پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مردم! از نمونه هاي قابل تحسين گذشته الگو بگيريد و مسير زندگي خويش را تصحيح کنيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: عاقبت هر يک از دو گروه که مسير صحيح و مسير ناصحيح را برگزيدند و تو اي پيامبر چنين بگو .

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا ﴿103﴾ الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا ﴿104﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا ﴿105﴾ ذَلِكَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوا وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَرُسُلِي هُزُوًا ﴿106﴾

ریزدرب: کسانی که خود را بدبخت و رقت انگیز میکنند چنین اند

2

 إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا ﴿107﴾ خَالِدِينَ فِيهَا لَا يَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا ﴿108﴾

ریزدرب: اشخاصی که عاقبتشان خوش است چنین اند

3

قُل لَّوْ كَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِّكَلِمَاتِ رَبِّي لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَن تَنفَدَ كَلِمَاتُ رَبِّي وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا ﴿109﴾

ریزدرب: ای مردم! چنین خدای عالم و قادری دارید

4

قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴿110﴾

ریزدرب: ای پیامبر! راهِ خوش عاقبتی را به مردم بنما

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در  پاراگراف 1 که ابتدای سوره است  می فرماید : حمد مخصوص خداست که این قرآن را نازل کرد و ای پیامبر! برای انجام رسالتت اینقدر بخودت فشار نیاور .

در پاراگراف 2 می فرماید : ای  مسلمانان ! آینده ازآن عقیده شماست . لذا اینک که می بینید نمی توانید اوضاع واحوال را مطابق خواسته تان کنید کافی است تسلیم نشوید وعقیده صحیح تان راحفظ کنید . عقیده صحیح شما درآینده فراگیر خواهد شد .

در پاراگراف 3 می فرماید : ای پیامبر ! هردوگروه کافر و مومن دراین جهان میباید امکان لازم رابرای امتحان دادن داشته باشند لذا کافی است وحی رابه همگان ابلاغ کنی وبـا پیروانت صبور باشی وبه کافران نیز اهمیتی مده .

ای پیروان پیامبر ! دل خوش داریدکه بزودی دوره ناراحتــی شما به پایان خواهد رسید و باز هم دل خوش دارید که اوضاع آخرتی مطلوب از آن شماست و مخالفانتان ازآن بی بهره خواهند بود .

در پاراگراف 4 می فرماید : ای پیروان پیامبر ! ازدوستی وتاثیر پذیری از دوستان شیطان بپرهیزید و خود را یکسره به جریان حق وهدایت الهی بسپارید ، زیرا در قیامت است که معلوم خواهد شد اگر کسی چنین نکند چه ضرری به خویش زده، و البته خداوند از رحمت خویش به گناهکاران مهلت می­دهد تا شاید تحت تأثیر مطالب قرآن قرار گیرند .

در پاراگراف 5 می فرماید : ای پیروان(آن روز) رسول خدا (ص) ! اینک که شما به شرف اسلام مشرف شده اید مبادا غرور شما را بردارد وتصور کنید که مثلا حالا چه شده ! بلکه باید توجه داشته باشیدکه چه بسا کسانی هستند که نسبت شما با آنها مانند نسبت موسی(ع) با آن«عالم» است . علاوه بر این توجه داشته باشید که ممکن است اتفاقاتی بیفتد که شما خوش نداشته باشید اما درآن حکمتی نهفته باشد که بعدا متوجه شوید .

در پاراگراف 6 می فرماید : ای پیروانِ (آن روزِ) رسولخدا(ص)! دل خوش دارید که هــیچ بعید نیست که شماها هم در عین حالی که ایمان صحیح دارید روزی قدرتمند و ثروتمند بشوید واز مشکلاتی که دچارش هستید رها شوید و به اقطار عالم نفوذ کنید.

در این پاراگراف می فرماید : بدترین مردم کسانی هستند که کوشش آنها در زندگی دنیا به جایی نرسید و تصور هم می­کنند که دارند کار خوب میکنند. و ای پیروان پیامبر(ص) ! دل خوش دارید که خدای تان بزرگ و پیامبرتان بزرگ و سعادت دوجهان ازآن شماست درصورتیکه درگرایش تان ثابت قدم واستوار بمانید .

