پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را) در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:
درس: بي توجهي به خداوند و سر کشي در مقابل پيامبران مايه هلاکت دو جهان است.
برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:
درب: اي مردم! ريشه هاي بي توجهي به تعاليم انبياء را در درون خويش شناسايي نموده و به تقوا بگرائيد.
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ﴿26﴾
ریزدرب: ای مردم! بدن خویش را با لباسی که برایتان در نظرگرفته شده حفاظت کنید و ناپسندی های آن را نیز با همان مخفی دارید و شخصیت خویش را نیز با تقوا چنین کنید
2
يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ ﴿27﴾ وَإِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً قَالُواْ وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللّهَ لاَ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاء أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ﴿28﴾ قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ ﴿29﴾ فَرِيقًا هَدَى وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ اللّهِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ ﴿30﴾
ریزدرب: ای مردم! مبادا مانند والدینِ دورتان گول شیطان را بخورید که مجبور شوید اوضاع و احوال خوش تان را ترک کنید
3
يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿31﴾ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِي لِلَّذِينَ آمَنُواْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ﴿32﴾ قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُواْ بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ﴿33﴾ وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ ﴿34﴾
ریزدرب: ای مردم! در استفاده از مواهب زندگی، ضمن گرایش به تعالی، معتدل باشید، و در همه حال از پلیدی و از ناحق دوری کنید
4
يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿35﴾ وَالَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿36﴾
ریزدرب: ای مردم! در هرجا و هر وقت، نسبت به رهنمودهای الهی واکنش مثبت نشان دهید
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 – از اول تا اینجا
در پاراگراف 1 که ابتدای سوره است می فرماید : ای مردم ! از رسولی که بسویتان آمده پیروی کنید وگرنه دچار خسران خواهید شد و مبادا جذب القائات شیطانی شوید ، که درآنصورت به تعالیم این رسول بی توجه شده و در دو جهان دچار خسران خواهید شد.
در این پاراگراف : اولین خطابها و هشدارها و تشریع قانون کلی به انسانهای اولیه را ذکر میفرماید.
4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
در این پاراگراف (آیات 26 تا 36) تکذیب و نیز خود بزرگ بینی مخالفان فعال را در اثر القائات شیطانی – که بنا بر آیه 27 در همه جا هستند - قلمداد میکند.
همچنین استناد به اینکه «پدران ما چنین میکردند» و نیز اینکه «اگر خدا نمیخواست ما چنین نمیکردیم» - آیه 28 - را نیز از القائات شیطانی میداند ، و چنانکه میدانیم دو شِبه استدلال اخیر بارها در قرآن از زبان مخالفان فعال در توجیه رفتار و گفتارشان ذکر شده است .
5 - پیشگوئی های تحقق یافته
در آیات 26 تا 36 که با تاکید و تکرار کلمه «بنی آدم» را بکار برده دارد میگوید مخاطبانت منحصر به این اهالی مکه نخواهد ماند بلکه تمام انسانها را متوجه خویش خواهد نمود .
6 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
چگونگی «انزلنا» در آیه 26 هنوز هم برای ما مشخص و معین و متعین نیست، چه رسد به مخاطبان اولیه.
همچنین است موضوعات مطرح در آیه 27.
نیز مکانیزم کار آیه 34.
7 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
اي مردم! ريشه هاي بي توجهي به تعاليم انبياء را در درون خويش شناسايي نموده و به تقوا بگرائيد.
9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
در این پاراگراف آیاتی وجود دارد که برخی از فقرات آنها در سوره های قبلی (قبل و بعد نسبت به این سوره و بر اساس جدول ترتیب نزول ما) آمده ، اما با تفاوت در لغت و الفاظ ، لذا اگر بگوئیم قبلا نیامده ، ناصحیح است، و اگر بگوئیم آمده، باز هم ناصحیح است، لذا در باره این نوع پاراگراف ها (که از این پس بازهم خواهیم دید) میتوان چنین گفت که از لحاظ محتوا، اکثر مطالب این پاراگراف مسبوق به سابقه است، اما، قسمتی از هرکدام از مطالبش جدید میباشد.
