پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

(جدول 1)

تعداد کلمه	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	آیه
380	صله رحم-  اموال یتیم-  مهریه-  امتحان یتیم برای رشد- ارث	احکام	حکمت	12-1
20	برای رعایت کنندگان احکام فوق	بهشت	آخرت	13
14	برای رعایت نکنندگان احکام فوق	جهنم	آخرت	14
40	رفتار با زنانی که کار زشت می کنند	احکام	حکمت	16-15
48	توبه و شرایط قبولی	قوانین خدائی	حکمت	18-17
286	ازدواج- باچه کسی حلال و چه کسی حرام	احکام	حکمت	25-19
42	ساماندهی امور شما	علت تشریع	حکمت	28-26
226	اجتناب از گناهان کبیره - مردان و زنان مالک دستاورد خویش هستند-  رابطه اجتماعی زنان و مردان	احکام	حکمت	36-29
60	توصیف- نکوهش	منافقان	مردم	39-37
43	پشیمانی آنها که عصیان کردند	قیامت	آخرت	42-40
50	نماز- غسل- نماز مسافر- تیمم	احکام	حکمت	43
55	توصیف- نکوهش	کافران یهود	مردم	46-44
30	خطاب-  ایمان آورید قبل از اینکه...	کافران یهود	مردم	47
19	راجع به بخشش های الهی	قوانین خدائی	حکمت	48
25	توصیف-  نکوهش	منافقان	مردم	50-49
77	اهل کتاب-  نکوهش	کافران	مردم	55-51
23	کافران	جهنم	آخرت	56
25	مومنان- نعمت ها- جاودانگی	بهشت	آخرت	57
58	رد امانت به اهلش- عدالت- اطاعت خدا و رسول و اولی الامر	احکام	حکمت	59-58
86	توصیف و نکوهش	منافقان	مردم	63-60
23	راجع به پذیرش استغفار	قوانین خدائی	حکمت	64
19	توصیف	مومنان	مردم	65
27	توصیف	منافقان	مردم	66
46	ضوابط اَجر - هدایت ...	قوانین خدائی	حکمت	70-67
139	جنگ	احکام	حکمت	76-71
144	بگو بی ارزشی دنیا-  قطعی بودن مرگ-  حسنه از سوی خداست - سیئه از جانب خویش-  نگهبانشان نیستی	ارشاد	پیامبر	81-77
12	بی اختلاف	توصیف	قرآن	82
37	نکوهش بعضی از رفتارها	مسلمانان	مردم	83
24	در راه خدا بجنگ - دیگران را ترغیب کن	ارشاد	پیامبر	84
23	راجع به وساطت خیر	قوانین خدائی	حکمت	85
15	جواب سلام را بهتر بدهید	اخلاقیات	حکمت	86
15	حتمیت آن	قیامت	آخرت	87
137	توصیف	منافقان	مردم	91-88
58	قتل نفس غیر عمد و کفاره-  قتل عمد	احکام	حکمت	93-92
43	برخورد با گروه های ناشناس مسلمان	احکام	حکمت	94
55	مرتبط با جهاد	علت صدور احکام	حکمت	96-95
250	مهاجرت درراه خدا - مسافرت - جنگ	احکام	حکمت	104-97
40	راجع به خائنان پشتیبانی نکن - استغفار کن	ارشاد	پیامبر	107-105
24	توصیف-  از مردم پنهانکاری می کنند اما خدا را ناظر نمیدانند	منافقان	مردم	108
19	ارشاد-  امروز پشتیبانی آنها را کنید، در قیامت چه کسی از آنها پشتیبانی می کند؟	مسلمانان	مردم	109
42	راجع به ضوابط رفتار با اشخاصی در قیامت	قوانین خدائی	آخرت	112-110
38	مواظب باش گمراهت نکنند	هشدار	پیامبر	113
25	توصیف رفتارشان	منافقان	مردم	114
23	ضوابط چگونگی رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	115
18	ضوابط چگونگی رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	116
13	توصیف عقاید و رفتارشان	مشرکان	مردم	117
50	توصیف نحوه رفتار او در گمراه کردن مردم	شیطان	سایر	120-118
7	برای پیروان شیطان	جهنم	آخرت	121
21	برای مومنان عامل	بهشت	آخرت	122
54	ضوابط چگونگی رفتار با مردم اعم از مسلمان و کافر	قوانین خدائی	آخرت	125-123
12	مُلک مطلق-  احاطه مطلق	صفات	خداوند	126
119	درباره زنان-  عدالت-  صلح در روابط زناشوئی- عدالت در صورت بیش از یک زن	احکام	حکمت	130-127
34	تقوا	اخلاق	حکمت	131
11	مُلک مطلق-  نظارت همه جانبه	صفات	خداوند	132
12	قدرت-  برجایگزینی دیگران به جای شما	صفات	خداوند	133
14	ضوابط رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	134
75	عدالت خواه باشید-  ولو ظاهرا به ضرر شما باشد - ایمان واقعی بیاورید	اخلاق	حکمت	136-135
22	ضوابط رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	137
6	عذاب برای منافقان	جهنم	آخرت	138
133	توصیف	منافقان	مردم	143-139
21	منافقان و کافران را دوست نگیرید	احکام	حکمت	144
36	ضوابط رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	146-145
12	ضوابط رفتار با مردم در همین جهان	قوانین خدائی	حکمت	147
13	ضوابط تظلم از یکدیگر	احکام	حکمت	148
12	کار خیر را میتوانید هم مخفیانه انجام دهید هم علنی	اخلاق	حکمت	149
40	توصیف	کافران	مردم	151-150
22	توصیف	مومنان	مردم	152
236	اهل کتاب-  توصیف و نکوهش	کافران	مردم	162-153
69	به تو وحی کردیم همانطور به این پیامبران ... وحی کردیم	تبیین	پیامبر	165-163
15	خداوند گواهی میدهد که آنچه که بتو وحی کرده از علمش بوده	تبیین	پیامبر	166
25	ضوابط رفتار با مردم	قوانین خدائی	آخرت	168-167
12	برای کافران	جهنم	آخرت	169
25	دعوت به ایمان-  برایتان بهتر است	انسان	مردم	170
75	اهل کتاب-  موعظه-  چنین نکنید-  چنان تصور نداشته باشید	کافران	مردم	172-171
33	ضوابط برخورد با مردم	قوانین خدائی	آخرت	173
12	خطاب-  ایمان بیاورید	انسان	مردم	174
18	ضوابط برخورد با مردم	قوانین خدائی	آخرت	175
50	ارث-  کلاله	احکام	حکمت	176
4212	جمع

