X

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿25﴾ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا وَإِبْرَاهِيمَ وَجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدٍ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿26﴾ ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنجِيلَ وَجَعَلْنَا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿27﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَيَجْعَل لَّكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿28﴾ لِئَلَّا يَعْلَمَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَلَّا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِّن فَضْلِ اللَّهِ وَأَنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿29﴾


ای مردم! رسولانمان را با دلايل روشن فرستاديم، و نيز کتابِ حاویِ حقایق فرا زمانی-فرامکانی، و نیز احکامِ مربوط به زمان و مکانِ هر پیامبر را، همراهِ هرکدامشان نازل نموديم، تا مردم براي برقراری عدالت به پا خيزند. و علمِ استفاده از آهن را نیز، که سختيي شديد و منافعي براي مردم دارد، فروفرستادیم، تا خداوند، در نهان مشخص کند که چه کساني او و فرستادگانش را ياري مي کنند،که خداوند البته قويِ پيروزمند است (25)  و محققا نوح و ابراهيم را به رسالت فرستاديم و در فرزندان آنها پيامبري و کتاب قرار داديم، آنگاه عده اي از آنها هدايت يافته و بسياري از آنها گناه پيشه شدند (26) سپس پيامبران خود را در پي آنان آورديم، و عيسي پسر مريم را پس از آنها فرستاديم، و انجيل را به او داديم، و در دلهاي پيروانش رافت و مهرباني قرار داديم، و نیز رهبانيتي كه اختراع کردند، که آن را برايشان مقرر نکرده بوديم جز آنكه رضايت خداوند را جستجو كنند، که آنطور که بايد و شايد رعايتش نکردند، در هر حال مومنانِ آنها را پاداش داديم و بسياري از آنها نيز گناه پيشه هستند (27) اي مسلمانان ! از خدا پروا کنيد و به رسولش ايمان بياوريد تا دو نصيب از رحمتش را به شما بدهد ، و برايتان نوري قرار دهد که بوسيله آن راه خویش را بشناسید ، و شما را ببخشد ، و خداوند آمرزنده مهربان است (28) تا اهل کتاب بدانند که تسلطي بر چيزي از فضل خداوند ندارند، و اينکه آن فضل فقط بدست خداست، که بهر کس که لایق بداند ميدهد، و خداوند صاحب آن فضل بزرگ است (29)

قبلی:  سوره حدید سوره حدید
بعدی:  سوره احزاب سوره احزاب
Print
5 بار مطالعه شده است

پیش تفسیر

1 استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مسلمانان نسبت به ايمان و تقوا و انفاق بسيار کوشا باشيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: حکمت اعزام پيامبران اين است که مردم برای برقراری عدالت بپاخيزند و مومنان واقعی مشخص شوند و ای مسلمانان! با گرايش صحيح نشان دهيد که خداوند به لياقت ها کار دارد نه به اسم ها.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

چون پاراگراف بسیار کوچک است، نیاز به این کار نمیباشد.

3 از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مسلمانان ! چنین خداوندی دارید ، لذا ایمـــان و تقوای با کیفیت بروز دهید .

در پاراگراف 2 می فرماید : ای مسلمانان ! در این اوضاع واحوال فعلی ، امتحان متمکنان این است که قسمتی از اموال خودرا در راه جهاد خرج کنند، که در قیامت بین مؤمن و منافق جدائی­ می­افتد و منافقان می­فهمند که باصطلاح زرنگی­های آنها در حقیقت چیزی جز باختن نبوده است و به بذل مال در راه خدا بکوشید و در این جهت چنان جدی باشید که از یکدیگر سبقت گیرید و درباره ناملایمات حساسیت به خرج ندهید زیراشاید از روی حکمت باشد.

در این پاراگراف می فرماید : پیامبران را با دلایل روشن و بیان قوانین فرا زمانی و فرامکانی (کتاب) و قوانین مربوط به آن زمان و مکانِ محدودهء ماموریت شان (میزان) فرستادیم تا جامعه مردم را به وسیله عدالت سرپا نگهدارند و ای مسلمانان! امتحان شما این است که با«عمل» خویش دین خدا و رسولش رایاری کنید ( بدون اینکه افراط وتفریطی بروز دهید) و شایسته تر بودن خویش نسبت به اهل کتاب را برای فرود آمدن این نعمت (وحی) برشما از این طریق فهمیده میشود که آموزه هایش راجدی بگیرید نه اینکه ماننداهل کتاب  باشید .