10 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟
ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:
1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.
2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.
یا ایهاالناس
يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ ﴿26﴾ يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ ﴿27﴾ وَإِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً قَالُواْ وَجَدْنَا عَلَيْهَا آبَاءنَا وَاللّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللّهَ لاَ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاء أَتَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ﴿28﴾
تقریرات و آموزش الهی
قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ ﴿29﴾ فَرِيقًا هَدَى وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ اللّهِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ ﴿30﴾ يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿31﴾ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِي لِلَّذِينَ آمَنُواْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ﴿32﴾ قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَن تُشْرِكُواْ بِاللّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ﴿33﴾
سنن الهی
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ ﴿34﴾
یا ایهاالناس
يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿35﴾ وَالَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿36﴾
شرح مختصر
کلید های تفسیری
بحث متنی
آیات 28 و 29 و 30 فرع بر آیه 27 است و این واضح است.
همچنین است آیات 32 و 33 و 34 نسبت به آیه 31.
نیز آیه 36 نسبت به آیه 35.
غیر از آیه هایی که با «یا بنی آدم» شروع میشوند بقیه فرعی یا پرانتزی میباشند.
اولین قانون اساسی اولیه
اگر بیاد داشته باشیم مضمون آیه آخر پاراگراف قبلی این بوده که شما در زمین زندگی خواهید کرد و در آن خواهید مرد و از آن دوباره زنده خواهید شد.
در این پاراگراف، «مقررات عمومی» و بعبارت دیگر «قوانین اساسی» زندگی در روی این زمین را اندکی برای مخاطب باز میکند و بطور اجمال میگوید که:
تقوی داشته باشید (آیه 26)،
گول شیطانها را که مواظبتان هستند نخورید (آیه 27)،
مسئولیت اعمالتان را بپذیرید (آیه 28)،
به عبادات توجه داشته باشید (آیههای 31 و 32)،
زندگی کنید و در آن میانهرو باشید (آیههای 31 و 32)،
دنبال کارهای زشت، چه آشکار و چه پنهان نباشید (آیه 33)،
عاقبت همه مرگ است و سپس جهان دیگر است و برای آن جهان کار کنید (آیات 34 تا 36)
«لباس» و «لباس تقوا»
در آیه 26 فرموده برایتان لباسی نازل کردیم در حالیکه میبینیم این لباسی را که پوشیدهایم از فلان خیاطی یا از فلان مغازه خریدهایم، یا از فلان کس هدیه گرفتهایم، و چیزی که اصلاً دیده نمیشود این است که این لباس از آسمان به زمین نازل شده باشد.
اگر در چگونگی تهیه لباس اندکی دقیق شویم خواهیم دید سه عامل در آن دخالت اصلی دارد:
1- مواد اولیه،
2- نیروی انسانی،
3- راهکار و روش تولید.
آیا هر سه این عوامل چنانکه در آیات بند قبل دیدیم منشاء آسمانی دارد یا نه؟
جواب «بله» است (زیرا باران که منشاء مواد اولیه است، و استعداد نیروی انسانی، و راهکار و روش تولید، منشاء آسمانی دارد)
بنابراین نباید چنین تصور کنیم که هر چیزی که «زمینی» است، نمیتواند «نازل شده» باشد .
نیز نباید تصور کنیم که هر چه که «نازل شده» هست، نمیتواند «زمینی» باشد.
خلاصه اینکه «برایتان لباس نازل کردیم» یعنی اینکه حالا که شما مانند حیوانات بدن پر از کرک و پشم و مو و پوست ضخیم ندارید، برای حفاظت بدن شما فکری کردهایم که هم بهتر است، و هم همان کاری را میکند که پوست برای حیوانات میکند و هم علاوه بر آن سبب زیبائیتان هم میشود.
