X

﴿ بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴾

تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا ﴿1﴾ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا ﴿2﴾ وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ وَلَا يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا ﴿3﴾ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْمًا وَزُورًا ﴿4﴾ وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿5﴾ قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿6﴾ وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا ﴿7﴾ أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا ﴿8﴾ انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ﴿9﴾ تَبَارَكَ الَّذِي إِن شَاء جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِّن ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَل لَّكَ قُصُورًا ﴿10﴾ بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا ﴿11﴾ إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّكَانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظًا وَزَفِيرًا ﴿12﴾ وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا ﴿13﴾ لَا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا ﴿14﴾ قُلْ أَذَلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كَانَتْ لَهُمْ جَزَاء وَمَصِيرًا ﴿15﴾ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَى رَبِّكَ وَعْدًا مَسْؤُولًا ﴿16﴾ وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ ﴿17﴾ قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاء وَلَكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا ﴿18﴾ فَقَدْ كَذَّبُوكُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِيعُونَ صَرْفًا وَلَا نَصْرًا وَمَن يَظْلِم مِّنكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا ﴿19﴾


بسم الله الرحمن الرحيم

پر برکت است خداوند که همان کسي است که آن فرقگذارِ بین حق و باطل را بر بنده اش نازل کرد تا براي جهانيان هشدار دهنده اي باشد (1) همان کسي که فرمانروائي آسمانها و زمين از اوست و فرزندي برنگرفته، و در فرمانروائي شريکي ندارد، و همه چيز را آفريده، و بخوبي تدبير کرده است (2) اما اینان خداياني غير از او به پرستش گرفته اند که چيزي نمي آفرينند و خودشان آفريده ميباشند و درباره خويش نه مالک نفعي و نه ضرري و نه مرگي و نه زندگيي و نه برانگيختگيي مي باشند (3) و کافران ميگويند اين قرآن چيزي جز دروغي که به خدا نسبت داده میشود نيست و ديگراني هم در مورد تولیدش آن باصطلاح پیامبر را ياري کرده اند. البته آن کافران مرتکب ظلمي شده اند و سخن زوري گفته اند (4) و ميگويند قرآن افسانه هائي از گذشتگان است که این باصطلاح پیامبر مي نويسد و صبح و شب بر او خوانده ميشود (5) ای پیامبر! بگو آنرا کسي که نهاني هاي آسمان ها و زمين را ميداند نازل کرده که آمرزشگري مهربان است (6) و ميگويند اين چه رسولي است که غذا ميخورد و در بازارها رفت و آمد ميکند، پس چرا فرشته اي همراه او فرستاده نشده تا در هشدار دادن با او همراه باشد؟ (7) يا چرا گنجي برايش افكنده نشده يا اينکه چرا باغي ندارد که از آن بخورد؟ و ظالمان گفتند جز اين نيست که شما از شخصي جادو زده پيروي مي کنيد (8) ببين چگونه برايت مثل هائي ميزنند و گمراه شده اند و نميتوانند راه را پيدا کنند (9) پر برکت است کسي که اگر بخواهد چيزهائي بهتر از آن را برايت قرار ميدهد، بهشتهايي که از کف آنها نهرها جاريست و برايت قصرهائي مهيا ميكند (10) بلکه قيامت را تکذيب مي کنند و ما نيز براي تکذيب کنندگان آتشي افروخته آماده کرده ايم (11) كه حتي وقتيکه از مکاني دور نيز آنها را ببيند، غضب و جوش و خروشي هولناک از آن ميشنوند (12) و هنگاميکه دست بسته به محل تنگي در آن انداخته شوند آرزوي هلاکت ميکنند (13) اينک فقط يکبار آرزوي هلاکت نكنيد بلکه اين آرزو را بسيار خواهيد نمود (14) بگو آيا اين بهتر است يا بهشت جاوداني که به تقوا پيشگان وعده داده شده که پاداش و سرانجام آنهاست؟ (15) که در آن هر چه بخواهند خواهند داشت و در آن جاودانند و وعده اي است که انجام آن بر عهده پروردگارت ميباشد (16) و روزي که آنها را و نيز آنچه را که غير از خداوند مي پرستيدند جمع کند و بگويد آيا شما بوديد که بندگانم را گمراه کرديد يا خودشان از آن راه گمراه شدند؟(17) وآن باصطلاح شریکان گويند خداوندا تو منزهي ، ما را نميرسد که جز تو اوليائي بگيريم وليکن آنها و پدرانشان را برخوردار کردي ، تا اينکه آن پند را فراموش کردند و دچار هلاکت شدند (18)ای کافران! آنها در روز قیامت گفته هاي شما را تکذيب مي کنند و شما نميتوانيد آن عذاب را از خودتان برگردانيد و نميتوانيد ياري بجوئيد و کسي از شما که ظلم کند عذابي بزرگ به او مي­ چشانيم (19)

