X

آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿7﴾ وَمَا لَكُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِيثَاقَكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ﴿8﴾ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿9﴾ وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا يَسْتَوِي مِنكُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿10﴾ مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿11﴾ يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُم بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِم بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿12﴾ يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ ﴿13﴾ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿14﴾ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿15﴾ أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿16﴾ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿17﴾ إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿18﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿19﴾ اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ﴿20﴾ سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿21﴾ مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿22﴾ لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿23﴾ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿24﴾


ای مردم! به خدا و رسولش ايمان بياوريد و از اموالی که خداوند شما را در آن جانشين كرده انفاق کنيد، كه پاداش کساني که ايمان آورده و انفاق کنند بزرگ است (7) و چه تان شده که به خدا ايمان نمي آوريد ، در حالي که پيامبرش به ایمان دعوتتان ميکند و البته خداوند از شما پيمانِ ایمان نيز گرفته ، البته اگر  اين را باور داشته باشيد (8) خداوند کسی است کسي که بر بنده اش آياتي روشن ميفرستد تا شما را از تاريکي ها بسوي نور بياورد ، و خداوند نسبت به شما دلسوز مهربان است (9) و چه تان شده که در راه خدا انفاق نمي کنيد در حاليکه ميراث آسمانها و زمين از آن خداست؟ کسي که قبل از پيروزي انفاق و کارزار ميکند با کسی که بعدا همین کار را میکند مساوي نيست و مرتبه اش بالاتر است. و البته خداوند به هر دو وعده نيکو داده ، و خداوند به اعمال شما آگاه است (10)کيست که به خداوند قرضي نيکو دهد تا او هم آنرا برايش دو چندان کند و پاداش ارجمند نيز داشته باشد؟ (11) هنگامی که مردان و زنان مومن را در قیامت ببینید که نورشان در مقابلشان و به اطرافشان مي شتابد، و به آنان خطاب شود که مژده تان باد که بهشتهائي در انتظارتان است که نهرها در کف آنها جاري است و در آن جاودانيد، و پيروزي بزرگ نيز همين است (12) در آن روز مردان و زنان منافق به مومنان ميگويند توجهي بما کنيد تا از نورتان بهره اي گيريم، و به آنان گفته ميشود به قبل خود برگرديد و از آنجا نوري برگيريد. آنگاه بين آنها ديواري زده ميشود که دري دارد که داخل آن رحمت و بيرونش عذاب است (13) منافقان مومنان را ندا ميدهند که: مگر ما با شما نبوديم؟ ميگويند: چرا، وليکن شما خود را فريفتيد، و براي مومنان انتظار گرفتاري ها را کشيديد، و شک کرديد، و آرزوها فريبتان داد، تا آنانكه فرمان خدا رسيد و شيطان شما را درباره خداوند فريفت (14) لذا امروز ديگر نه از شما و نه از کافران فديه اي قبول نميشود، جايگاهتان آتش است، همان هم يارتان است، که بد سرانجامي است (15) ای مردم! آيا هنوز وقت آن نشده که دلهايتان براي خداوند و آنچه که از حق فرستاده نرم شود ، و مانند کساني که قبلا کتابشان داده شده بود نباشید ، که در اثر مهلتي که يافتند دلسخت شدند و اکثرشان گناه پيشه بودند؟ (16) بدانيد که خداوند زمين را پس از مرگش زنده ميکند. البته این آیات را براي شما بيان مي کنيم شايد تعقل کنيد (17) براي مردان و زنان تصدق دهنده و کساني که به خداوند قرض الحسنه ميدهند پاداشِ دو چندان خواهد بود و نيز پاداشي خاص و گرامي خواهند داشت (18)  کساني که به خدا و فرستادگانش ايمان آورده باشند همان راستگويانند، و نزد پروردگارشان حاضر و گواهند، پاداششان و نورشان را خواهند داشت، و کافران و تکذيب گران آيات ما ياران آتش خواهند بود (19) بدانيد که زندگي دنيا بازي، و سرگرمي، و زيور، و تفاخر بين خودتان درباره اموال و اولاد است. و مَثَل آن مانند باران تندي است که روياندن آن کشاورزان را به تحسين وا دارد، آنگاه آن روئيدني ها به زردي گرائيده و خشک شوند. و در آخرت از طرفي عذابي شديد و از طرفي آمرزشي از جانب خداوند و رضايت او هست. و زندگي دنيا چيزي جز متاعي مايه فريب نيست (20) لذا بسوي آمرزشي از جانب پروردگارتان مسابقه دهيد و بهشتي که پهناي آن مانند پهناي آسمانها و زمين است که براي کساني آماده شده که به خدا و رسولانش ايمان آورده باشند. اين لطفي است از جانب خدا که بهر کس که شایسته اش باشد ميدهد و خداوند صاحب آن لطف بزرگ است (21) هيچ مصيبتي ؛ چه در زمين و چه در خودهاتان ، رخ نميدهد مگر آنکه ­قبل از رخدادن ، در کتابي ثبت شده . البته اين امر براي خداوند آسان است (22) تا با دانستن این حقیقت، مبادا که بر آنچه از دستتان رفته تاسف خوريد، وبه آنچه بدستتان آمد شادماني کنيد، که خداوند هيچ خود پسند خودستائي را دوست ندارد (23) همان کسانی که خودشان بخيلي ميکنند و مردم را نيز به بخيلي سفارش مي­کنند، و هر کس که روي بگرداند البته خداوند بي نياز پسنديده است (24)