در آیه 26 ذهن مخاطب را آماده کرده به اینکه این لباسی را که بر تن میکنید و شما را از سرما و گرما و خشونت محیط حفظ میکند، به این سادگیها نیست و ریشه آسمانی دارد تا ذهن برای مطالب آیه 27 آماده شود که این تازه لباس جسم شماست و شما برای روح خویش نیز نیاز به لباس دارید که همان تقوی باشد و همانطور که لباس جسم، بدن شما را از چیزهائی حفظ میکند، تقوی نیز روح شما را از چیزهائی حفظ میکند که عبارت باشد مثلاً از: فریبهای شیطان و دعوت آنها به گناهان و اعمال زشت وغیره .
چنانکه تقریباً همگان میدانند، امروزه آتش نشانها نوعی لباس خاص میپوشند و بیمهابا به داخل آتش میروند و مأموریت خویش را انجام داده و سالم بر میگردند و نیز فضانوردها که در فضا از سفینه خود بیرون میآیند و در خارج از سفینه در فضای لایتناهی به جستجو و حرکت میپردازند نوعی لباس به تن دارند که بدون آن مرگشان فوری و حتمی خواهد بود.
این دو نوع لباس، چیزهائی نیست که هر کس بتواند داشته باشد زیرا برای تهیه آنها، علوم و فنون و تکنولوژی پیشرفته و صلاحیت استفاده نمودن مورد نیاز است.
اینکه تقوی را «لباس» نامیده از جهت مشابهتی است که دراین موضوع هست.
چه بسا جهانِ بعد از وقوع قیامت نیز مانند فضای بیرون از زمین، طوریست که بدون لباسهائی خاص امکان ادامه زندگی در آن میسر نباشد و تقوا تأمین کننده آن نوع لباس است.
(همانطور که علم و فن و سرمایه، تأمین کننده لباس آتشنشانی و غواصی و فضانوردی است)
آیا شیطان آدم و همسرش را از آن باغ بیرون کرد؟
در رابطه با آیه 26، چنانکه میدانیم شیطان فقط آدم و همسرش را «وسوسه» کرد، نه اینکه دست و پای آنها را گرفته و با قدرتی که از قدرت خود آنها بالاتر باشد، آنها را از آنجا بیرون کرده باشد که اگر چنین بود، دیگر چه جای عتاب و خطاب و سرزنش نسبت به آدم وجود داشت؟
تمام کاری که شیطان کرد این بود که «وسوسه»ای کرد و آدم وسوسه او را پذیرفت، و در اثر پذیرش وسوسه او کاری کرد که نتیجه آن، بیرون شدن از آن باغ بود.
اما چون همه اینها مربوط است و آخرین حلقه این فعل و انفعالات در اثر وقوع اولینِ آنها واقع شده، میتوان آنطور هم گفت.
لذا در آنجا که میفرماید «لباسشان را از آنها میکَند تا زشتیهایشان را به آنها بنماید»، آن را نیز باید به همین طریق بفهمیم.
بطور قطع شیطان نیامد موهای بدن آدم و همسرش را یکی یکی بکند بلکه در اثر قبول وسوسه شیطان، آنها کاری کردند که نتیجهاش ریخته شدن موی بدن آنها بود.
ممکن است سئوال شود چرا خداوند اینگونه سخن میگوید.
یکی از جوابها میتواند این باشد که در این نوع سخن گفتن این اثر هست که آدمی خطر را جدی بگیرد و جدّاً از آن دوری بگزیند.
اشخاص بیایمان اخلاق ابلیسی دارند
با توجه به آیه 28 چنانکه در بند قبل دیدیم ابلیس نافرمانی و کجفهمی و گناه و تمرد خویش را به خداوند نسبت داده بود و در این آیه نیز میفرماید اشخاص بیایمان هم صاحب همان اخلاق میشوند یعنی مسئولیت اعمال زشت خویش را به دیگران ارجاع داده و خود را کاملاً مجبور و بیاراده و در نتیجه بیگناه قلمداد میکنند.
آنچه در انتهای آیه آمده نوعی تعیین ملاک است برای تشخیص خدائی یا شیطانی بودن چیزی.
اگر شائبهای از زشتی در کاری بود، آن کار، خدائی نیست.
پیام اعتدال
آیه31 مردم را به اعتدال توصیه میکند و آن افراط و تفریطها را مردود میشمارد.