قبلی:  سوره کهف سوره کهف
بعدی:  سوره فرقان سوره فرقان
Print
12 بار مطالعه شده است

  

 

پیش تفسیر

 

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

(جدول1)

آيه

عنوان اصلی

عنوان فرعی

شرح

تعدادکلمه

2- 1

خداوند

صفات

انزال وحی- مُلک آسمانها و زمين- وحدت- آفرينش- برنامه ريزی

28

5-3

مردم

کافران

توصيف- عبادت چيزهای ناواقعی بيفايده- افسانه خواندن وحی

57

6

پيامبر

ارشاد

شبهات آنها را چنين رفع کن

12

8-7

مردم

کافران

توصيف- ميگويند اين چه پيغمبری است که زندگی عادی دارد و چرا فلان حالات را ندارد

34

9

پيامبر

دلداری

کافران گمراهند و کاری هم نميتوانند کنند

9

10

خداوند

صفات

قدرت

17

11

آخرت

جهنم

عذاب سوزان

8

14-12

آخرت

عذاب جهنم

توصيف- صداهای دهشتناک- تنگی جا- افسوس

27

16-15

آخرت

بهشت

توصيف- آنچه بخواهند مهياست- وعده درست

23

19-17

آخرت

قيامت

کافران- آشکار شدن حقيقت- افسوس آنها

63

20

پيامبر

دلداری

پيغمبران قبلی نيز مانند تو بودند

20

21

مردم

کافران

نکوهش - ميگويند چرا ملائکه نفرستاد يا پروردگارمان را نمی بينيم

21

23-22

آخرت

قيامت

کافران- برايشان خوشايند نخواهد بود- عملشان هم نابود ميگردد

19

24

آخرت

قيامت

مومنان- آنروز قرارگاه خوبی برايشان است و...

7

29-25

آخرت

قيامت

کافران- برايشان سخت- ظالم سخت پشيمان است

46

30

آخرت

قيامت

پيامبر برای عمل نشدن به قرآن دادستان ميشود

10

31

حکمت

پيامبران

خدا برای پيامبران دشمنانی از مجرمان قرار ميدهد

11

32

مردم

کافران

ميگويند چرا قرآن ناگهان يکدفعه بر او نازل نشد ؟

15

33

حکمت

پيامبر

هيچ مثلی برای تو نميزنند مگر اينکه خداوند تفسير بهتر از آن را می آورد

8

34

آخرت

قيامت

کافران- بررويهايشان محشور ميشوند

11

40-35

پيامبران

مختلف

چند پيامبر که قومشان تکذيبشان کردند و نابود شدند

70

44-41

پيامبر

تبيين

فکر نکن حتمأ بايد کافران را هدايت کنی زيرا برای بسياری ممکن نيست.

29

50-45

خداوند

افعال

سايه- شب برای استراحت روز برای زندگی- باد- باران- زنده شدن جهان

63

52-51

پيامبر

ارشاد

راه خودت را برو- مبارزه هم بکن

15

54-53

خداوند

افعال

منع درياها که تداخل کنند- آفرينش انسان- قدرت

27

55

مردم

کافران

توصيف- عبادت غير از خداوند چيزی که فايده ای ندارد

14

58-56

پيامبر

تبيين

ما تو را مژده دهنده و هشداردهنده فرستاديم- توکل کن

32

59

خداوند

افعال

آفرينش آسمانها و زمين...

