پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره مطابق ذیل است:

(جدول1)

تعداد کلمه	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	آیه
31	تقوا کن - پیروی کافران و منافقان نکن - از وحی پیروی کن - توکل	ارشاد	پیامبر	3-1
34	خداوند در سینه کسی دو قلب قرار نداد فرزند خوانده فرزند نیست	حق باطل	حکمت	4
31	فرزند خواندگی	احکام	حکمت	5
34	اولویت پیامبر نسبت به اشخاص در جانشان	احکام	حکمت	6
29	اخذ میثاق از انبیاء	پیامبران	حکمت	7
47	خطاب- یادآوری نصرت خداوند به مسلمانان در جنگ	مسلمانان	مردم	8
174	نکوهش-  تشریح رفتارهایشان-  فکرشان- گفتارشان	منافقان	مردم	20-9
17	رسول خدا (ص) برای شما الگو است	مسلمانان	مردم	21
35	توصیف و تمجید آنها	مومنین	مردم	23-22
18	پاداش مومن - عقاب منافق - کافر	آخرت	حکمت	24
49	یادآوری کمک به مومنان - رد کردن مشکلات آنها - پیروز نمودن آنها	افعال	خداوند	27-25
35	به زنانت بگو اگر زینت دنیا را میخواهید بیائید رهایتان کنیم	دستور	پیامبر	29-28
100	احکام خاص آنان	زنان پیغمبر	مردم	34-30
53	توصیف - درجه بندی	مومنان	مردم	35
24	کسی نباید امر خدا و رسول خدا را برخواسته خویش ترجیح دهد	احکام	حکمت	36
47	حکم ابطال حرمت ازدواج با زن مطلقه پسر خوانده	حکمت	پیامبر	37
19	پیامبر – حکم پسر خواندگی	حکمت	پیامبر	38
15	توصیف و تمجید	مومنان	مردم	39
17	پیامبر پدر هیچ مردی از شما نیست ولیکن رسول خداست	حکمت	پیامبر	40
12	ارشاد- ذکر خدا زیاد بگوئید- صبح و شام تسبیح کنید	مسلمانان	مردم	42-41
13	متوجه مسلمانان است - بر آنها لطف می­کند - ملائکه نیز	صفات	خداوند	43
12	مومنان- تحیت خداوندی را دریافت می­کنند	بهشت	آخرت	44
39	تبیین موقعیت و ارشاد (که چنین کن ...)	تبیین	پیامبر	48-45
26	احکام مربوط به ازدواج	مسلمانان	مردم	49
119	احکام مربوط به زنانش	احکام	پیامبر	52-50
109	احکام راجع به آداب رفت و آمد نزد پیغمبر و راجع به زنان آنحضرت	مسلمانان	مردم	54-53
15	مربوط به صلوات	احکام	حکمت	56
30	هشدار و تهدید راجع به آزار پیامبر و تهمت به مسلمانان	منافقان	مردم	58-57
24	احکام راجع به زنان پیامبر	دستور	پیامبر	59
43	تهدید برای دست برداشتن از اعمالشان	منافقان	مردم	61-60
11	سنت خدا تغییر نمی کند	قوانین خدائی	حکمت	62
16	قیامت کی خواهد بود ؟ علم آنرا فقط خدا دارد	آخرت	حکمت	63
48	برای کافران و شرح عذاب	جهنم	آخرت	68-64
24	هشدار- مانند آزاردهندگان موسی نباشید - تقوا کنید - سخن صحیح بگوئید	مسلمانان	مردم	70-69
25	وعده - به صلاح آوردن کارشان - بهشت	مسلمانان	مردم	71
21	خدا امانت را به کوهها و آسمانها و... عرضه کرد و آنها نپذیرفتند و انسان پذیرفت	امانت	حکمت	72
22	تا منافقان و مشرکان را عذاب کند و بر مومنان لطف کند	قانون خدائی	حکمت	73
1418	جمع

جدول درج ها

درصد	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	شماره
1/50	خطاب و هشدار- به آنان از اینکه شبیه منافقان شوند	مسلمانان	مردم	1/ 4
3/23	راجع به زنان آنحضرت	احکام	پیامبر	2/ 4
18	تبیین حق و باطل در قرار دادهای اجتماعی -  پاداش اخروی مومن - عذاب کافر و منافق	احکام	حکمت	3/ 4
4/4	لطف و رحمت نسبت به مسلمین	افعال	خداوند	4/ 4
2/4	شرح عذاب جهنم کافران	جهنم	آخرت	5/ 4