جدول درج­ها

درصد	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	شماره
7/50	(ازدواج-  صله رحم- عدالت در خانواده) و احکام اجتماعی (جهاد و مهاجرت و جنگ)[به نسبت 2و1]	احکام فردی	حکمت	1/4
9/27	منافقان و کافران و بعضی از مسلمانان سست ایمان	توصیف و نکوهش	مردم	2/ 4
3/11	ضوابط برخورد با مردم در آخرت	قوانین	آخرت	3/ 4
8/7	مردم را به ارزشهای متعالی آشنا کن-  ترغیب به جهاد کن-  از خائنان پشتیبانی نکن...	ارشاد	پیامبر	4/ 4
3/2	قدرت – مُلک - احاطه	صفات	خداوند	5/ 4

البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:

http://jamal-ganjei.com

با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.

درس: اي مسلمانان! مسلماني خويش را با دور شدن از صفات کافرانه و منافقانه و عمل به احکام (فردي و اجتماعي) ارتقاء دهيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: اي مسلمانان به تقوا وصله رحم بگرائيد و تقوا را در مورد يتيمان و اموالشان و مقررات ارث رعايت کنيد.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيرًا وَنِسَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِي تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا ﴿1﴾

ریزدرب: ای مردم! برای خداوند که مانند ارحام تان نزدیک می پنداریدش، حرمت قائل شوید

2

وَآتُواْ الْيَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوبًا كَبِيرًا ﴿2﴾ وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُواْ فِي الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلاَّ تَعُولُواْ ﴿3﴾ وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَيْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَّرِيئًا ﴿4﴾ وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ قِيَاماً وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا ﴿5﴾ وَابْتَلُواْ الْيَتَامَى حَتَّىَ إِذَا بَلَغُواْ النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَن يَكْبَرُواْ وَمَن كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَن كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُواْ عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللّهِ حَسِيبًا ﴿6﴾

ریزدرب: ای مردم! در مورد مال یتیم، و مَهریه، و اموال اشخاص عقب مانده ذهنی، بسیار رعایت تقوا کنید