17

60

مردم

کافران

خدا را قبول ندارند و نفرت دارند

13

62-61

خداوند

افعال

آفرينش آسمان- شب و روز

24

74-63

مردم

مومنان

صفات آنها

129

76-75

آخرت

بهشت

نعيم مومنان

14

77

پيامبر

ارشاد

بگو اگر دعوت خدا از شما نبود چه ارزشی داشتيد؟

13

جمع

906

 

جدول درج­ها

شماره

عنوان اصلی

عنوان فرعی

شرح

درصد

1/4

مردم

کافران

توصيف و نکوهش ايرادهای بيجا و فکر باطل و توصيف - تحسين مومنان

3/33

2/4

آخرت

قیامت

آشکار شدن حقيقت برای کافران و سختی آن روز سپس بهشت و جهنم

1/24

3/4

خداوند

افعال

الهی از قبيل آفرينش و تدبير و وحی و...

4/19

4/4

پيامبر

ارشاد

تو فقط مژده دهنده و هشدار دهنده ای- چنين بگو و نگران نباش

9/13

5/4

پيامبران

سایر

تکذيب پيامبران از سوی قومشان و نابودی مکذبان

2/7

6/4

حکمت

قانون الهی

دشمنان پيامبران از مجرمان هستند - خداوند برای تو مثل های بهتر می آورد

1/2

 

درس: خداوند کافران را در دنيا مغلوب و در آخرت معذب و مومنان را در دنيا موفق و در آخرت متنعم مي­کند.

 

البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:

http://jamal-ganjei.com

با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.

درس: خداوند کافران را در دنيا مغلوب و در آخرت معذب و مومنان را در دنيا موفق و در آخرت متنعم مي­کند . 

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: گوشه­ای از آیات و صفات خداوندی و نمونه­ای  از  افعال  و  اقوال کافرانه و نمونه­ای ازعاقبت رفتارهای کافرانه .

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

تبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا ﴿1﴾ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا ﴿2﴾

ریزدرب: گوشه­ای از آیات و صفات خداوندی و نمونه­ای  از  افعال  و  اقوال کافرانه و نمونه­ای ازعاقبت رفتارهای کافرانه .

2

وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ وَلَا يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا ﴿3﴾ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْمًا وَزُورًا ﴿4﴾ وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿5﴾ قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿6﴾ وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا ﴿7﴾ أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا ﴿8﴾

ریزدرب: نمونه­هایی  از  افعال  و  اقوال کافرانه

3

انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ﴿9﴾ تَبَارَكَ الَّذِي إِن شَاء جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِّن ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَل لَّكَ قُصُورًا ﴿10﴾ بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا ﴿11﴾

ریزدرب: نمونه­ ای از دلگرمی دادن الهی به آنحضرت

4

 إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّكَانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظًا وَزَفِيرًا ﴿12﴾ وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا ﴿13﴾ لَا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا ﴿14﴾

ریزدرب: نمونه­ ای از ذکر عذاب اخروی کافران.

5

 قُلْ أَذَلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كَانَتْ لَهُمْ جَزَاء وَمَصِيرًا ﴿15﴾ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَى رَبِّكَ وَعْدًا مَسْؤُولًا ﴿16﴾ وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ ﴿17﴾ قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاء وَلَكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا﴿18﴾

ریزدرب: ای پیامبر! تفاوت عاقبت شان را درصورت اصلاح رفتارشان یادآوری کن.

6

فَقَدْ كَذَّبُوكُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِيعُونَ صَرْفًا وَلَا نَصْرًا وَمَن يَظْلِم مِّنكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا ﴿19﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! فعلا لازم نیست به تکذیب مکذبان چندان حساس باشید.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1- چراخداوند دراینجا ازضمیر«من»(الذی  نزل  عبده  الذی  له  لم یتخذ  لم یکن  له  خلق  قدر)استفاده فرموده؟

2- حالت کلی این پاراگراف چگونه است؟(دلداری مومنان؟ «به رخ کشیدن» اهمیت قرآن یا.....؟)

3-همه صفاتی راکه خداوند برای خویش دراینجا ذکر فرموده ، بنویسید ، وسپس اصلی وفرعی کنید و بالاخره صفات اصلی آنحضرت را استخراج نمائید .

