پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف
درس: اي مسلمانان! مسلماني خويش را با دور شدن از صفات کافرانه و منافقانه و عمل به احکام (فردي و اجتماعي) ارتقاء دهيد.
درب : احکام مربوط به زناشوئي و طلاق را رعايت کنيد.
2 – از اول تا اینجا
در پاراگراف 1 می فرماید : ای مردم ! ازخداوندی که وجودتان وهمه بشریت ازاوست تقواداشته باشید و ای مسلمانان ! درمورد یتیمان ، واموال آنها ، ومقررات ارث ، تقوا را بسیار رعایت کنید .
در این پاراگراف می فرماید : ای مسلمانان ! درمورد مقررات ازدواج وطلاق وامور مرتبط ،بسیار مراقبت نموده و تقوا رابسیار رعایت کنید .
3 - سوالات
1 – استشهادی که در آیه 15 اشاره شده می باید دارای چه مکانیزمی باشد؟
2 – اذیتی که در آیه 16 اشاره شده چطور؟
3 - «ارث»ی که در آیه 19 اشاره شده قاعدتا همان ارث به معنای مشهور نیست ، پس چیست؟
4 – تعویضی که در آیه 20 مورد بحث است ، با توجه به حرمتی که در آیه 52 سوره احزاب آمده ، به چه معنی است؟
5 – در آیه 24 فرموده «فریضه» شان را بدهید و در همان آیه فرموده «بعد از فریضه» میتوانید راجع به آن توافق کنید ، که به نظر پارادوکس می آید ، به نظر شما حل این پارادوکس چگونه ممکن است؟
6 – در آیه 25 «اهل» آن کنیز چه کسانی است؟ مالکش؟ یا اقربای نسبی و سببی اش؟
7-دربخش سوالات پاراگراف قبل تکالیفی به عنوان تمرین داده شده ، آنها را برای این پاراگراف نیز انجام دهید .
4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
از آیه 25 فهمیده میشود در آن روز ها نیز مانند امروز ازدواج یک عمل پرهزینه بوده و خیلی ها از عهده هزینه اش بر نمی آمده اند ، و برعکس ، خریدن یک زن (کنیز) آسان و ارزان بوده است .
از آیه های 19 و 20 فهمیده میشود زنان موجوداتی بسیار «بی حقوق» بوده اند که میتوانستند مورد چنان رفتارهایی واقع شوند .
5 - پیشگوئی های تحقق یافته
در آیه 15 پیشگوئیی دارد که در آینده آیاتی راجع به مطلب مندرج در آن نازل خواهد شد ، و این کار ، در سوره بعدی (سوره نور) انجام شده است .
6 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
7 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
احکام مربوط به زناشوئي و طلاق را رعايت کنيد.
8 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
با توجه به ترتیب نزول سوره ها ، تقریبا تمام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است .
شرح مختصر
پاسخ به یک سوال
در آیه 24 فرموده «فریضه» شان را بدهید و در همان آیه فرموده «بعد از فریضه» میتوانید راجع به آن توافق کنید، که به نظر پارادوکس می آید، به نظر شما حل این پارادوکس چگونه ممکن است؟
جمع بندی و تفسیر
زناني از شما که مرتکب عمل زشت ميشوند چهار شاهد برآنها بخواهيد ، پس اگر شهادت دادند آنها را در خانه ها نگهداريد تا مرگ آنها را دريابد يا خداوند برايشان راهي باز کند (15) و دو نفري از شما که مرتکب آن عمل زشت شوند آزارشان کنيد ، و اگر توبه کردند و اصلاح نمودند از آنها در گذريد ،که خداوند توبه پذير مهربان است (16) {البته توبه برعهده خداست براي کساني که کار زشت را از روي جهالت مي کنند ، و بزودي توبه مي کنند ، كه خداوند توبه آنها را مي پذيرد و خداوند داناي حکيم است (17) و توبه براي