البته اینقدر میدانیم که مسیحیت و رهبانیگیری مسیحی که مذهب ترک دنیاست در آن خطه نفوذی داشت و نیز یهودیان که همواره بشدت اهل جمع کردن مال از هر راه بودند نیز مورد توجه و معامله و مراجعۀ فکریِ اعرابِ معاصرِ نزولِ این آیات بودند.
دینهای بتپرستی خودشان هم که ملغمهای از همه نوع خرافات بود.
در چنین فضا و موقعیتی پیغام آسمانی اعتدال در زندگی که در خلال این آیات بر آنها خوانده میشد، روح جدیدی در کالبد خسته و مرده آنها میدمید که جداً امروز برای ما قابل درک است که این نوع پیامها چقدر خاصیت سازندگی و انسان سازی داشت و پی جامعهای را میریخت که تاریخ گوشهای از عظمت آن را حفظ نموده و بما رسانده است.
ترجمه تفسیریِ آزاد
اي فرزندان آدم! برايتان لباسي نازل کرديم که زشتي هاي شما را بپوشاند و نيز مايه زيبائي تان شود و لباس تقوي بهتر است. اين از آيات خداست شايد پند گيرید (26) اي فرزندان آدم! مبادا شيطان شما را بفريبد چنانکه والدين شما را از آن باغ بيرون کرد. لباسشان را از آنها مي کند تا زشتي هايشان را به آنان بنمايد. او و قبيله اش از جائيکه نمي بينيد شما را زير نظر دارند. ما شياطين را اولياء کساني قرار داديم که ايمان نمي آورند (27) همان کسانی که هنگاميکه گناه بزرگ و عمل زشتي مرتکب شدند ميگويند پدرانمان نيز چنين ميکردند و خداوند مجبورمان کرد. بگو خداوند به کارهاي زشت فرمان نميدهد. آيا عليه خداوند چيزي ميگوئيد که علمش را نداريد؟ (28) ای پیامبر! بگو پروردگارم به عدالت فرمانم داده و اينکه روهاي خويش را به هر مسجدي متوجه کنيد و او را در حالي كه دين خويش را براي او خالص كرده ايد بخوانيد. البته او همانطور که آفرينش شما را آغاز نمود شما را پس از مرگ در قیامت به حیات برميگرديد (29) در حالیکه در این دنیا گروهي هدايت شدند و ضلالت هم بر گروهي فرود آمد. البته آنها کساني هستند که شيطان ها را بجاي خداوند اولياء خويش گرفته بودند و تصور هم مي کردند که هدايت شده هستند (30) و بگو اي فرزندان آدم! زينت خويش را نزد هر مسجدي برگيريد. و بخوريد و بياشاميد اما اسراف نکيند که او اهل اسراف را دوست نميدارد (31) ای پیامبر! بگو چه کسي زينت خداوندي و روزي هاي پاکيزه را که براي بندگانش بيرون آورده، تحريم کرده؟ بگو اين مواهب در روز قيامت فقط براي کساني است که در اين زندگي دنیا ايمان آورده اند. ای پیامبر! بدان که اين چنين آيات را براي صاحبان علم بيان مي کنيم (32) بگو جز اين نيست که پروردگارم کارهاي زشت را، چه پنهان باشد و چه آشکار، و گناه، و تجاوز ناحق، و اينكه براي خداوند چيزي را كه دليلي براي آن نازل نكرده شريك بگيريد، حرام کرده و نيز اينکه درباره خداوند چيزي بگوئيد که علم نداريد (33) هر امتي سرآمدي دارند که اگر سرآمدشان بيايد، نه ساعتي تاخير مي کند و نه جلو مي افتد (34) اي فرزندان آدم! هر گاه فرستادگاني از جنس خودتان بسويتان آمد که آيات مرا برايتان ميگويند، هر کس که تقوي گزيد و اصلاح کرد نه ترسي داشته باشد و نه اندوهگين باشند (35) و آنانکه آياتمان را تکذيب کنند و نسبت به آن گردنفرازي نمايند، اهل آتشند که در آن جاودان خواهند بود (36)