردم؟ یا..)

4-تکلیف کسانی (ماننداسکیموها و سرخپوست ها و امثال آنان که در محدوده رسالت پیامبران نبوده اند چیست؟)

5-منظور از «لکن» (ابتدای آیه166) چیست؟

1-منظوراز«اهل کتاب» این پاراگراف چه کسانی است؟

2-« انتَهُواْ خَيْرًا لَّكُمْ »(آیه171)باکدام کلیدفهم قرآن مطابقت دارد؟

5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

تمام این پاراگراف (163 تا 169) با صدای بلند و واضح فریاد میزند که ای مردم این قرآن تماما وحی الهی است و سرمنشاء آن علم خداوندی است ، و لذا حواستان را جمع کنید و به آن اهمیتِ در خور بدهید .

از روی همین تاکیدات قوی القاء میفرماید که این مطالب خرق عادت و امر نوظهور نیست و مسبوق به سوابق فراوان است (163 و 164) و اینکه خود خداوند و با پشتوانه علم بی انتهایش آن را نازل فرموده و میفرماید که به آن اهمیتِ در خور دهید ، این سخن این و آن نیست سخن خود خداوند است .

از روی همین تاکیدات سنگین این سوال پیش می آید که مگر چه اوضاع و احوالی وجود داشت که چنین تاکیداتی لازم بود؟

جواب آسان است .

در همین پاراگراف قبل بود که قول یهودیان را ذکر کرده بود که میگفتند کتابی از آسمان برایمان بیاور ، و پاراگرافِ پیشتر که منافقان سعی در القاء این گفتمان داشتند که برخی از مطالب سخن خودِ پیامبر است نه سخن خدا.

با این حساب «کفروا و صدوا عن سبیل الله» (آیه 167) به منافقان و «کفروا و ظلموا» (آیه 168) به یهودیان قابل انطباق است .

6 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه 166 پیشگوئیی در مورد قرآن و معجزه بودن آن دارد .

7 - آیات مشکل

آیاتِ از دوثلثِ دوم 153 تا آخر 158، یعنی همان آیاتی که فوقا ملاحظه میکنید که ما آنها را «پرانتز» تشخیص داده و مشخصا با ساده کردنِ حروفش مشخصش کرده ایم، از آیات مشکل قرآنی است، زیرا تقریبا همه مفسران که با موضوع پرانتز آشنا نیستند بین متن و داخل پرانتز رابطه برقرار کردند و چنان مطالب نچسب و غلط و ضمنا مختلف و مغایر و مضاد سخن یکدیگر گفته اند که بیا و ببین.

همچنین است آیه 59 که میگوید همه اهل کتاب قبل از موتشان به آن ایمان می آورند، و همان مفسران برای پاسخ به اینکه «به چی ایمان می آورند» متنِ قبل از آیه مذکور را چنان شخمی زده و چنان چیزهای نچسبی بافته اند که بیا و ببین، و آیه 159 نیز جزء آیات مشکل است.

اما این قلم، با توجه به پرانتزی بودن متن مذکور، بطور طبیعی آیه 159 را وصل کرده به اولین متنِ غیرپرانتزی (یعنی ثلث اول آیه 153)، و معنی درست را که هر عاقلی درست بودنش را تایید میکند، و شواهد تایید قرآنی اش هم لاتعد است، را، بدست آورد.

8 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 153 تا 158 پر است از مطالب پرحجم و پرغلظتی در باره ادبیات و تاریخ چیزی که کتاب مقدسش مینامند و مطالبی که قبلا در سوره های اعراف و بقره در باره یهود دیده ایم، و آنها نوعا مطالبی است که امروزه در دانشگاه های معتبر در باره هریک از آنها رساله های پرحجم دکترا عرضه و تحقیق و ارائه میشود و هم اکنون نیز در بین علماء تفسیر در آنها اختلاف است، و در این میان اگر کسی بگوید این مطالب بالاتر از ذهنیات مخاطبان اولیه قرآن نبوده، راجه به وضعیت عقل او چه باید گفت؟

بقیه پاراگراف نیز مشحون از همان نوع مطالب است که چون این قلم اختصار را ترجیح میدهد، به آنها نمی پردازد.

آیه 161 و 169 و 172 و 173 و 175 «قیامتی» است، و هیچ بنی بشری تجربه اش را ندارد، و قبل از قیامت نخواهد داشت، لذا، چه در آن روزهای نزول وحی و چه الی یوم القیامه بالاتر از ذهنیات بشر خواهد بود.

