پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  چنانکه در قسمت های زیادی دیده اید از طریق محاسبه استخراج میکنیم، اما چون این سوره خیلی کم حجم است، نیاز به آن کارها نیست و مستقیما قابل  درک است و مطابق ذیل میباشد:

درس:  اسم مطرح نيست. اين اعمالی هم که در متن سوره به آنها اشاره شده نیز نشانه تکذيب قيامت و معارف ديني است ، چه از مسلمان صادر شود و چه از کافر .

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

به همان دلیل فوق الذکر نیاز به استخراجِ از راه دوم نیز نیست.

3 - سوالات

1- منظور از کلمه «دین» (آیه1) چیست؟

2- الف لام بر سر کلمه مذکور از کدام نوع است؟ (جنس؟ تعریف؟)

3- در هر یک از دو حالت اول معنی آیه 1چه خواهد بود؟

4- کدام معنی درست تر است؟ (دلایل قرآنی بیاورید)

5- خطاب آیه1 متوجه کیست؟

6- این سوره بطورکلی چه حالتی دارد؟ (نکوهش کفار؟ نکوهش مسلمانانِ لا قید ؟نکوهش منافقان؟ یا.....؟)

7- از مطالب این سوره چه «حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها» میتوان زد؟

8- چرا در آیه های 2و3 از حالت مفرد ، و در آیات 5 و6 و 7 از حالت جمع استفاده شده؟

9- کدام صفات «هم پایه» و کدام صفات «ناهم پایه» اند؟

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیات 5 تا 7 به وضوح نکوهش منافقان فهمیده میشود که رفتارشان طوری بوده که عملا تعالیم را سبک میگرفتند و اگر عمل هم میکردند برای نمایش بوده و نه واقعی. لذا ، با زبان قیامت را تصدیق میکردند ، زیرا که خود را مسلمان قلمداد میکرده اند ، اما ، با عمل خویش (که ریائی و سرسری بود) آن را تکذیب مینمودند .

5 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

6 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

اسم مطرح نيست. اين اعمال که در متن سوره به آنها اشاره شده نشانه تکذيب قيامت و معارف ديني است ، چه از مسلمان صادر شود و چه از کافر .

7 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه 3 ، بقیه سوره «برای اولین بار» است .

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

سه آیه 5 و 6 و 7 فرع بر آیه 4 است و این واضح است. دو آیه 2 و 3  نیز فرع بر آیه 1 است و این هم واضح است. بنابراین به نظر می­آید آیه­های اصلی پاراگراف آیه­های 1 و 4 است اما آیه 4 نیز به دلیل وجود «ف»، در ابتدای آن، فرعی است.

دریافت­های کوتاه مستقیم

آیه 2: علاوه بر مطالب فوق نوعی بی­رحمی را هم نشان می­دهد.

آیه 3: نوعی بی­همتی را.

آیه 5: نیز نوعی بی­اهمیتی نماز در نظر شخص مورد بحث را.

آیه 6: را که دیگر چه بگوئیم.

آیه 7: نیز نوعی از بخل و بی­اهمیتی به دیگران را نشان می­دهد.

یعنی تکذیب قیامت منحصر درتکذیب زبانی نیست ، بلکه این عناصر نیز از مولفه های تکذیب آن است که عبارت باشد از راندن قهر آمیز یتیم و بی تفاوتی به وضع بیچارگان و اهمیت ندادن به نماز تاحد فراموش کردن بجا آوردنش و ریا و خودداری از در اختیار دیگران گذاشتن چیزهایی که میتواند گاهگاهی مورد احتیاج دیگران واقع شود .

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

ای پیامبر! چه نظري داري راجع به کسانيکه روز قيامت را عملا تکذيب مي کنند؟ (1) از جمله صفاتشان این است که يتيم را با خشونت ميرانند (2) و بر غذا دادن مستمندان تشويق نمي کنند (3) و واي بر نمازگزاران (4)که در بجا آوردن یا نیاوردن نمازشان زیاد اشتباه میکنند (5) نیز آنانکه ريا ميکنند (6) و چيزهاي مورد استفاده عمومي را از ديگران دريغ ميدارند (7)