4 - سوالات

1- حالت کلی این پاراگراف چگونه است؟(تشویق پیروان پیامبر-ص-؟یا...؟)

2-منظوراز«نا»در«جئنا»(آیه109)چیست؟

3-اگرخداوند جواب سوال فوق باشد (که هست) در آنصورت ، پس از «ربی» دوم ، موضوع کدام کلید فهم قرآن اتفاق افتاده؟

4- در بسیاری از روایات داریم که وجود مقدس رسول اکرم (ص) سایه نداشت ، یا اینکه آنحضرت همانطور که روبرویش را میدید پشت سرش را هم میدید ، با توجه به آیه 110 ، روایات مذکور و مشابه آنها را ارزیابی کنید .

5- تا اینجا (سوره کهف - به ترتیب نزول - ) تعریف «عمل صالح» (آیه110) چیست؟

6- آیا مطالعه این تفسیر را از ابتدا (سوره عصر) شروع کرده اید؟

5 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 105 تا 108 «قیامتی» است، و هیچ بنی بشری تجربه اش را ندارد، و قبل از قیامت نخواهد داشت، لذا، چه در آن روزهای نزول وحی و چه الی یوم القیامه بالاتر از ذهنیات بشر خواهد بود.

مکانیزمِ اجرائیِ آیه 109 برای ما ساکنان قرن 21 نیز روشن نیست چه رسد مخاطب های اولیه!

6 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما.

7 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 – تفاوت در عاقبت هر يک از دو گروه که مسير صحيح و مسير ناصحيح را برگزيدند

2 – توصیه ارشادی به آنحضرت که در این شرایط چنين بگو.

8 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 106 تا 108 ، بقیه آیات این پاراگراف «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلید های تفسیری

بحث متنی

آیه­های 105 و 106 فرع بر آیه 104 است و این واضح است.

آیه 108 نیز فرع بر آیه 107 است و این نیز واضح است.

چطور ممکن است؟

با توجه به آیه 109 خواننده ممکن است هنگام خواندن این آیه تعجب کند و بگوید چگونه چنین چیزی ممکن است!

اما اگر توجه کنیم که نعمتهای خداوند بی­نهایت است و از برخورد دو یا چند نعمت، نعمت جدیدی آفریده می­شود که تازه با برخورد آن با نعمتهای سابق، باز هم نعمتهای جدیدی ایجاد می­شود و این سیکل تا بی­نهایت ادامه دارد (یعنی می­شود «فاکتوریِل بی­نهایت») آنگاه موضوع را اندکی بهتر درک می­کنیم.

من بشری مثل شما هستم!

در رابطه با آیه 110 باید گفت اشاره به «بشر» بودن پیامبر(ص) اشاره به محدودیت ها است .

مثلاً اینکه پیامبر-ص- هم مانند ما نیاز به غذا و خواب دارد و خسته هم می­شود، و عصبانی هم می­گردد.

یا اگر آزار و اذیت شود دردش می­آید و ناراحت می­شود.

اما اشاره به مورد «وحی» واقع شدن، اشاره به این است که آنحضرت می­توانسته «گیرنده» وحی باشد و ما نمی­توانیم.

سخن در این باره زیاد است اما در ظرفیت این مختصر نیست.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای پیامبر! بگو آيا خبرتان بدهم چه کساني از جهت عمل زيانکارترند؟ (103) همانهائي که سعيشان در زندگي دنيا بي نتيجه شد و فکر ميکردند دارند کارِ خوب مي کنند (104) آنها کساني هستند که به آيات پروردگارشان و ملاقاتش کفر ورزيدند، لذا اعمالشان نابود شده و روز قيامت برايشان وزني بپا نمي کنيم (105) جزايشان جهنم است بواسطه کفري که ورزيدند و آيات و فرستادگانم را به مسخره گرفتند (106) البته مومنانِ داراي عمل صالح پيشکشي شان بهشت هاي فردوس است (107) که در آن جاودانند که تغييري را در آن نميخواهند (108) بگو اگر دريا براي نوشتن کلمات پروردگارم مرکب بود، قبل از اينکه نوشتن کلمات پروردگارم تمام شود دريا تمام ميشد حتي اگر نظير آن را نيز بکمک مي آورديم (109) بگو جز اين نيست که من بشري مانند شما هستم با اين فرق كه بمن وحي ميشود که خدايتان خدائي يگانه است. پس کسي که اميد دارد به لقاء او برسد بايد عمل صالح کند و در عبادتِ او کسي را شريک نکند (110)