3

 لِّلرِّجَالِ نَصيِبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا ﴿7﴾ وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلاً مَّعْرُوفًا ﴿8﴾ وَلْيَخْشَ الَّذِينَ لَوْ تَرَكُواْ مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّيَّةً ضِعَافًا خَافُواْ عَلَيْهِمْ فَلْيَتَّقُوا اللّهَ وَلْيَقُولُواْ قَوْلاً سَدِيدًا ﴿9﴾ إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا ﴿10﴾

ریزدرب: ای مردم! در هنگام عمل تقسیم ارثیه بسیار با تقوا باشید

4

يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ وَإِن كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ يَكُن لَّهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ آبَآؤُكُمْ وَأَبناؤُكُمْ لاَ تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيما حَكِيمًا ﴿11﴾ وَلَكُمْ نِصْفُ مَا تَرَكَ أَزْوَاجُكُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَكُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْنَ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِينَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّكُمْ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُم مِّن بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ وَإِن كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلاَلَةً أَو امْرَأَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ فَإِن كَانُوَاْ أَكْثَرَ مِن ذَلِكَ فَهُمْ شُرَكَاء فِي الثُّلُثِ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَآ أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَآرٍّ وَصِيَّةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٌ ﴿12﴾

ریزدرب: ای مردم! فرمول کلی تقسیم ارثیه این است

5

تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿13﴾ وَمَن يَعْصِ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿14﴾

ریزدرب: ای مردم! بطور کلی و در همه حال برای خداوند و دستوراتش خیلی حرمت قائل شوید

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1-«پرانتز» های این پاراگراف را مشخص کنید .

2-این پاراگراف را به شکل متون حقوقی (فصل ، ماده ، تبصره ، و......) بنویسید.

3-پس از انجام تکلیف مطرح درسوال2، ببینید اصلی ترین تاکیدات روی چه نکاتی متمرکز است؟

4 – در آیه 3 چه ربطی است بین احتراز ار بیعدالتی در موضوع ایتام و آن ازدواجی که در همان آیه ذکر شده؟

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیه 2 فهمیده میشود برای قیم های ایتام قبحی نبوده که مال آنها را بخورند، و یا اگر خیلی آدم های خوبی باشند نخورند اما اموال مرغوب آنها را برای خودشان بردارند و (به ظاهر) «معادل» آنها از اموال نامرغوب به آنها بدهند.

از آیه 3 فهمیده میشود که کسانی که قیم ایتام میشده اند با آنها ازدواج میکرده اند تا اموالشان تحت سرپرستی اینها در بیاید.

از آیه 4 فهمیده میشود در همان روزها هم مهریه زنان قابل توجه و نسبتا سنگین بوده است.

از آیه 6 فهمیده میشود که در آن روزها هزینه ای تحت عنوان «حق سرپرستی» معمول بوده که سرپرست های بد از این حق استفاده میکرده و تا زمان بلوغ یتیم مال او را حیف و «میل» میکرده اند.

از آیه 12 فهمیده میشود در آن روزها زنانی که صاحب «اموال»ی بوده اند کم نبوده است.

5 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 10 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

همچنین است آیه های 13 و 14.

6 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

7 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - اي مسلمانان به تقوا وصله رحم بگرائيد

2 - تقوا را در مورد يتيمان و اموالشان و مقررات ارث رعايت کنيد.

8 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

با توجه به ترتیب نزول سوره ها ، تقریبا تمام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است .

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

آیه های 9 و 10 و 13 و 14 فرع بر ماقبل های خویش اند و چون واضح است شرح چندانی نمیطلبد اما ذکرش لازم است.

نَفْس واحده

از این آیه معلوم می­شود زن و مرد همطراز و هم ارز یکدیگرند و همچنین از این آیه فهمیده می­شود که مردان و زنان زیادی از همان «یک نَفْس» پراکنده شده است.  بعبارت دیگر اصل و ریشه آن «مردان و زنان زیاد» همان «یک نَفْس» بوده است  که خداوند پروردگار آن است.

در همین آیه مرجع تقوا را اولاً «پروردگارتان» ذکر کرده، و سپس «خداوندی که به (احترام) او از یکدیگر درخواست می­کنید»

یعنی خداوند در نزد شما عزیز و محترم است و هم اکنون بنام او از یکدیگر درخواست می­کنید. از همان خداوند که پروردگارتان است پروا کنید و درباره ارحام نیز از همان حقیقت واحد پروا کنید.