قبلی:  سوره حدید سوره حدید
بعدی:  سوره حدید سوره حدید
Print
5 بار مطالعه شده است

پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس:  اي مسلمانان نسبت به ايمان و تقوا و انفاق بسيار کوشا باشيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: حسرت روز قيامت و عذاب آخرت نتيجه رفتار کساني است که در ايمان و تقوا جدي نبوده اند، و ای مسلمانان! در مورد کوشش برای ایمان و تقوا سریع باشید و مشکلات و مصائب را بزرگ نگیرید، زیرا آنها مایه امتحان شماست.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿7﴾ وَمَا لَكُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِيثَاقَكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ﴿8﴾ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿9﴾ وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا يَسْتَوِي مِنكُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿10﴾ مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿11﴾

ریزدرب: اي مسلمانان! نسبت به ايمان و تقوا و انفاق و جهاد در راه خدا بسيار کوشا باشيد.

2

 يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُم بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِم بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿12﴾ يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ ﴿13﴾ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿14﴾ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿15﴾ أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿16﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! به آینده حتمی که در پیش دارید بیاندیشید و رفتارتان را تصحیح کنید.

3

 اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿17﴾ إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿18﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿19﴾ اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ﴿20﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! از زندگی فانی برای زندگی باقی سرمایه گزاری کنید.

4

 سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿21﴾ مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿22﴾ لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿23﴾ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿24﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! برای سرفرازی در مسابقه بزرگ آماده شوید.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مسلمانان ! چنین خداوندی دارید، لذا ایمـــان و تقوای با کیفیت بروز دهید.

در این پاراگراف می فرماید: ای مسلمانان! در این اوضاع واحوال فعلی، امتحان متمکنان این است که قسمتی از اموال خودرا در راه جهاد خرج کنند، که در قیامت بین مؤمن و منافق جدائی­ می­افتد و منافقان می­فهمند که باصطلاح زرنگی­های آنها در حقیقت چیزی جز باختن نبوده است و به بذل مال در راه خدا بکوشید و در این جهت چنان جدی باشید که از یکدیگر سبقت گیرید و درباره ناملایمات حساسیت به خرج ندهید زیراشاید از روی حکمت باشد.

4 - سوالات

1 – در آیه 18 «مصّدّقین» اعم است ، چرا پس از آن مصّدّقات را هم ذکر فرموده؟

2 – در آیه 19 «شهداء» به معنی لغوی بکار رفته یا اصطلاحی؟

3 – در آیه 20 «حیاه الدنیا» به چه معنی بکار رفته ؟ لغوی یا اصطلاحی؟

5 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه 16 از شهرت خاصی برخوردار است که بر اساس یک روایت مجعول است! اما چه میشود کرد؟ خداوند از ارسال آیه اراده ای دارد و مردم نیز بر اساس قابلیت خویش به چیزی رو میکنند یا روگردان میشوند (مانند داستان قربان رفتن مادر برای چشم بادامی بچه اش، و بادام خواستن بچه!)