4-منظوراز«عالمین»(آیه1) چیست؟

5-ازجواب سوال فوق چه نتیجه ای میگیرید؟

6 – در آیه 4 «هذا» اشاره به چه چیزی یا چه کسی است؟

7 – در آیه 5 «هی» اشاره به چیست ؟

8 – بطور کلی در آیات 3 تا 7 چه ایراداتی بر آنحضرت می گرفتند؟

9 – چنانکه از آیه های 7 و 8 پیدا است ایراد آنها این بود که چرا این پیامبر مانند ما است . آیا برای این موضوع ، تا کنون ، (با توجه به لیست ترتیب نزول) سابقه ای سراغ دارید ؟

10 – در آیه 9 ، ایرادات کفار را «امثال» نامیده ، چرا ؟

11 – منظور از « لا یستطیعون سبیلا » چیست ؟

12- منظور از «کم» در کلمه «کذبوکم» چه کسی (کسانی) است؟

13- «زمان» موضوع  نیمه اول آیه19 چه وقتی است؟

14 – چه توضیحی برای کلمه «بل» (آیه 11) دارید ؟

15 – در آیه 19 ، شش کلمه آخر ، خطاب به چه کسانی است؟

16 – در سوال فوق ، ظرف زمانیِ خطاب مذکور را مشخص کنید.

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیه های 4 و 5 فهمیده میشود فعالان کفر در این مقطع زمانی به توصیفات قبلی خویش چیزهایی افزوده بودند ، مثلا اینکه آنچه میگوید جز دروغی بیش نیست و اینکه کسانی در این راه کمکش میکنند و افسانه های پیشینیان است که صبح و شام براو دیکته میشود .

از آیه های 7 و 8 فهمیده میشود انتظارات آنان از یک «پیامبر درست و حسابی» این بوده که غذا نخورد و با مردم محشور نباشد و ملائکه ای همراهش باشند و صاحب ثروت افسانه ای باشد و معاشش از مبدئی مستقل تامین گردد .

از آیه 18 فهمیده میشود از علل شرک مخاطبان آن روزها برخورداریی بوده که نسل اندر نسل به آن عادت کرده بودند که هشدارها (ی پیامبران سابق) فراموش شان شده بود .

5 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه های 1 و 2 به علت اقبال هنرمندان خوشنویس و کاشیکار که نمونه آثارشان را میتوان به وفور در مساجد و زیارتگاه ها دید، از آیات برجسته قرآنی است.

6 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه 1 که مخاطب های قرآن را منحصر به مکه ای ها ندانسته، حاوی یک پیشگوئی محقق شده است .

7 - آیات مشکل

آیه 19 از این لحاظ که مفسران در آن اقوال مختلفی ابراز کرده اند، جزء آیات مشکل میباشد.

8 - زاویه با تفاسیر رایج

(المیزان): غرض اين سوره بيان اين حقيقت است كه دعوت رسول خدا (ص) دعوتى است حق، و ناشى از رسالتى از جانب خداى تعالى، و كتابى نازل شده از ناحيه او، و نيز در اين سوره چند نوبت پشت سر هم ايرادهايى كه كفار بر نبوت آن جناب از ناحيه خدا، و بر نازل بودن كتابش از جانب خدا كرده‏اند، دفع شده، و در اين دفع عنايتى بالغ به كار رفته.

مطلبی که المیزان تحت عنوان «غرض» سوره ذکر کرده، «گمانی» است و آنچه ما تحت عنوان «درس» سوره گفته ایم از طریق محاسبه بدست آمده و دقیق است که در ذیل می بینید:

درس: خداوند کافران را در دنيا مغلوب و در آخرت معذب و مومنان را در دنيا موفق و در آخرت متنعم مي­کند.