مکانیزمِ اجرائیِ آیه 171 برای ما ساکنان قرن 21 نیز روشن نیست چه رسد مخاطب های اولیه!

در آیه های 166 به موجوداتی اشاره شده که معهود ما بشر قرن حاضر هم نیست، چه رسد به مشافهین 1400 سال قبل!

9 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

10 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - ای مسلمانان! از اخلاق زشت يهوديان بشدت دوري کنيد و گرايش جدي به جريان وحي و پيروي از رسول خدا اصلي ترين چيزيست که بايد به آن بپردازيد،

 2 – ای مسلمانان! مسيحيان مشکل عقيدتي دارند ، به دين پاکِ بي­اشکال بگرويد.

11 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 153 تا 155 و 158 و 160 تا 170 و 173 تا 175 ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

از «فقالوا ارنا» (آیه 153) تا آخر آیه 158 که مثال هایی برای «فقد سالوا موسی اکبر من ذلک» است ، فرع برقسمت اول آیه 153 می باشد.

آیه 164 فرع بر ماقبل خویش است،

و همچنین است آیه 169 نسبت به آیه 168.

مطالب دستور زبانی برای قسمت های متن  است

 (نه بین متن اصلی و پرانتزها)

میگویند ضمیر به نزدیک ترین مرجع خویش اشاره میکند .

بله ، این سخن درست است ، در صورتیکه جنس سخن ثابت باشد، نه اینکه قسمتی از متن اصلی باشد و توقع داشته باشیم ضمیرِ داخل آن، به نزدیک ترین قسمتی که پرانتزی است اشاره کند .

لذا، «ه» در «لیومنن به» نمیتواند به داخل آن پرانتز طولانی اشاره داشته باشد و نزدیک ترین مرجع آن ثلث اول آیه 153 است که به کلمه «کتابا» ختم میشود.

موضوع ایمان اهل کتاب (آیه 159) چیزی نیست که خاص آنها باشد

در آیات زیادی این مفهوم وجود دارد که هرکس نزدیک به مرگش پرده ها از جلوی چشم و عقلش کنار میرود و حقایق برایش آشکار میشود ، اهل کتاب (که در اینجا به یهودیان بد رفتار آن روزها تطبیق دارد) نیز از این قاعده مستثنی نیستند، و بر آنها حقایق آشکار میشود، و از جملهء حقایق، حقانیت قرآن و مندرجات آن است که یکی از آنها هم «ماقتلوه و ما صلبوه» است که از این لحاظ که در قرآن است و قرآن نیز حق است حقانیت این موضوع هم بر آنها آشکار میشود، که میدانیم چیزی که اختصاص به آنها داشته باشد نیست، حقایق برای همه روشن میشود و برای آنها نیز همچنین.