6 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

 (این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 12 تا 15 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

همچنین است آیه های 18 و 19.

نیز آیه 21.

آیه 22 از این لحاظ که مکانیزم عملیِ کاری که خداوند صحبتش را کرده، حتی برای ما قرن بیست و یکمی ها هم هنوز روشن نیست بالاتر از ذهنیات ما است، چه رسد به مخاطبان اولیه.

7 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه های 10 و 11 پیشگوئیِ وقوع جنگ قریب الوقوع دیگری هست که علی القاعده می باید جنگ احزاب (خندق) بوده باشد .

8 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما.

9 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 -  حسرت روز قيامت و عذاب آخرت نتيجه رفتار کساني است که در ايمان و تقوا و جدي نبوده اند.

2 - ای مسلمانان! در مورد کوشش برای ایمان و تقوا سریع باشید و مشکلات و مصائب را بزرگ نگیرید، زیرا آنها مایه امتحان شماست.

10 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 9 و 15 و 17 و 18 و 21 و 24 ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.

11 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

احکام

آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿7﴾ وَمَا لَكُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِيثَاقَكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ﴿8﴾ هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿9﴾ وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا يَسْتَوِي مِنكُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿10﴾ مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿11﴾

گردشِ کار در روز قیامت

يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُم بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِم بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿12﴾ يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ ﴿13﴾ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿14﴾ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿15﴾

احکام اخلاقی

أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿16﴾ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿17﴾ إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ ﴿18﴾ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿19﴾ اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ﴿20﴾ سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ ﴿21﴾

شئون الهی

مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿22﴾ لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿23﴾ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿24﴾

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

آیه­های 14 و 15 فرع بر آیه 13 است.

آیه 19 فرع بر آیه 18 است.آیه 21 نیز فرع بر آیه 20 است.

آیه 24 فرع بر آیه 23 است و این واضح است.

خود آیه 23 نیز فرع بر آیه 22 است و این نیز واضح است.

دریافت­های کوتاه مستقیم

آیه­های12و13: مؤمنان از خودشان نوری دارند که با کمک آن مسیر پیشرفت خود را باز می­کنند اما منافقان محتاجِ نور خارجی هستند .

آیه 13: نوری که در آنجا لازم است، باید در این جهان کسب و تهیه شود.

آیه 14: بستگی و مجاورت مؤمن و منافق کمکی به منافق نمی­کند، مثلاً اینکه منافق از بستگان مؤمن باشد، یا رابطه نزدیگ دیگری داشته باشد .

آیه 16: «اکثرشان گناه پیشه­اند» اشاره است به اهل کتاب معاصر نزول  آیات.

آیه 17: یعنی اینکه اگر پس از غفلت و گناه، به توبه و تقوا رو کنید، زنده شده­اید.

آیه 18: قرض­الحسنه به خدا دادن یعنی در راه خدا. ضمناً از این آیه فهمیده می­شود تصدق دادن و قرض­الحسنه دادن، دو پاداش دارد: دنیوی و اخروی. در دنیا اموالشان زیاد خواهد شد و در آخرت نیز پاداشی گرامی خواهند داشت.

آیه 20: کلمه «دنیا» دو معنی دارد. لغوی و اصطلاحی. از لحاظ اصطلاحی، دنیا در مقابل آخرت است. اما در اینجا کلمه لغوی دنیا موردنظر است که بمعنی «پست­تر» و «نزدیک­تر» است.

آیه 21: «به هر کس که خواهد می­دهد» یعنی به هر کس که لیاقت و ظرفیت آن را کسب کرده باشد می­دهد زیرا خداوند حکیم است و مقتضای حکمت این است.

اهمیتِ زیاد انفاق

در این پاراگراف پنج بار کلمه انفاق و یک بار قرض­الحسنه به خداوند و دو بار کلمه مبارزه آمده است.