کساني نيست که کارهاي زشت مي کنند تا اينکه مرگشان در رسد ، و بگويند همين الان توبه کردم ، و نيز توبه براي کساني نيست که کافر بميرند . براي آنها عذابي دردناک آماده کرده ايم} (18) اي مسلمانان ، برايتان حلال نيست که از زنان بر خلاف ميل آنان (با نگاه داشتن در نكاح خود) ميراث ببريد و يا اينکه آنها رادر تنگنا قرار دهيد ، تا اينکه قسمتي از آنچه را که به آنها داده ايد ببريد ، مگر اينکه کار بسيار زشتي مرتکب شوند . و با آنها مطابق عرف معاشرت کنيد و اگر از آنها خوشتان نمي آيد (بدانيد که) چه بسا چيزي را بدتان مي ايد و حال آنکه خداوند در ان خير زيادي قرار داده است (19) و اگر خواستيد همسري را بجاي همسري ديگر قرار دهيد و به يکي از آنها مال بسيار زيادي داده ايد چيزي از آن را از او پس نگيريد ، آيا آنرا پس مي گيريد در حاليکه (اين کار) بهتان و گناهي آشکار است؟ (20) و چگونه ميگيريد در حاليکه بعضي از شما از بعضي ديگر کام گرفته و آنها از شما پيمان محکمي گرفته اند (21) و با آن کساني که پدرانتان با آنها ازدواج کرده اند ازدواج مکنيد مگر آنچه قبلا (پيش از اسلام) گذشته است ، که کاري بسيار زشت و (سبب) خشم (خدا) و راه بسيار بديست (22) مادرانتان بر شما (از لحاظ ازدواج) حرام شده است (وهمچنين) دخترانتان و خواهرانتان و عمه هايتان و خاله هايتان و خواهرزاده هايتان و برادرزاده هايتان و مادران شيري شما و خواهران شيري شما و مادران زنان شما و دخترانيکه از زناني باشند که با آنها زناشوئي کرده ايد و اگر زناشوئي نکرده ايد اشکالي ندارد . ونيز کساني که بر پسران صلبي شما حلالند و نيز اينکه در يک زمان با دو خواهر ازدواج کنيد مگر آنچه قبلا بوده که خداوند آمرزگار مهربان است (23) و (نيز حرام است بر شما) زنان شوهردار مگر اينکه كنيزتان باشند . اين نوشته خداست برعهده شما ، و غير از اينها برايتان حلال است ، که با اموالتان زنان خوب بجوئيد نه اينکه بدکاره باشند ، پس اگر زناني را صيغه کرديد مزدشان را که معين شده است بدهيد ، و اشکالي ندارد که پس از تعيين ، به آنچه که هر دو طرف به آن راضي هستيد عمل کنيد که خداوند داناي حکيم است (24) و کساني از شما که توانائي مالي براي ازدواج با زنان عفيف مسلمان ندارند با کنيزانتان که از جوانان مسلمان باشند ازدواج کنند ، و خداوند به ايمان بعضي از شما نسبت به بعض ديگر داناتر است . پس با اجازه خانواده شان با آنان ازدواج کنيد و اجرتشان را مطابق عرف بپردازيد و آنها بايد خود نگهدار باشند و بدکاره و رفيق باز نباشند ، و وقتيکه ازدواج کردند اگر مرتکب کار بسيار زشتي شدند برآنان نصف عذاب زنان آزاد اعمال ميشود . اين براي کساني است که نگران آن هستند که مبادا به سختي (گناه) بيفتند و اگر (اينطور نبود و نگران به گناه افتادن نباشيد) صبر کنيد (و با کنيزان ازدواج نکنيد) برايتان بهتر است و خداوند آمرزگار مهربان است (25) خداوند ميخواهد برايتان بيان کند ، و شما را به سنت هاي گذشتگان هدايت نمايد ، و بسوي شما (به رحمت) بازگردد ، و خداوند داناي حکيم است (26) {و خداوند ميخواهد بسوي شما (به رحمت) بازگردد ، و آنان که شهوات را پيروي ميکنند ميخواهند شما به انحراف عظيمي دچار گرديد (27) خداوند ميخواهد بر شما آسان کند ، و انسان ضعيف آفريده شده است} (28)