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

گرچه آیات 25 تا 27 پرانتزی است اما باتوجه به اینکه در این سوره و در این مقطع تاریخی (بین دو جنگ احد و خندق) نازل شده ، این معنی را میدهد که ای مردم، این همراهی شما در دفاع از دیانت تان ، که با توجه به سایر آیات این سوره از راه شرکت در جنگ و خرج کردن مال برای آن میسر است ، برای دو منظور الهی است، که یکی برقراری عدل و یکی مشخص شدن مومن واقعی از غیر است .

به عبارت دیگر وحی دارد مسلمانان را برای چیزی که بزودی برایشان پیش می آید از طریق استدلالی آماده میکند .

ضمنا در همینجا دو هشدار هم به مسلمانان دارد ، یکی اینکه به دین خویش غرّه نشوید (آیه 26) و دیگر اینکه به افراط یا تفریط نگرایید (آیه 27)

از آیه 29 فهمیده میشود در مقطع نزول این سوره ، خلافکاری های اهل کتاب (که البته بر یهودیان منطبق است) خیلی پر رنگ بوده و آنها تبدیل به یک خطر مهم شده بوده اند.

5 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه 25 از آیات بسیار مشهور قرآنی است و از همین لحاظ نیز برجستگی دارد (البته اقبال هنرمندان خوش نویس و کاشیکار نیز بجای خود)

6 - آیات مشکل این پاراگراف

مشکل بودن این آیات از آنجا فهمیده میشود که مفسران مختلف در طول قرن ها، حتی تا امروز، در تفسیر آنها سخنان مختلف و حتی متباین و بلکه متنافر گفته اند. و برای اینکه موضوع برایتان شفاف شود توصیه میکنیم این آیات را در نرم افزار «جامع التفاسیر» ملاحظه فرمایید.

با توجه به تعریف فوق، آیه 25 نه تنها در این پاراگراف «مشکل» بنظر می آید بلکه در کل قرآن چنین موقعیتی دارد.

7 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 27 داستان رهبانان مسیحی را بیان میکند که شروع آن تاریخی تقریبا ششصد ساله قبل از نزول قرآن دارد که تا هنوز هم ادامه دارد، اما میدانیم حول آن افسانه های زیادی نیز ساخته شده و جزئیاتش را نمیدانیم، اینکه وضع ما از درک واضح و شفاف این آیه چنین باشد، دیگر ببینید میزان درک مخاطبان اولیه چه بوده است.

8 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

9 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - حکمت اعزام پيامبران اين است که مردم برای برقراری عدالت بپاخيزند و مومنان واقعی مشخص شوند

2 - ای مسلمانان! با گرايش صحيح نشان دهيد که خداوند به لياقت ها کار دارد نه به اسم ها.

10 کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه 26، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

آیه 27 فرع بر آیه 26 است و  آیه­های اصلی پاراگراف آیه­های 25 و 26 می­باشند. البته اگر خوب دقت کنیم از دو آیه اخیر آیه 25 اصلی­تر است. در خود آیه 25 نیز جمله «وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ» پرانتزی است .

کل آیات 25 تا 27 پرانتزی است دلیلش این است که اگر انتهای آیه 24 را به ابتدای آیه 28 وصل کنیم خواهیم دید که روال سخن صاف و یکدست و بی اعوجاج خواهد بود.

هدف دوم ادیان برقراری و نگهداری عدالت است

آیه 25 چنین می­گوید:

1- خداوند رسولان را با آیه­های روشن فرستاد و با آنها کتاب (قوانین فرا زمانی و فرا مکانی) و نیز ترازو (قوانین مربوط به زمان و مکان محدوده ماموریت شان)  فرستاد تا مردم را به عدالت بپا دارند.

2- عده­ای از مردم، خدا و فرستادگانش را – حتی اگر نبینندشان – یاری می­کنند.

3- خداوند می­خواهد این نوع افراد را از سایرین جدا و متمایز کند.

4- خداوند آهن را که تأثیر شدید و منافعی برای مردم دارد فرو فرستاده تا علاوه بر فواید معمولی خود، این برقراری عدالت و نیز این جدا کردن و مشخص کردن فوق­الذکر را انجام دهد.