با توجه به نزدیک بودنِ زمان وقوع دو جنگ دفاعیِ بزرگ بدر و احد نسبت به زمان نزول این سوره، فهمیده می­شود جنگی در پیش بوده یا در شرف وقوع بوده و تجهیزات کافی موجود نبوده و کسانی که نسبتاً داراتر بوده­اند با تشویق دعوت می­شده­اند که در راه خدا خرج کنند.

برای تأثیر تشویق­ها، زیر بنای فکری انفاق را به صورت­های زیر مطرح کرده است:

اموالتان مال خداست (و لذا بهتر است آنطور که فرموده مصرفش کنید) (آیه 7)

 انفاق تقریباً با ایمان یکی دانسته شده (آیه­های 8 و 9)

مال باقی نمی­ماند و از بین می­رود (چه بهتر که چیز فانی را خرج باقی کنید) (آیه 10)

 مال خود را به خدا قرض بدهید (در اینصورت باقی می­ماند) (آیه 11)

و تقریباً در تمام موارد فوق اجرِ آخرتی را نیز به وضوح مطرح کرده تا تردیدها برطرف شده و داراترها تصمیم خود را بگیرند و در راه خدا انفاق بنمایند.

 و در آیات 7 و 8 و 9 و 10  نیز در ابتدا به اصل ایمان مخاطبان اشاره کرده و تلویحاً به این معنی است که ایمان ندارد کسی که انفاق ندارد.

از آیات 17 تا 21، و از تقابلی که بین موضوعات آیه های 18 و 19 افکنده شده چنین فهمیده میشود که کسانی بوده اند که اموال ناچیزی را که داشته اند در طبق اخلاص گذاشته و برای بکارگیری در راه خدا تقدیم پیامبر همان خدا قرار میداده اند و در مقابل آنها کسانی بوده اند که علیرغم وضع مالی خوبی هم که داشته اند، چنین نمیکرده اند و تقابلی که بین این دو دسته افتاده بوده از منهای بینهایت تا بعلاوه بینهایت بوده، دسته اول را دارای مقام صدیقین و شهداء و دسته دوم را کفروا و کذبوا بآیاتنا نامیده، و هر دو دسته هم از مسلمانان بوده اند!

این اوضاع مسلمانانِ در شرف وقوع جنگ خندق (احزاب) بوده است، تعداد کمی مومن خالص و تعداد زیادی منافق!