درس: اي مسلمانان! ايمان وتقواي واقعي داشته باشيد ومبادا مانند منافقين شويد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: اي پيامبر! حساب خود را از کفار و منافقان کاملا جدا کن، و اي مسلمانان! دنبال حقيقت باشيد نه ذهنيت هاي رايج و بدانید که همه، حتی پیامبران نیز راجع به درجه صداقتشان ارزیابی میشوند چه رسد به سایر مردم.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿1﴾ وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ﴿2﴾ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿3﴾

ریزدرب: ای پیامبر! فقط به خدا و وحی بچسب و بطور جدی از اینکه از کافران و منافقان تاثیر بپذیری بپرهیز

2

مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءكُمْ أَبْنَاءكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ﴿4﴾ ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿5﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! مورد های واقعی و مجازی را خلط نکنید

3

النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَن تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ﴿6﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! پیامبرتان صرفنظر از مناسبات رحِمی، نسبت به شما احترام بالاتری دارد

4

وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنكَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ﴿7﴾ لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَن صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿8﴾

ریزدرب: ای پیامبر! خودت هم مانند همه پیامبران مسئولیت ویژه داری

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1-چرا از میان صفات ممکن ، خداوند خودرا به این صفات معرفی فرموده؟

2-چرا درآیه2 ، به جای «تعملون» نفرموده «تعمل»؟

3-منظور از «وکیل» (آیه3) چیست؟

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

در این مقطع زمانی، کافرین (آیه 1)، بیشتر به یهودیان میخورد، و از آیه 2 فهمیده میشود که یهودیان و منافقان انتظاراتی از آنحضرت داشته اند که برآوردن آنها با آموزه های وحی در تضاد بوده، و از آیه 3 فهمیده میشود که آنحضرت نگرانیی در باره پاسخ منفی به آن انتظارات داشته و اصطلاحا دست دست میکرده تا اینکه در موضوع بیندیشد.

میتوان حدس زد که موضوع به جنگی که در پیش بود مربوط باشد که منافقان البته در آن جنگ نه تنها کمکی نبودند بلکه حتی اگر هم در نقش ستون پنجم هم نبوده باشند نقش تخریب روحیه و سست کردن عزم مسلمانان ضعیف الایمان را  حتما داشتند، لذا میتوان حدس زد که «لا تطع» آیه 1 به این معنی باشد که مبادا سخن منافقان در تو اثری کند و نیز مبادا دلت از کرِّ و فرّ و نشاط و سرخوشی یهودیان ذره ای بلرزد .

این پاراگراف (آیه های4 تا 6) کلا پرانتزی است، دلیلش هم اینکه اگر چشم خویش بر آن ببندیم و انتهای آیه 3 را به ابتدای آیه 7 وصل کنیم خواهیم دید روال سخن صاف و یکدست خواهد بود، و علتش هم میتواند این باشد که موضوع ظِهار در روزهای نزول این آیات به علت مشکلاتی که در روابط خانوادگی کسی یا کسانی سبب بگومگوهای قابل توجهی شده بوده که لازم بوده تِم ایجاد آمادگی جنگی که در سوره های تغابن و حدید دیدیم موقتا تعلیق شده و برای رفع مشکل اخیر الذکر آیاتی (ضمن دارا بودن بار استدلالی و اقناعی) نازل شود و خرافی بودن موضوع ظهار را جا بیاندازد و نیز اینکه موضوع برادری مومنان را با برادری خونی متمایز کند که بعدها مشکلاتی از این لحاظ نیز پیش نیاید.

5 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه های 1 و3 آنحضرت را برحذر میدارد از اینکه کوچکترین حرکتی در جهت کوتاه آمدن در مقابل کافران و منافقان کند و این پیشگوئیی در بطن خویش دارد که تحقق آن بعدا دیده شد .

6 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه6 از مشهور ترین آیات قرآن است، و یکی از وجوه برجسته بودن آن همین خصوصیت است.

7 - آیات مشکل

از «مشکل» بودن آیه 6 چه عرض کنیم جز اینکه ببینید مفسران گوناگون در طول تاریخ اسلام و در پهنه جغرافیائی آن چه مطالب مختلف و متنوع و بعضا متضادی در تفسیرش گفته اند.