خلاصه اینکه این آیه زیر بنای آیات زیادی است که در فصل­های بعد آمده و در آن­ها احکامی است راجع به ارث، ازدواج، و امور مربوط به خانواده. اما چون در این آیه اشاره­ای هم به آفرینش شده خیلی­ها خیلی روی آن اشاره رقیق متمرکز شده­اند، در حالیکه اگر به این حقیقت توجه کنیم که از لحاظ ترتیب نزول قرآن، این سوره «یکی از سوره­های اواخر قرآن» است، موضوعات مربوط به آفرینش را باید در جای صحیح خویش یعنی بترتیب در سوره­های اسراء، حجر، طه، اعراف و کهف و بالاخره در بقره جستجو کرد، که هم عمیق­تر و غلیظ­تر مورد بحث واقع شده، و هم «بطور طبیعی» و «از ساده به پیچیده» مطرح شده است و اگر به آن ترتیب خوانده شود به فهم موضوع بسیار کمک می­کند و ما نیز در همان ترتیب در محل­های خویش شرح مختصری تقدیم کرده­ایم.

اما با توجه به «درس» و «درب» آنچه در اینجا مطرح شده است این است که موضوع قرابت و نسبت­های خانوادگی یکی از آیات الهی است و توصیه شده که به آن اهمیت داده شود و درباره آن، خداوند مورد تقوا قرار گیرد.

اما در اینجا نمی­توانیم از ذکر این نکته خودداری کنیم که نظر بسیاری از مفسران و حتی بعضی از مفسران بسیار مشهور که «نَفْس واحده» را به حضرت آدم تطبیق کرده­اند اشتباه است و شرح آن را در اواخر سوره اعراف عرض کرده­ایم و علت این اشتباه نیز توجه نکردن به ترتیب نزول است و «نفس واحده» همان است که در سوره شمس به تفصیل تشریح شده است.

پسر دو برابر دختر

اصل احکام تفاوت ارثیه مونث و مذکر به آیه 6 و جمله «للذکر مثل حظ الانثیین» برمیگردد .

در اینجا دو نکته فقهی اساسی وجود دارد که عبارت باشد از «مثل» و «حظّ» و این سوالها نیز پیش می آید که :

اولا «مثل» نسبت به چه؟ 

ثانیا تعریف دقیق «حظّ» چیست؟

و دقت در این دو مقوله به نکته های زیاد و جالبی میرساند و شاید اگر فرصتی دست داد به آنها بپردازیم (ان شاءالله)

آیه3

در باره آن قسمتی که زیاد در باره اش ایرادگیری میشود، در بخش «پیش تفسیر» (حدسیاتی . . ) توضیحی داده ایم:

از آیه 3 فهمیده میشود که کسانی که قیم ایتام میشده اند با آنها ازدواج میکرده اند تا اموالشان تحت سرپرستی اینها در بیاید.

و اگر بخواهیم توضیحِ بیشتر دهیم (با نگاهی به ترجمه تفسیر المیزان) باید بگوئیم که این رفتار قبلا بوده و با این آیات نسخ شده، زیرا در این نوع ازدواج هدف واقعی از ازدواج (انتخاب جفت، یعنی همطراز) مرعی نبوده و از قالب ازدواج استفاده ابزاری میشده برای تصاحب اموالِ زوجه ای که به علت یتیم شدن و ارث بردن، صاحب اموالی نیز شده بوده است، به این ترتیب که با چنین کسی ازدواج میشده و سرپرستی اموالش بدست گرفته میشده و اموالش خورده میشده و پس از تمام شدن اموالش طلاقش میداده اند.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

