پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را) در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:
درس: اي مسلمانان! ايمان و تقواي واقعي داشته باشيد و مبادا مانند منافقين شويد.
برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:
درب: اي پيامبر! موقعيت تو از هر موقعيتي بالاتر است. پس حساب خود را از کفار و منافقان جدا کن و راجع به همسرانت به این احکام توجه کن و ای مسلمانان! حرمت پیامبر را رعایت کنید.
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ﴿45﴾ وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا ﴿46﴾ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ بِأَنَّ لَهُم مِّنَ اللَّهِ فَضْلًا كَبِيرًا ﴿47﴾ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿48﴾
ریزدرب: ای پیامبر! چنین موقعیت بی نظیری داری، رفتارت را همواره متناسب با آن نگهدار
2
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ﴿49﴾
ریزدرب: یک حکم تکمیلیِ مربوط به ازدواج و طلاق
3
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿50﴾ تُرْجِي مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَن تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا ﴿51﴾ لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاء مِن بَعْدُ وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَّقِيبًا ﴿52﴾
ریزدرب: ای پیامبر! یک حکم عام برای ازدواج های امتت، و یک حکم خاص برای تو
4
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَن يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَى طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا ﴿53﴾ إِن تُبْدُوا شَيْئًا أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا ﴿54﴾ لَّا جُنَاحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبَائِهِنَّ وَلَا أَبْنَائِهِنَّ وَلَا إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء إِخْوَانِهِنَّ وَلَا أَبْنَاء أَخَوَاتِهِنَّ وَلَا نِسَائِهِنَّ وَلَا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ وَاتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدًا ﴿55﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! حرمت فرستاده خدا را بیشتر رعایت کنید
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 – از اول تا اینجا
در پاراگراف 1 می فرماید : ای پیامبر ! با این موقعیتی که به لطف الهی یافته ای لازم نیست به کافران ومنافقان توجه ویژه ای کنی و از این پس نیز مانند سابق چشمت دنبال وحی باشد و اینکه «احکامِ "ظهار" و "فرزند خواندگی" و رابطه با پیامبر(ص) و رابطه با مؤمنان چنین است و ای پیامبر ! توشخص عادی نیستی ، توپیامبری ، وملزم به رعایت الزامات سنگین آن می باشی .
در پاراگراف 2 می فرماید : ای مسلمانان ! نعمت های خداوند رابر خویش بیادآورید وحساب خویش را از کفار و منافقان جدا کنید .
در پاراگراف3 می فرماید : ای پیامبر! نگذار زنانت ونزدیکانت مانع انجام وظیفه ات گردند و ای پیامبر! درباره ابلاغ رسالاتت کاملا قاطع و بی تعارف باش و ای مومنان ! خداوند راکه اینقدرنسبت به شما مهربان است بسیاریادکنید.
در این پاراگراف می فرماید : ای پیامبر! چنین موقعیتی داری، پس چنین کن و احکام درباره زنانت این است و به مسلمانان توصیه می فرماید احترام پیامبر را بیشتر رعایت کنند .
4 - سوالات
1 – منظور از کافران در آیه 48 چه کسانی است؟
2 – کافران و منافقان چه توقعاتی داشتند که آنحضرت در آیه 48 از اهمیت دادن به آنها منع شده است؟
3 – چرا در آیات 45 تا 48 به یادآوری و تشریح شرح وظایف آنحضرت باز گشته؟
4-«قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ» (آیه50)
مطابق باکدام کلید فهم قرآن است .
5-سوال فوق رادرباره جمله « لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ » جواب دهید .
6-همچنین درباره «فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا» (آیه49)
7-باتوجه به آیه 50 ، پیامبر (ص) چه نوع «حرج»ی ممکن بود احساس کند؟
8-منظوراز «حلال کردیم» ابتدای آیه50 چیست؟
9 – در آیه 50 مواردی را برای ازدواج آنحضرت حلال نموده و در آیه 52 هر ازدواج جدیدی را برای آنحضرت ممنوع فرموده ، چطور این دو آیه قابل جمع است؟
5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
در این مقطع از نزول قرآن ، مسلمانان سه جنگ سرنوشت ساز را از سر گذرانده بودند ، بدر و احد و احزاب .