8 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 6 از این لحاظ که حتی امروز نیز بطور دقیق معلوم نشده است که حوزه و قلمرو این اولویت چیست، و تا این موضوع به اجماع نرسد، هنوز، بالاتر از ذهنیات ما مردم قرن بیست و یکم خواهد بود چه رسد به مردم 1400 سال قبل.

8 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

9 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - اي پيامبر! حساب خود را از کفار و منافقان کاملا جدا کن،

2 - اي مسلمانان دنبال حقيقت باشيد نه ذهنيت هاي رايج و بدانید که همه، حتی پیامبران نیز راجع به درجه صداقتشان ارزیابی میشوند چه رسد به سایر مردم.

10 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 1تا 3، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.

11 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

توصیه های رفتاری به آنحضرت

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿1﴾ وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ﴿2﴾ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿3﴾

احکام

مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءكُمْ أَبْنَاءكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ﴿4﴾ ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ فَإِن لَّمْ تَعْلَمُوا آبَاءهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَكِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿5﴾ النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَن تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ﴿6﴾

تبیین رسالت آنحضرت

وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنكَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا ﴿7﴾ لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَن صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿8﴾    

شرح مختصر

چه «اطاعت»ی نسبت به آنها برای پیامبر(ص) متصور است؟

در ابتدای سوره قلم که جزء سوره­های اولیه نازله می­باشد ، نیز همین لحن را دیدیم.

واضح است که شخصیت پیامبر اکرم(ص) بالاتر از آن است که «اطاعت» کافران و منافقان کند. در همان سوره قلم، اطاعت مذکور را تعریف و معنی کرده است که «دوست دارند چرب زبانیی کنی و آنها نیز چرب زبانیی کنند»

یعنی اینکه «اطاعت» در سوره قلم چنین معنی رقیقی داشت و خداوند همان مقدار را نیز حتی در آن دوره ابتدای نزول وحی، و ضعف مطلق جریان اسلام، نمی­پسندید.

امروز که پیامبر قوی است، حکومت دارد، در یک جنگ بزرگ پیروز مطلق بوده، و در جنگی دیگر نیز شکست نخورده، و موقعیتش کاملاً مطلوب است، چه اطاعتی متصور است که آنحضرت از کافران و منافقان کند؟

تنها تصور ممکن این است که پیامبر اکرم(ص) از شدت رحمتی که دارد و حرصی که به جذب همگان نشان می­دهد، تعارفی با آنان کند که شائبۀ به رسمیت شناختن مواضع کافرانه و منافقانه آنان داشته باشد و لذا آنحضرت با این شدت، از چنین چیزی هم نهی شده است.

«ظهار» و فرزندخواندگی

آیه 4 مطابق رسوم رایج آن روزها، مردی که می­خواست از زنش کناره بگیرد می­گفت «پشت تو برایم مانند پشت مادرم باشد». یعنی همانطور که نزدیکی با مادرم برایم حرام است، نزدیکی با تو نیز برایم حرام باشد.

این نوع تحریم، اصطلاحاً «من در آوردی» بود و واقعیتی نداشت و خداوند انواع آنها را بطور ریشه­ای لغو کرده است.

اما این لغو کردن که می­توانست کاملاً خشک و بخشنامه­ای باشد، همراه با استدلال عقل­پسند است، بطوریکه لغو بودن آنرا ابتدا در عقل مخاطب جا انداخته است و چیزهای باطل را چنین مثال زده: قلبِ خیالی در برابر قلبِ واقعی، حرمت پشتِ مادرانۀ خیالی در برابر حرمتِ پشت مادرانۀ واقعی.

و آنگاه مورد حق را به رسمیت شناخته و مورد خیالی را باطل اعلام نموده است. همچنین است راجع به فرزندخواندگی.

رابطه معنوی الهی را با رابطه سببی و نَسَبی خلط نکنید

آیه 6 پیامبر را از خود شخص نیز به او نزدیک­تر دانسته و زنان او را مادر امت قلمداد نموده اما نه پیامبر و نه زنان او از مردم ارث نبرده­اند.

با این آیه می­فرماید که رابطه مادری و نسَبی را با رابطه ایمانی و الهی خلط نکنید.

