پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  چنانکه در قسمت های زیادی دیده اید از طریق محاسبه استخراج میکنیم، اما چون این سوره خیلی کم حجم است، نیاز به آن کارها نیست و مستقیما قابل  درک است و مطابق ذیل میباشد:

درس: نکوهش کندي و سستي انسان در پرداختن به امور مورد رضايت پروردگار.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

به همان دلیل فوق الذکر نیاز به استخراجِ از راه دوم نیز نیست.

3 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

اینک وحی پس از مدت طولانیِ عدم استفاده از قسم، بار دیگر به قسم روی آورده اما توجه به موارد ذکر قسم نشان از تحولی دارد.

در این سوره بجای اینکه به عناصری که به فرشتگان و وحی، و قیامت و بطور کلی به عناصر معنوی اشاره داشته باشد،قسم بخورد ، به یک عنصر زمینی و مادی قسم خورده است و همین نیز مایه جلب توجه مخاطب است.

موضوع قسم­ها، «عمل موفق»، «عمل برنامه­ریزی شده موفق» و «عمل برنامه­ریزی شده و اجرای سریع و چابک و چالاک و موفق آن» است .

اگر توجه کنیم که این سوره شاید چند ماه، و یا شاید چند هفته و یا شاید حتی چند روز قبل از وقوع جنگ بدر نازل شده، همین واقعیت برای کمک به فهم محتوای آن کافی است و محتوای آن تشویق به عمل و نکوهش سستی است که نزدیک به وقوع جنگ بدر بطور معنا داری «جنگی» است.

درآیات6تا8: از آنجا که آیه 7 پرانتزی است ، و از نوع انسان بخاطر واجدیت صفاتی که مغایر با مفاهیم قسم­های فوق است انتقاد می­شود و «خیر» در آیه 8 منحصر در «مال» نیست، بلکه سایر مطلوبیات را نیز شامل می­شود و همان «مادیات دوستی» را نیز علت آن کندی­ها و سستی­ها نسبت به امر پروردگار ذکر می­کند ، «او» در ابتدای آیه 7 بر خداوند بهتر تطبیق میشود، و با این توضیح ، 5 آیه قسم تحریک و تشویق مسلمانان به جنبش و فعالیت و نشاط است ، و در سه آیه بعد ضمن انتقاد از انسان ، متعرض کندی او میشود و در آیات انتهائی سوره کندی مذکور را تعلیل میکند به اینکه علتش بی توجهی به حیات بعدی است .

4 – کلیدهای تفسیری

بحث متنی

آیه­های 2 و 3 و 4 و 5 به علت وجود «ف» بر سر آنها، فرعی هستند.آیه 7 فرع بر آیه 6 است و این واضح است.آیه 10 نیز فرع بر آیه 9 است و این نیز واضح است. لذا آیه­های اصلی پاراگراف آیه­های 1 و 6 و 8 و 9 و 11است.

5 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 9 تا 11 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

6 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

قَسَم ها

وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿1﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿2﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا ﴿3﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿4﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿5﴾

درباره انسان

إِنَّ الْإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ ﴿6﴾ وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ ﴿7﴾ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴿8﴾

انسان های نا مطلوب

أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ ﴿9﴾ وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ ﴿10﴾ إِنَّ رَبَّهُم بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَّخَبِيرٌ ﴿11﴾

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

قسم به اسبان تيزتک که نفس نفس ميزنند (1) كه در هنگام دويدن از نعل هايشان جرقه پديد مي آيد (2) كه صبح هنگام ناگهان بر دشمن هجوم مي آورند (3) و گرد و غباري بلند مي کنند (4) و ناگهان در وسط (آنها) قرار مي گيرند (5) كه انسان نسبت به پروردگار خويش بسيار کند است (6) و او بر اين واقعيت آگاه است (7) البته او در دوست داشتنِ دارائي بسيار شديد است (8)  مگر نمي داند وقتي که قبر ها زيرو رو شود (9) وآنچه در سينه هاست آشکار شود (10) پروردگارشان در آن روز نسبت به آنان آگاه است؟ (11)