چیزی را که ما امروز پس از تقریبا 1400 سال از طریق این آیات می فهمیم ، مخالفان آنحضرت بطور واضح و شفاف مستقیما میفهمیدند ، و آنهم این بود که «این مسلمانان همان مسلمانان جنگ بدر نیستند» یعنی اینکه درجه ایمان ضعیف ، و غلظت بگومگو زیاد ، و حجم نافرمانی رو به افزایش ، و آنحضرت هم ناراحت و متعجب که چرا چنین است ، و در همین اوضاع و احوال است که خداوند مانند همیشه آنحضرت و مومنان واقعیِ پیرو او را دلداری میدهد .
از آیه 50 فهمیده میشود قبل از اسلام ، در رسوم ایام جاهلیت ، دختر عمو و دختر خاله و دختر دائی و دختر عمه جزء محارم حساب میشده اند و ازدواج با آنها مرسوم نبوده ، که با نزول آیه مزبور این رسم جاهلی ، نه تنها برای آنحضرت بلکه برای مسلمانان شکسته شده ، و خطاب کردن آنحضرت به «یا ایها النبی» قرینه ای است بر اینکه «لک» به شخصیت حقوقی آنحضرت اشاره دارد و نه به شخصیت حقیقی اش . و اینکه ازدواج سفید (آیه50) فقط برای آنحضرت مباح شده و برای سایر مسلمانان حرام شده ، و در آیه 52 ازدواج جدید (علیرغم اباحه اش) برای آنحضرت ممنوع شده به این معنی است که کلا ازدواج سفید (یعنی ازدواج بدون مهریه) حرام است والبته مهریه مقدار معینی ندارد و دلخواه و بر اساس توافق است و لذا مایلین به ازدواج سفید میتوانند روی مهریه سبکی توافق کنند و در آنصورت دیگر اشکالی نیست .
موضوع دیگر جابجا کردن زنان است که در آیه 52 اشاره شده و از آیه مذکور میتوانیم حدس بزنیم که این هم یک رسم جاهلی بوده که برخی از مردان زنانشان را با یکدیگر عوض میکرده اند که این نیز در آیه مذکور حرام شده ، و تبدیل زنان فقط از راه سختِ طلاقِ زنی که دل شخص را زده ، (که خودش کار آسانی نیست) و سپس ازدواج با زنی که دلخواه شخص است (که آنهم کار خیلی آسانی نیست) ممکن شده است .
از آیه 53 فهمیده میشود مردم هیچ احترامی برای آنحضرت قائل نبودند و همینطور سرشان را پائین می انداختند و وارد اتاق های زنان آنحضرت میشدند و موقعی که به غذا دعوت میشدند به همه چیز نگاه فضولانه میکردند و پس از صرف غذا می نشستند تا با آنحضرت از این در و آن در
صحبت کنند . خلاصه اینکه برای آنحضرت احترامی در حد روسای قبایل نیز قایل نبودند .
6 - پیشگوئی های تحقق یافته
در آیه های 45 تا 48 مجموعِ دو پیشگوئی فوق الذکر شده ، و البته تحقق یافتن آنها هم واضح است .
7 - آیات برجسته این پاراگراف
آیات 45 تا 47 به همان دلایلی که بارها و مکررا عرض کرده ایم از آیات برجسته قرآنی است.
8 - آیات مشکل
ببینید مفسران مختلف راجع به آیات 49 تا 52 چه مطالب متنافر و متضاد و متخالفی گفته اند، و آنگاه بدانید که آنها را هم می باید به لیست آیات مشکل اضافه کنید.
البته ما نیز با توجه به اصول تفسیری خویش عرضی کرده ایم.
9 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
آیه 45 از آنجا که کیفیت و حدود و مکانیزم اِعمال شئون آنحضرت را معین نکرده، بالاتر از ذهنیات ما قرن بیست و یکمی ها است، چه رسد به مردم 14 قرن پیش.
10 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
11 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
1 - اي پيامبر! موقعيت تو از هر موقعيتي بالاتر است. پس حساب خود را از کفار و منافقان جدا کن و راجع به همسرانت به این احکام توجه کن
2 - ای مسلمانان! حرمت پیامبر را رعایت کنید.