حالا اگر بخواهیم مطالب فوق را مرتب کنیم اینطور می­شود:

1- هدف انبیاء این بوده که جامعه انسانی را بوسیلۀ عدالت سرپا نگه دارند و نیز مومنان واقعی را از گروندگان ظاهری مشخص کنند .

2- پیغمبران برای رسیدن به هدف فوق از این وسایل استفاده می­کرده­اند: 1/2 آیه­های روشن (معجزات)، 2/2 کتاب (متن خود دین بمعنی مجموعه عقاید)، 3/2 ترازو (احکام عملی برای تنظیم امور مبتلابه مردم) و 4/2 مردمی که خداوند و رسولانش را یاری می­کنند.

«من» ملاک حق و باطل هستم

در رابطه با آیه 26 هدایت یافته شدن اولاد پیغمبران تعجبی ندارد اما گناه پیشه شدن آنها جای تعجب دارد .

در هر حال این واقعیتی است که در تاریخ بشر کراراً اتفاق افتاده و موارد قابل ذکر فراوان است. علت آنهم این است که فرزندان علماء و پیامبران در رابطه نزدیک با حقایق هستند و بطور غیراکتسابی به حقایقی دسترسی پیدا می­کنند که دسترسی به آن حقایق نتایجی از نوع احترام اجتماعی و برخورداری از بعضی شئون اجتماعی خاص، و سایر امتیازات برای آنان به همراه دارد.

کسی هم که به امتیازی عادت کرد، بیشتر در معرض وسوسه­های شیطانی قرار
می­گیرد، که دائماً به او القاء می­کند که این امتیازات را بعلت شایستگی­های شخصی خویش دارد، و نقطه انحراف هم قبول ذهنی همین نکته است و او کم­کم باور می­کند که این امتیازات حق اوست، و بعلت لیاقت­های شخصیِ خود اوست، و نه ارزش­هائی که مربوط به انتساب به صاحب وحی و صاحب علم (و در نتیجه ارزش­های مربوط به وحی و علم) است،

و همین اشتباه دید درباره خویش، آغاز انحراف چنین اشخاصی است که کم­کم آنها را به همه انواع گناهان می­کشاند، زیرا این فکر در ذهن آنها ریشه می­دواند که «خودِ آنها» نوعی حقانیت دارند و لذا کم­کم در نزد خویش، خود را «ملاک تشخیص حق از باطل» قلمداد می­کنند، و چنین کسی کم­کم خودش تبدیل به یک مرجع باطل می­گردد.

رهبانیت ، محاسن و معایب آن

در رابطه با آیه 27 رهبانیت یک جریان عبادی در مسیحیت است که اساس آن بر محور «ترک دنیا» و «عبادت» استوار است.

باین معنی که اشخاص پس از رسیدن به تصمیم، به «دیر»ها و «صومعه»ها مراجعه کرده و تقاضای عضویت می­کنند.

پس از پذیرفته شدن و قبول مقررات آن دیر یا صومعه، زندگیِ عادیِ مردمِ معمولی را ترک کرده و مطابق مقررات آن دیر یا صومعه زندگی می­کنند. یعنی اینکه ازدواج و کار و کسب را رها کرده و مطابق دستورالعمل­های متبوع آن دیر و صومعه به «عبادت» و «خدمت به دیگران» می­پردازند.

خود آن دیرها و صومعه­ها بر اساس هدایا و نذرهای افراد بیرون از دیر و صومعه اداره می­شوند.

مثلاً ثروتمندی هنگام مرگ، قسمتی از اموالش را برای فلان صومعه وصیت می­کند، یا فلان حاکم برای فلان دیر مقرری معینی قرار می­دهد.

باین ترتیب هزینه­های خوراک و پوشاک و تحصیلات علمی و دینی افراد دیر و صومعه از بیرون تأمین می­شود، اما در عوض، خود آن دیر یا صومعه نیز به جهان خارج از خویش خدماتی ارائه می­دهد که شامل خدمات مستقیم دینی (وعظ و خطابه و رسیدن بالای سر محتضر) یا خدمات انسانی (پرستاری، آموزش، ترویج، و غیره) می­شود.