مؤمن به مؤمن از لحاظ دوستی سزاوارتر است اما از او ارث نمی­برد مگر اینکه کسی بخواهد به او نیکیی کند که در زمان حیات خود این کار را می­کند یا بنفع او وصیتی می­کند.

زوم کردن روی آیه 6

النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ (این اولویت، و به تعبیری ولایت، به سبب وحی است)

وَأُوْلُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ (قسمت پررنگ، قسمت نازک را مشروط کرده به ایمان و هجرت، یعنی تا اینجا اولویت در تاثیرپذیری محدود شده به مقام رسالت و مومنین و مهاجرین)

إِلَّا أَن تَفْعَلُواإِلَى أَوْلِيَائِكُم مَّعْرُوفًا (الا، موضوعِ کار خیر را از تاثیرپذیری جدا کرده، یعنی سلسله مراتبِ تاثیرپذیریِ فوق، مانع نیست که شما یک خیری به کسی از ارحام خویش برسانید)

در موضوع اخیر، ترتیب نزول بما کمک میکند:

سه بار قبل از این ایه در قرآن، و بالوالدین احسانا، آمده، که قبل از آن به توحید تاکید شده بوده،

یعنی در موضوع اعتقادی موحد باشید اما در موضوعات انسانی به والدین خویش (اعم از اینکه موحد یا مشرک باشند) احسان کنید.

در انتهای سوره انفال هم فرموده: وَالَّذِينَ آمَنُواْ مِن بَعْدُ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ مَعَكُمْ فَأُوْلَئِكَ مِنكُمْ وَأُوْلُواْ الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿75﴾ که جمله «وَأُوْلُواْ الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللّهِ» عینا در اینجا تکرار شده، این جمله و سه بار «بالوالدین احسانا» که قبل از آن آمده، مجموعا بما میگوید ارتباطات ایمانی را جدا از ارتباطات احسانیِ انسانی قرار دهید.

كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ﴿6﴾ (تاکیدی است بر همه آنچه فوقا ذکر شده)

به این ترتیب، آیه مذکور، که جزء آیات مشکل قرآنی است، با کمک تجزیه پاراگراف به عناصر تشکیل دهنده اش، و همچنین با کمکِ ترتیب نزول راحت الفهم میشود.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

اي پيامبر ! از خداوند پروا کن، و اطاعت کافران و منافقان مکن، که خداوند داناي حکيم است (1)و آنچه را که از جانب پروردگارت بسويت وحي شده پيروي کن که خداوند به آنچه ميکنيد آگاه است (2) و بر خداوند توکل کن و همو بعنوان كارساز بس است (3) ای مردم! خداوند دو قلب در سينه هاتان قرار نداده، و همچنين زناني که آنها را «ظِهار» مي کنيد (و ميگوئيد نزديكي با تو بر من مانند مادرم حرام است)مادرانتان قرار نداده، و همچنين فرزند خواندگان شما را فرزندان شما قرار نداده است. اينها سخنان شماست که به دهان هايتان مي آيد ولي خداوند سخن حق ميگويد و به سوي راه عادلانه هدايت مي کند (4) فرزندخوانده هایتان را بنام پدرانشان بخوانيد، اين کار نزد خداوند عادلانه تر است، و اگر پدرانشان را نمي شناسيد برادران ديني شما و دوستانتان هستند، اگر در اين امر اشتباهي کنيد گناهي ندارد وليکن آنچه را عمدا انجام ميدهيد گناه دارد، و خداوند آمرزشگر مهربان است (5) پيامبر نسبت به مومنان از خودهاشان سزاوارتر است، و زنانش مادران آنها هستند، و در کتاب خدا از لحاظ اولويت، خويشاوندان نسبت به يكديگر نسبت به مومنان و مهاجران به ارث سزاوارترند، مگر اينکه بخواهيد راجع به دوستانتان کار خيري انجام داده باشيد که البته این خیرات است نه ارث، اين امر در آن کتاب که نزد خداست مضبوط است (6) ای پیامبر! هنگامي را بياد آر که از پيامبران و از تو و از نوح و ابراهيم و موسي و عيسي پسر مريم تعهدي سخت گرفتيم (7) تا خداوند صدق راستگويان را ارزیابی کند و براي کافران نيز عذابي سخت تهيه نموده است (8)