12 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
غیر از آیه های 47 و 48 و ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.
شرح مختصر
لک یعنی: ل(حوزه رسالت)ک
اگر «ک» در «لک» را به شخصیت حقوقی آنحضرت (یعنی خطاب را به محمدبن عبدالله مربوط نکنیم بلکه به محمد رسول الله مربوط کنیم) موضوع آیه 50 را یک بخشنامه حکومتی از سوی سیستم وحی رسانی خواهیم دید .
به عبارت دیگر آیه مذکور «انا احللنا لک ازواجک . . . » یک ابلاغ حکومتی است که ازدواج های تا کنون شما مسلمانان ، ولو اینکه مثلا ازدواج همزمان با دوخواهر بوده باشد یا مطابق رسوم جاهلی ازدواج با یکی از زنان پدر پس از فوت او بوده باشد ، را حلال کردیم .
«بَعد» ، قید زمان نیست ، بلکه قیدِ ناظر به موضوع است
در آیه 50 اگر «بعد» را قید زمان بگیریم مضحک خواهد بود زیرا مثل این است که به فرزندمان دوچرخه ای بدهیم سپس از سوار شدن به آن منعش کنیم .
قرینه دیگری که نشان میدهد کلمه مذکور قید زمان نیست آیه سوره تحریم است، یا آیه سوره قلم (عتلّ بعد ذلک زنیم) که در این دو مورد – که موارد، منحصر به آنها هم نیست – کلمه «بعد» به معنیِ «غیر از اینها که ذکرشد» میباشد.
دقت بیشتر روی آیات49تا52
(1) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ﴿49﴾
(2) يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ
(3) وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ
(4) وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا
(5) خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ
(6) قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ
(7) لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ
(8) وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿50﴾
(9) تُرْجِي مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاء
(10) وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ
(11) ذَلِكَ أَدْنَى أَن تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ
(12) وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ
(13) وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا ﴿51﴾
(14) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاء مِن بَعْدُ
(15) وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ
(16) وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ
(17) إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ
(18) وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَّقِيبًا ﴿52﴾
مشخص کردن فرعی ها و پرانتزی ها با کمرنگ کردن آنها
(1) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ﴿49﴾ قسمت (1) فرعی است چون هم-سیاق با بقیه فقرات نیست
(2) يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ
(3) وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ قسمت (3) فرعی است زیرا در جهت برشمردن مصادیق بعد از ذکر کلی است
(4) وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ
(5) قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ قسمت (5) فرعی است ، زیرا در جهت توضیح موارد مربوط به مومنین (موضوع قسمت (4)) است
(7) لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ
(8) وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿50﴾
(9) تُرْجِي مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ
(11) ذَلِكَ أَدْنَى أَن تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ
(12) وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ
(13) وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا ﴿51﴾
(14) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاء مِن بَعْدُ
(15) وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ
(16) وَلَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ
(17) إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ
(18) وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ رَّقِيبًا ﴿52﴾
قسمت های اصلی ، اینها است :
(2) يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ
(4) وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ
(7) لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ
(9) تُرْجِي مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ
(14) لَا يَحِلُّ لَكَ النِّسَاء مِن بَعْدُ
(15) وَلَا أَن تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْوَاجٍ
(17) إِلَّا مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ
نتیجه :
در فهم آیات اصلی پاراگراف فوق اشکالی به نظر نمی آید، غیر از اینکه مورد شماره 7 چه بوده، به عبارت دیگر، آنحضرت چه دغدغه خاطری داشته و چه «حرج»ی خاطر شریف شان را مشغول نموده بوده؟
میتوان حدس زد که آنحضرت این دغدغه خاطر را داشته که من پیش از، و پس از، هجرت ازدواج هایی کرده ام که بر اساس عرف رایج (و قبل از نزول این آیات) بوده و خداوند خیالش را راحت و صحت همه آنها را امضاء فرموده است و مورد 4 نیز قابل تطبیق به نوع ازدواج آنحضرت با حضرت خدیجه (س) میباشد که تا حدودی با عرف رایج فرق داشت که زن به خواستگاری مرد برود اما صورت ظاهر را طوری جلوه دهد که انگار مرد به خواستگاری آمده است.