9 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 12 و 13 از این لحاظ که کسی این عوالم را ندیده و تجربه نکرده، فوق ذهنیات همه انسانهاست و طبعا عرب 1400 سال پیش نیز به همچنین.

همچنین است آیات 16 تا 18.

10 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی، از نزول این سوره تا به امروز ، (غیر از کلمه «زور») تغییر معناییِ چندانی نیافته، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف (تقریبا) همان تلقی را میداشته اند که ما.

11 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

گوشه­ای از آیات و صفات خداوندی و نمونه­ای  از  افعال  و  اقوال کافرانه و نمونه­ای ازعاقبت رفتارهای کافرانه.

12 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیات 2 و 3 و 6 و 11 و 15 و 16 تا 18 ، بقیه «برای اولین بار» است.

13 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

شئون الهی

تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا ﴿1﴾ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَّهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا ﴿2﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

سوره فرقان

وَاتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ وَلَا يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا ﴿3﴾ وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْمًا وَزُورًا ﴿4﴾ وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿5﴾ قُلْ أَنزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَّحِيمًا ﴿6﴾ وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا ﴿7﴾ أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا ﴿8﴾ انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ﴿9﴾ تَبَارَكَ الَّذِي إِن شَاء جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِّن ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَل لَّكَ قُصُورًا ﴿10﴾

درباره عذاب

بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَن كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا ﴿11﴾ إِذَا رَأَتْهُم مِّن مَّكَانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظًا وَزَفِيرًا ﴿12﴾ وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا ﴿13﴾ لَا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا ﴿14﴾

درباره نعیم

قُلْ أَذَلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كَانَتْ لَهُمْ جَزَاء وَمَصِيرًا ﴿15﴾ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاؤُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَى رَبِّكَ وَعْدًا مَسْؤُولًا ﴿16﴾

نقد خدایان شِرک

وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ ﴿17﴾ قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاء وَلَكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا ﴿18﴾ فَقَدْ كَذَّبُوكُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِيعُونَ صَرْفًا وَلَا نَصْرًا وَمَن يَظْلِم مِّنكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا ﴿19﴾

شرح مختصر

کلید های تفسیری

بحث متنی

آیه 6 بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشد پرانتزی است، دلیلش هم اینکه اگر چشم خویش بر آن ببندیم و قبل و بعد آن را به یکدیگر وصل کنیم می­بینیم روال سخن صاف و یکدست و بی­دست­انداز خواهد شد .

آیه­های 15 و 16 نیز بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشند پرانتزی هستند، به دلیل فوق.

معنی چند کلمه

در رابطه با آیه 4 «ظلم»، عمل کافران است که در رابطه با قرآن، تعریفی مغایر حقیقت از آن ارائه کرده­اند،

و «زور»، خودِ «گواهی دادن» به آن تعریف ظلم­آمیز است.

البته مطابق اصطلاح عمومی ما ، امروز ، «زور» ، با «قوت» مترادف است که این یک غلط مصطلح است و تدریجاً شکل گرفته و چون در طول زمان صاحبان قدرت زور می­گفته­اند، این کلمه با قوت و قدرت مترادف شده و تدریجاً معنی مصطلح حاضر را به خود گرفته است.

جداکننده باطل از حق

«فرقان» اصطلاحاً یعنی «فرق­گذار بین حق و باطل» و این یکی از صفات قرآن کریم است.

بعبارت دیگر، یعنی اینکه هر عقیده­ای را باید به قرآن عرضه کنیم اگر قرآن آنرا تأیید کرد، حق است وگرنه باطل می­باشد.

اگر اندکی به مفهوم فوق دقت کنیم و قوه تخیل خود را کمی آزاد بگذاریم در رابطه با ارزش و موقعیت قرآن جهان­هائی از معانی جدید ظاهر خواهد شد و هزاران افسوس که بیش از 1400 سال است قرآن در بین بشر هست اما به این نقش آن کمتر توجه شده و اگر شده بود، وضع فکری و اجتماعی و معیشتی بشر اینگونه که هست نبود.