ترجمه تفسیریِ آزاد

اهل کتاب از تو ميخواهند بر آنها کتابي از آسمان نازل کني . و البته از موسي بزرگتر از اين را خواستند و گفتند خداوند را به آشکاري بما نشان ده ، و بسبب ظلمشان صاعقه آنها را بگرفت ، و سپس باوجود اینکه آن آن دلايل روشن بسويشان آمده بود آن گوساله را به پرستش گرفتند ، و ما آن را عفو کرديم و به موسي دليل آشکاري داديم (153) و طور را برفرازشان بلند کرديم تا به پيمانشان وفادار بمانند ، و به آنها گفتيم از آن درب بحال سجده وارد شويد ، و گفتيم در روز شنبه تعدي مکنيد و از آنها پيماني سخت بگرفتيم (154) پس به سبب نقض پيمانشان ، و کفرشان به آيات خدا ، و قتل ناحق پيامبرانشان ، و گفتارشان که دلهاي ما در پوشش است ، و نه فقط اينها، بلکه بسبب کفرشان، خداوند بر دلهاشان مُهر زد ، و بهمين خاطر جز عده کمي از آنها ايمان نمي آورند (155) و نيز بسبب کفرشان و گفتارشان در مورد مريم که بهتاني بزرگ بود (156) و همچنین قولشان که ما مسيح عيسي پسر مريم رسول خدا را کشتيم ، و البته نه کشتندش و نه دارش زدند وليکن بر آنان مشتبه شد ، و کساني که در آن اختلاف کردند در شکي از آن هستند و علمي به آن ندارند مگر اينکه گمان را پيروي مي کنند ، و بطور حتم او را نکشته اند (157) بلکه خداوند او را بسوي خويش بالا برد و خداوند عزيز حکيم است (158) و هيچ اهل کتابي نيست مگر اينکه حتما قبل از مرگش به آن ايمان خواهد آورد و او روز قيامت عليه آنها گواهي خواهد داد (159) و بسبب ظلمي که يهوديان کردند چيز هاي خوشايندي که حلالشان بود بر آنها حرام کرديم ، و نيز بخاطر آنهمه که از راه خدا جلوگيري مي کردند (160) و نيز بخاطر رباخواري شان، در حاليکه از آن نهي شده بودند ، و بخاطر خوردن اموال مردم به باطل ، و براي کافرانِ آنها عذابي دردناک تهيه نموديم (161) ليکن فرو روندگان در علم از ميان آنها ، و مومنان آنها ، به آنچه برتو نازل شده ، و نيز به آنچه که قبل از تو نازل شده ، ايمان مي آورند. آنها بپادارنده نماز و دهنده زکات و ايمان آورنده به خدا و روز آخرت هستند و بزودي پاداش عظيمي به آنها خواهيم داد (162) البته ما بسويت وحي کرديم ، همانطور که بسوي نوح و پيامبرانِ پس از او وحي کرديم ، و بسوي ابراهيم و اسمعيل و اسحق و يعقوب و اسباط و عيسي و ايوب و يونس و هارون و سيلمان وحي کرديم ، و به داود هم زبوري داديم (163)و رسولاني که قبلا برايت گفتيم و رسولاني که قصه شان را نگفتيم و خداوند با موسي بطور خاصي سخن گفت (164) رسولاني که مژده دهنده و هشدار دهنده بودند تا اينکه پس از آنها مبادا براي مردم عليه خدا دليلي باشد و خداوند پيروزمند فرزانه است (165) ليکن خداوند در مورد آنچه بسوي تو نازل کرده گواهي ميدهد که آنرا به علمش نازل کرده و ملائکه نيز شهادت ميدهند و خداوند براي شهادت دادن کافي است (166)  کساني که کافر شدند و از راه خدا بازداشتند البته به گمراهي بسيار دوري دچار شدند (167) آنانکه کافر شدند و ظلم کردند اينطور نيست که خداوند بيامرزدشان ، و اينطور نيست که آنها را به راهي هدايت کند (168)  مگر راه جهنم که در آن براي هميشه جاودان خواهند بود و اين براي خدا آسان است (169) اي مردم ! پيامبر از جانب پروردگارتان به حق بسويتان آمده ، پس اگر ايمان آوريد برايتان بهتر است ، و اگر کفر ورزيد آنچه در آسمانها و زمين است مال خداست و خداوند داناي حکيم است (170) اي اهل کتاب! در دينتان غلوّ نکنيد و درباره خداوند جز به حق مگوئيد جز اين نيست که عيسي پسر مريم رسول خدا بود و کلمه اي که آنرا بسوي مريم القا کرد و روحي از او بود . پس به خدا و رسولانش ايمان بياوريد و نگوئيد خدا سه تاست، و بس کنيد که برايتان بهتر است . جز اين نيست که خدا يکي است . منزه است که برايش فرزندي باشد . آنچه در آسمانها و زمين است مال اوست و خداوند براي نظارت کافي است (171) خود مسيح هرگز سرپيچي نمي کند که بنده اي براي خدا باشد و ملائکه مقرب نيز همچنين ، و هر کس که از بندگي او سرپيچي کند و بزرگي طلبد البته بزودي همگي آنها را نزد خويش جمع خواهد کرد (172) اما در مورد مومنانِ صاحب اعمال شايسته ، پاداش هايشان را بطور کامل ميدهد واز فضل خويش نيز برآن مي افزايد ، و اما در مورد گردنكشان و مستکبران ، آنها را به عذابي دردناک معذبشان ميکند و هيچ دوست و سرپرستي جز خداوند نخواهند داشت (173) اي مردم دليلي از جانب پروردگار بسويتان آمده و بسويتان نوري آشکار نازل نموده ايم (174) پس، آنانکه به خداوند ايمان آورده و به او تکيه کرده اند آنها را در رحمتي از جانب خويش و فضلي داخل خواهد کرد و به جاده مستقيمي بسوي خويش هدايتشان خواهد نمود (175)