در قرون وسطی که خصوصاً اروپا مانند جنگل وحوش، دچار جنگهایِ تمام نشدنیِ حکام و سلاطین محلی بود، این دیرها و صومعه­ها مانند «واحه»های صلح و آرامش و انسانیت و معنویت در «کویر»های وحشیگری و جنگ و ظلم بودند، و در آن مدت طولانیِ آشوب و ناآرامی و حاکمیت اخلاق حیوانی، نظام رهبانیگری سبب حفظ ته مانده­ای از انسانیت، که بصورت تولید علم، هنر، و اخلاق نیکو، جلوه­گری می­نمود، شد.

گرچه در بعضی از صوامع عیوبی هم بود، مثلاً داستانهائی که نشان از سوء استفاده از بعضی زنان به اصطلاح تارک دنیا توسط مردان باصطلاح تارک دنیای صومعه­ها وجود داشت، مثلاً «داستانهای کانتربوری»، اما بطور کلی دیرها و صوامع محل­هائی بودند که در آن­ها گاهی عالیترین تجلیات عرفانی، و خدمت به خلق برای نزدیک شدن به خدا، ظهور نموده که جداً مایه مباهات بشریت است.

اما نظامات و مقررات داخلی دیرها بسیار سختگیرانه و ریاضت­ها بسیار سخت و تحمل آنها نیاز به ایمان و تقوای بسیار شدید داشت که از هر کسی ساخته نبود و لذاست که در آیه شریفه آنها را بسبب افراطشان (که آن نیز انحراف است و معایبی ایجاد می­کند) مورد انتقاد قرار داده است.

دو نصیب کدام است؟

آیه 28: دو نصیب از رحمت پروردگاری، چنانکه در آیه به آن اشاره شده یکی مربوط به زندگی شایسته این جهانی است که مسلمانان مدت کمی از آن بهره­مند بودند و فعلاً این نصیب را از دست داده­اند و در جهان امروز، مسلمانان پائین­تر از مسیحیان و یهودیان هستند (متأسفانه) و این، چنانکه از متن آیه معلوم می­شود بعلت فاصله گرفتن از همان تقوا و ایمان است.

نصیب دیگر از رحمت پروردگار مربوط به زندگی در آخرت است و مسلمانان بعلت فاصله­ای که از ایمان و تقوا گرفته­اند و نصیب اول را از دست داده­اند، چه اطمینانی وجود دارد که نصیب دوم را کسب کنند؟ مگر اینکه به ایمان و تقوا گرایش مجدد پیدا کنند، و‌ نصیب اول را پیدا کنند که در آن صورت نصیب دوم را هم پیدا خواهند کرد.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای مردم! رسولانمان را با دلايل روشن فرستاديم، و نيز کتابِ حاویِ حقایق فرا زمانی-فرامکانی، و نیز احکامِ مربوط به زمان و مکانِ هر پیامبر را، همراهِ هرکدامشان نازل نموديم، تا مردم براي برقراری عدالت به پا خيزند. و علمِ استفاده از آهن را نیز، که سختيي شديد و منافعي براي مردم دارد، فروفرستادیم، تا خداوند، در نهان مشخص کند که چه کساني او و فرستادگانش را ياري مي کنند،که خداوند البته قويِ پيروزمند است (25)  و محققا نوح و ابراهيم را به رسالت فرستاديم و در فرزندان آنها پيامبري و کتاب قرار داديم، آنگاه عده اي از آنها هدايت يافته و بسياري از آنها گناه پيشه شدند (26) سپس پيامبران خود را در پي آنان آورديم، و عيسي پسر مريم را پس از آنها فرستاديم، و انجيل را به او داديم، و در دلهاي پيروانش رافت و مهرباني قرار داديم، و نیز رهبانيتي كه اختراع کردند، که آن را برايشان مقرر نکرده بوديم جز آنكه رضايت خداوند را جستجو كنند، که آنطور که بايد و شايد رعايتش نکردند، در هر حال مومنانِ آنها را پاداش داديم و بسياري از آنها نيز گناه پيشه هستند (27) اي مسلمانان ! از خدا پروا کنيد و به رسولش ايمان بياوريد تا دو نصيب از رحمتش را به شما بدهد ، و برايتان نوري قرار دهد که بوسيله آن راه خویش را بشناسید ، و شما را ببخشد ، و خداوند آمرزنده مهربان است (28) تا اهل کتاب بدانند که تسلطي بر چيزي از فضل خداوند ندارند، و اينکه آن فضل فقط بدست خداست، که بهر کس که لایق بداند ميدهد، و خداوند صاحب آن فضل بزرگ است (29)

 

 

 

دی ان ان