«هر چه بخواهند» خواهند داشت

جمله فوق در آیه 16 را قبلاً در سوره  ق دیدیم، این تعبیر، به تنهایی، از همه توصیفات مربوط به نعمت­های بهشتی بالاتر است.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

پر برکت است خداوند که همان کسي است که آن فرقگذارِ بین حق و باطل را بر بنده اش نازل کرد تا براي جهانيان هشدار دهنده اي باشد (1) همان کسي که فرمانروائي آسمانها و زمين از اوست و فرزندي برنگرفته، و در فرمانروائي شريکي ندارد، و همه چيز را آفريده، و بخوبي تدبير کرده است (2) اما اینان خداياني غير از او به پرستش گرفته اند که چيزي نمي آفرينند و خودشان آفريده ميباشند و درباره خويش نه مالک نفعي و نه ضرري و نه مرگي و نه زندگيي و نه برانگيختگيي مي باشند (3) و کافران ميگويند اين قرآن چيزي جز دروغي که به خدا نسبت داده میشود نيست و ديگراني هم در مورد تولیدش آن باصطلاح پیامبر را ياري کرده اند. البته آن کافران مرتکب ظلمي شده اند و سخن زوري گفته اند (4) و ميگويند قرآن افسانه هائي از گذشتگان است که این باصطلاح پیامبر مي نويسد و صبح و شب بر او خوانده ميشود (5) ای پیامبر! بگو آنرا کسي که نهاني هاي آسمان ها و زمين را ميداند نازل کرده که آمرزشگري مهربان است (6) و ميگويند اين چه رسولي است که غذا ميخورد و در بازارها رفت و آمد ميکند، پس چرا فرشته اي همراه او فرستاده نشده تا در هشدار دادن با او همراه باشد؟ (7) يا چرا گنجي برايش افكنده نشده يا اينکه چرا باغي ندارد که از آن بخورد؟ و ظالمان گفتند جز اين نيست که شما از شخصي جادو زده پيروي مي کنيد (8) ببين چگونه برايت مثل هائي ميزنند و گمراه شده اند و نميتوانند راه را پيدا کنند (9) پر برکت است کسي که اگر بخواهد چيزهائي بهتر از آن را برايت قرار ميدهد، بهشتهايي که از کف آنها نهرها جاريست و برايت قصرهائي مهيا ميكند (10) بلکه قيامت را تکذيب مي کنند و ما نيز براي تکذيب کنندگان آتشي افروخته آماده کرده ايم (11) كه حتي وقتيکه از مکاني دور نيز آنها را ببيند، غضب و جوش و خروشي هولناک از آن ميشنوند (12) و هنگاميکه دست بسته به محل تنگي در آن انداخته شوند آرزوي هلاکت ميکنند (13) اينک فقط يکبار آرزوي هلاکت نكنيد بلکه اين آرزو را بسيار خواهيد نمود (14) بگو آيا اين بهتر است يا بهشت جاوداني که به تقوا پيشگان وعده داده شده که پاداش و سرانجام آنهاست؟ (15) که در آن هر چه بخواهند خواهند داشت و در آن جاودانند و وعده اي است که انجام آن بر عهده پروردگارت ميباشد (16) و روزي که آنها را و نيز آنچه را که غير از خداوند مي پرستيدند جمع کند و بگويد آيا شما بوديد که بندگانم را گمراه کرديد يا خودشان از آن راه گمراه شدند؟(17) وآن باصطلاح شریکان گويند خداوندا تو منزهي، ما را نميرسد که جز تو اوليائي بگيريم وليکن آنها و پدرانشان را برخوردار کردي، تا اينکه آن پند را فراموش کردند و دچار هلاکت شدند (18)ای کافران! آنها در روز قیامت گفته هاي شما را تکذيب مي کنند و شما نميتوانيد آن عذاب را از خودتان برگردانيد و نميتوانيد ياري بجوئيد و کسي از شما که ظلم کند عذابي بزرگ به او مي­ چشانيم (19)

  

دی ان ان