اي مردم ! از پروردگارتان که شما را آفريده پروا کنيد . همو که شما را) از يک نَفْس و جفتش را نيز از همان آفريد ، و از آنها مردان و زنان زيادي پراکند و از خداوندي پروا کنيد که به احترام او ازيکديگر درخواست مي کنيد ، و نيز درباره خويشاوندان از خدا پروا کنيد که همو مراقب شماست (1) و اموال يتيمان را به آنان بدهيد و مال نامرغوب را با مرغوب عوض مکنيد که مال مرغوب يتيمان را بگيريد و بجاي آن نامرغوب بدهيد و اموال آنان را بسوي اموال خودتان اضافه نکنيد تابخوريد كه گناهي بزرگ است (2)  و اگر خوف داريد که نتوانيد درباره يتيمان به عدالت رفتار کنيد ، از ميان زناني ديگر که مناسب شماست ميتوانيد براي ازدواج دو تا و سه تا و چهار تا اختيار کنيد و اگر خوف داريد که عدالت نکنيد يکي بگيريد يا با کنيزتان اکتفا کنيد که اين از لحاظ اينکه از عدالت دور نيفتيد بهتر است (3) و مهريه هاي زنان را به خوشی و شيريني بدهيد ، و اگر باخوشي برايتان از چيزي از آن گذشتند بخوريدش که گوارايتان باد (4)  و اموالتان را که خداوند مايه قوام شما قرار داده به كم خردان مدهيد. واز آن اموال روزي شان دهيد و بپوشانيدشان و با آنها به نيکوئي سخن گوئيد (5) و يتيمان را تا وقتيکه به شرايط ازدواج برسند امتحان کنيد ، پس اگر در آنها رشدي يافتيد اموالشان را به آنها برگردانيد ، و قبل از اين مرحله اموالشان را با اسراف و تند تند نخوريد که مبادا بزرگ شود و اموالش را بخواهد و کسي که بي نياز است بايد خودداري کند، و کسي که فقير است بايد مطابق عرف بخورد، و هنگامي که اموالشان را به آنها برميگردانيد بر آنها گواه بگيريد، و البته خداوند براي حسابرسي بس است (6) مردان از آنچه والدين و خويشاوندان بجا ميگذارند نصيبي دارند، و زنان نيز همچنين. چه کم باشد چه زياد. نصيبي است که معين شده است (7) و هنگاميکه موقع قسمت فرارسيد و نزديکان و يتيمان و بيچارگان حاضر بودند ، از آن چيزي هم به آنان بدهيد و به آنان سخن نيکو بگوئيد (8) و کساني که اگر از پس خويش اولادي ضعيف برجا مي گذارند ، و نگران اجحاف ديگران بر آنان خواهند بود، بايد از اجحاف کردن بر ديگران بترسند، و بايد تقوا کنند ، و سخني مانند سد محکم گويند (9) آنان که اموال يتيمان را از روي ظلم ميخورند جز اين نيست که در شکم هايشان آتش ميخورند، و بزودي به آتش سوزنده اي مي افتند (10) خداوند درباره اولادتان سفارش مي کند که سهم هر پسر دو برابر هر دختر باشد ، پس اگر وارثان زناني بيش از دو تا بودند دو ثلث ارث سهم آنان است، و اگر يکي باشد سهمش نصف است، و سهم پدر و مادر هر کدام يک ششم مالِ ارثي است ، در صورتيکه فرزندي داشته باشد ، و اگر فرزندي نداشته باشد و ورثه او فقط والدينش باشند ، سهم مادر يک سوم است و اگر برادراني داشته باشد سهم مادر يک ششم است ، البته پس از اينکه وصيت او را از مالش انجام داديد يا قرضش را پرداختيد. شما نميدانيد پدرانتان يا فرزندانتان کدامشان برايتان پر منفعت ترند . اين تعييني است از جانب خدا و البته خداوند داناي حکيم است (11) و نصف آنچه زنانتان بجا مي گذارند ، اگر فرزند نداشته باشند مال شماست ، و اگر فرزند داشته باشند سهم شما يک چهارم از بجا گذاشته آنهاست ، پس از اينکه وصيت او را از مالش انجام داديد يا قرضش را پرداختيد. و سهم آنها از آنچه شما بجا گذاشتيد يک چهارم است اگر فرزندي نداشته باشيد و اگر فرزند داشته باشيد سهم آنها يک هشتمِ بجا گذاشته شماست، پس از انجام وصيتي که کرده ايد . و اگر مردي وارث برادر و خواهرش باشد يا اينکه زني باشد که برادري داشته باشد يا خواهري داشته باشد سهم هر يک از آنها يک ششم است و اگر بيش از آن باشند همگي در يک سوم شريک اند، البته پس از انجام وصيت که بحال ورثه بسيار ضرررسان نباشد، و پرداخت قرض او . اين توصيه اي است از جانب خداوند و خداوند داناي حليم است (12) اين حدود خداست ، و کسي که خدا و رسولش را اطاعت کند او را داخل بهشتهائي ميکند که نهرها در کف آن جاري است که در آن جاودانند و رستگاري بزرگ همين است (13) و هر کس که خدا ورسولش را نافرماني کند و از حدودش تجاوز نمايد او را داخل آتشي مي کند که در آن جاودان است و عذابي خوار کننده خواهد داشت (14)