ترجمه تفسیریِ آزاد
اي پيامبر! ما تو را بعنوان شاهد و مژده دهنده و هشدار دهنده (45) و همچنین ، دعوت کننده اي بسوي خدا و به فرمانش ، و چراغي روشنگر ، فرستاده ايم (46) و مومنان را مژده ده که از جانب خدا فضلي بزرگ خواهند داشت (47) و کافران و منافقان را اطاعت مکن ، و آزار و اذيت آنها را بما واگذار ، و بر خدا توکل کن و خداوند بعنوان نگهبان بس است (48) اي مسلمانان ! اگر با زنان مسلمان ازدواج کرديد و آنگاه قبل از اينکه مقاربت کنید طلاق داديد لازم نيست عّده نگهدارید، پس برخوردارشان کنيد، و به خوشي رهايشان نمائيد (49) اي پيامبر! همسرانت را که طبق رسوم قبل از اسلام با آنان وصلت کرده ای بر تو حلال کرده ايم ، همچنین همسران امتت را برآنان . چه آنها که حقشان را داده اي ، و چه آنها که خداوند تو را از طریق غنیمت مالکشان نموده ، و نيز ازدواج با دختر عموها و دختر عمه ها و دختر دائي ها و دختر خاله هائي که با تو مهاجرت کرده اند ، که در رسوم جاهلیت ازدواج با آنها حرام شمرده میشد اینک بر تو و پیروانت حلال است و نيز زن مومني که مهر خويش را به پيامبر ببخشد ، و پيامبر هم بخواهد با او ازدواج کند ، که اين مورد نیز بر تو حلال است ولی فقط مخصوص تو است ، ما ميدانيم چه حکمي راجع به زنان مسلمانان و کنيزان آنها صادر کرده ايم ، تا در اين خصوص اشکالي بر تو نباشد و خداوند آمرزگار مهربان است (50) هر يک از آنان را بخواهي ميتواني اميدوار کني و هر يک را که بخواهي ميتواني بخود نزديک نمائي و کسی را هم که قبلا از او دوري گزيده اي ميتواني نزدیک کنی، اين به خوشنودي آنان ، و اينکه اندوهگين نشوند ، و اينکه همگي به آنچه به آنان داده اي راضي شوند ، نزديکتر است . و خداوند به آنچه در دلهایتان است آگاه است ، و خداوند داناي شکيبا است (51) غیر از اين ، که برايت برشمرديم ديگر ازدواج با هيچ زني که خارج از محدوده برشمرده آیات فوق است برايت و امّتت حلال نيست . و نيز حلال نيست که زنانت را با زنان ديگري جا بجا نمائي ، حتي اگر از زيبائي آنها خوشت بيايد ، مگر اينکه کنيز باشند ، و خداوند بر هر چيزي مراقب است (52) اي مسلمانان ! قبل از اينکه به شما اجازه دهند براي غذا داخل اتاق هاي پيامبر نشويد ، که قبل از غذا منتظر باشيد و به ظرفها نگاه کنيد ، وليکن اگر دعوتتان کردند داخل شويد ، و پس از اينکه غذا خورديد برويد ، و ننشينيد که گفتگو کنيد. اين کار پيامبر را اذيت مي کند و از شما خجالت ميکشد که بگويد بلند شويد و برويد ولي خداوند از ذکر حق خجالت نمي کشد . و اگر از آن زن های موجود در خانه چيزي خواستيد ، از پشت پرده بخواهيد ، که اين براي دلهاي شما و دلهاي آنان پاکتر است . و شما را نميرسد که رسول خدا را اذيت کنيد و نيز اينکه با زنان او پس از او هرگز ازدواج کنيد، که اين امر نزد خداوند گناهي بزرگ است (53) هر چيزي را که آشکار يا پنهان کنيد ، خداوند بر هر چيزي داناست (54) هيچ اشکالي راجع به زنان، در باره پوشاندن خویش از پدرانشان وفرزندانشان وبرادرانشان وبرادرزادگانشان و خواهرزادگانشان و زنان و کنيزانشان نيست ، و لازم نيست خود را از آنان بپوشانند، و ازخدا بترسيد ، که خداوند برهر چيزي گواه است (55)