مصیبت، و اینکه دور از چشم خدا نیست

آیه های 22 و 23 نیز در اینکه در فاصله دو جنگ دفاعی اُحد و خندق هستند معنا پیدا میکنند، در جنگ چند ماه پیش (احد) پدرانی و برادرانی و شوهرانی در راه خدا کشته یا مجروح یا معلول شدند، و ممکن است در جنگ قریب الوقوع (خندق) نیز چنین اتفاقاتی بیفتد، آیه های مذکور در جهت بیان حقایقی است که از چشمها اندکی دور تر است که نزدیک آوردن آنها سبب کوچک شمردن مصائب و تکیه کردن به وعده های الهی (ولو اینکه زمان تحقق برخی از آنها در جهان بعدی باشد) و یافتن روحیه مناسب برای پنجه درافکندن با مشکلات میشود.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای مردم! به خدا و رسولش ايمان بياوريد و از اموالی که خداوند شما را در آن جانشين كرده انفاق کنيد، كه پاداش کساني که ايمان آورده و انفاق کنند بزرگ است (7) و چه تان شده که به خدا ايمان نمي آوريد ، در حالي که پيامبرش به ایمان دعوتتان ميکند و البته خداوند از شما پيمانِ ایمان نيز گرفته ، البته اگر  اين را باور داشته باشيد (8) خداوند کسی است کسي که بر بنده اش آياتي روشن ميفرستد تا شما را از تاريکي ها بسوي نور بياورد ، و خداوند نسبت به شما دلسوز مهربان است (9) و چه تان شده که در راه خدا انفاق نمي کنيد در حاليکه ميراث آسمانها و زمين از آن خداست؟ کسي که قبل از پيروزي انفاق و کارزار ميکند با کسی که بعدا همین کار را میکند مساوي نيست و مرتبه اش بالاتر است. و البته خداوند به هر دو وعده نيکو داده ، و خداوند به اعمال شما آگاه است (10)کيست که به خداوند قرضي نيکو دهد تا او هم آنرا برايش دو چندان کند و پاداش ارجمند نيز داشته باشد؟ (11) هنگامی که مردان و زنان مومن را در قیامت ببینید که نورشان در مقابلشان و به اطرافشان مي شتابد، و به آنان خطاب شود که مژده تان باد که بهشتهائي در انتظارتان است که نهرها در کف آنها جاري است و در آن جاودانيد، و پيروزي بزرگ نيز همين است (12) در آن روز مردان و زنان منافق به مومنان ميگويند توجهي بما کنيد تا از نورتان بهره اي گيريم، و به آنان گفته ميشود به قبل خود برگرديد و از آنجا نوري برگيريد. آنگاه بين آنها ديواري زده ميشود که دري دارد که داخل آن رحمت و بيرونش عذاب است (13) منافقان مومنان را ندا ميدهند که: مگر ما با شما نبوديم؟ ميگويند: چرا، وليکن شما خود را فريفتيد، و براي مومنان انتظار گرفتاري ها را کشيديد، و شک کرديد، و آرزوها فريبتان داد، تا آنانكه فرمان خدا رسيد و شيطان شما را درباره خداوند فريفت (14) لذا امروز ديگر نه از شما و نه از کافران فديه اي قبول نميشود، جايگاهتان آتش است، همان هم يارتان است، که بد سرانجامي است (15) ای مردم! آيا هنوز وقت آن نشده که دلهايتان براي خداوند و آنچه که از حق فرستاده نرم شود ، و مانند کساني که قبلا کتابشان داده شده بود نباشید ، که در اثر مهلتي که يافتند دلسخت شدند و اکثرشان گناه پيشه بودند؟ (16) بدانيد که خداوند زمين را پس از مرگش زنده ميکند. البته این آیات را براي شما بيان مي کنيم شايد تعقل کنيد (17) براي مردان و زنان تصدق دهنده و کساني که به خداوند قرض الحسنه ميدهند پاداشِ دو چندان خواهد بود و نيز پاداشي خاص و گرامي خواهند داشت (18)  کساني که به خدا و فرستادگانش ايمان آورده باشند همان راستگويانند، و نزد پروردگارشان حاضر و گواهند، پاداششان و نورشان را خواهند داشت، و کافران و تکذيب گران آيات ما ياران آتش خواهند بود (19) بدانيد که زندگي دنيا بازي، و سرگرمي، و زيور، و تفاخر بين خودتان درباره اموال و اولاد است. و مَثَل آن مانند باران تندي است که روياندن آن کشاورزان را به تحسين وا دارد، آنگاه آن روئيدني ها به زردي گرائيده و خشک شوند. و در آخرت از طرفي عذابي شديد و از طرفي آمرزشي از جانب خداوند و رضايت او هست. و زندگي دنيا چيزي جز متاعي مايه فريب نيست (20) لذا بسوي آمرزشي از جانب پروردگارتان مسابقه دهيد و بهشتي که پهناي آن مانند پهناي آسمانها و زمين است که براي کساني آماده شده که به خدا و رسولانش ايمان آورده باشند. اين لطفي است از جانب خدا که بهر کس که شایسته اش باشد ميدهد و خداوند صاحب آن لطف بزرگ است (21) هيچ مصيبتي ؛ چه در زمين و چه در خودهاتان ، رخ نميدهد مگر آنکه ­قبل از رخدادن ، در کتابي ثبت شده . البته اين امر براي خداوند آسان است (22) تا با دانستن این حقیقت، مبادا که بر آنچه از دستتان رفته تاسف خوريد، وبه آنچه بدستتان آمد شادماني کنيد، که خداوند هيچ خود پسند خودستائي را دوست ندارد (23) همان کسانی که خودشان بخيلي ميکنند و مردم را نيز به بخيلي سفارش مي­کنند، و هر کس که روي بگرداند البته خداوند بي نياز پسنديده است (24)

 

 

 

دی ان ان