X

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُوْلَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُواْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ ﴿37﴾ قَالَ ادْخُلُواْ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاَهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِن لاَّ تَعْلَمُونَ ﴿38﴾ وَقَالَتْ أُولاَهُمْ لأُخْرَاهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْسِبُونَ ﴿39﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ ﴿40﴾ لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِن فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ﴿41﴾ وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿42﴾ وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ وَقَالُواْ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللّهُ لَقَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿43﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ ﴿44﴾ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالآخِرَةِ كَافِرُونَ ﴿45﴾ وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ ﴿46﴾ وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاء أَصْحَابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿47﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿48﴾ أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿49﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُواْ عَلَيْنَا مِنَ الْمَاء أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿50﴾ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاء يَوْمِهِمْ هَذَا وَمَا كَانُواْ بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ ﴿51﴾ وَلَقَدْ جِئْنَاهُم بِكِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَى عِلْمٍ هُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿52﴾ هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَيَشْفَعُواْ لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ ﴿53﴾


ای پیامبر! از اینان بپرس چه کسي ستمکارتر است از کسي که افتراي دروغ به خداوند ببندد يا آياتش را تکذيب کند؟ نصيب آنها از آنچه که در آن کتابِ قانون دادرسیِ آخرتی مقرر شده به آنان ميرسد و ملائکه فرستاده ما بسويشان مي آيند ، ميگويند بجز بسوي خداوند به کجا دعا ميکرديد؟ ميگويند گمشان کرده ايم و عليه خويش شهادت ميدهند که کافر بوده اند (37) به آنها گفته میشود در گروه هائي از جن و انس که قبل از شما بوده اند داخل آن آتش شويد. هر گاه که گروهي داخل ميشوند ديگري را لعنت مي کنند تا اينکه همگيشان جمع ميشوند. متاخران نسبت به متقدمان ميگويند خداوندا اينها گمراهمان کردند، پس، از آن آتش عذابي دو چندان به آنان ده. و جواب می شنوند که براي همگي دو چندان است وليکن شما نميدانيد (38) متقدمان ميگويند شماها هيچ برتريي بر ما نداريد، پس عذاب را بچشيد براي آنچه که خودتان کسب کرده ايد (39)  کساني که آياتمان را تکذيب کرده و نسبت به آن سرافرازي کرده اند درهاي آسمان برايشان باز نميشود و وارد بهشت نميشوند ، چنانکه شتر از سوراخ سوزن رد نمیشود و سزای مجرمان این است (40) از جهنم بستري خواهند داشت و در بالايشان هم از همان پوششي. و سزاي ظالمان را چنين ميدهيم (41) اما در مورد مومنان صالح عمل، به هيچکس جز به اندازه توانش تکليف نمي کنيم. آنها ياران بهشتند که در آن جاودان خواهند بود (42) و هر کينه اي که در دلهاشان هست ميزدائيم. از کف بهشت هاي آنها نهرها جاري است و ميگويند سپاس خداي را که مارا به اين هدايت کرد و ما اينطور نبوديم که اگر خداوند هدايتمان نکرده بود خودمان به اين موقعيت هدايت شويم. البته فرستادگان پروردگارمان به حق آمدند و به آنان ندا ميشود که شما اين بهشت را بسبب عملي که ميکرديد مالك شده ايد (43) اهل بهشت اهل جهنم را صدا ميزنند که ما آنچه را که پروردگارمان وعده مان ميداد حق يافتيم آيا شما هم وعده پروردگارتان را حق يافتيد؟ ميگويند بله و بين آنها جار زننده ای جار ميزند که لعنت خدا بر ظالمان خواهد بود (44) همانها که از راه خدا جلوگيري ميکردند و آنرا کج ميخواستند و به آخرت هم کافر بودند (45)  و بين آنان حجابي خواهد بود. و مرداني در بلندي ها خواهند بود که همگي آنها را از سيمايشان مي شناسند و به اهل بهشت ميگويند سلام بر شما. آنها هنوز داخل آن نشده و طمع آن را دارند (46) و وقتيکه چشمشان ميگردد و به اهل آتش مي افتد ميگويند پروردگارا ما را با قوم ظالمان قرار نده (47) و اهل بلندي ها به کساني که آنها را از سيمايشان مي شناسند ميگويند جمعيت شما و سركشي تان بدردتان نخورد (48) آيا اين بهشتیان همان کساني نيستند که قسم ميخورديد مشمول رحمت خداوند نخواهند شد؟ و بسوي آنها روي گردانده و ميگويند داخل آن بهشت شويد که نه ترسي خواهيد داشت و نه اندوهگين خواهيد بود (49) اهل جهنم اهل بهشت را صدا ميزنند که برايمان مقداري آب يا از آنچه خداوند روزيتان کرده بريزيد، ميگويند خداوند هردوي آنها را بر کافران حرام نموده است (50) در این موقعیت خداوند میفرماید همانهائي که دينشان را به بازي و هوس گرفتند و زندگي دنيا مغرورشان کرد، پس امروز هم فراموششان مي کنیم چنانکه آنها نيز امروزشان را فراموش کرده بودند و آياتمان را انکار ميکردند (51) و البته کتابي که براساس علم، مشروح و مفصلش کرده بوديم، برايشان فرستاديم که براي مومنان هدايت و رحمتي بود. و آنها انکارش کردند (52) آيا منتظر معني حقيقي آن بودند؟روزي که معني حقيقي آن بيايد کساني که قبلا فراموشش کرده بودند خواهند گفت فرستادگان پروردگارمان به حق آمده بودند، آيا شفيعاني خواهيم داشت که شفاعتمان کنند؟ يا اينکه برگرديم تا اعمالي کنيم غير از آنچه ميکرديم؟ جانهايشان را به ضرر انداختند و آنچه که افترا مي بستند نيز از نزدشان محو گرديد (53)

قبلی:  سوره اعراف سوره اعراف
بعدی:  سوره اعراف سوره اعراف
Print
16 بار مطالعه شده است

پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: بي توجهي به خداوند و سر کشي در مقابل پيامبران مايه هلاکت دو جهان است.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: مکذبان آخرت هلاکت یافته و مؤمنان نجات یافته خواهند بود.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُوْلَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُواْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ ﴿37﴾ قَالَ ادْخُلُواْ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاَهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِن لاَّ تَعْلَمُونَ ﴿38﴾ وَقَالَتْ أُولاَهُمْ لأُخْرَاهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِن فَضْلٍ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْسِبُونَ ﴿39﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ ﴿40﴾ لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِن فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ ﴿41﴾

ریزدرب : افترا بر خداوند و تکذیب آیاتش به این عاقبت میرساند.

2

وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿42﴾ وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ تَجْرِي مِن تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ وَقَالُواْ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللّهُ لَقَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُواْ أَن تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿43﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قَالُواْ نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَن لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ ﴿44﴾ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا وَهُم بِالآخِرَةِ كَافِرُونَ ﴿45﴾

ریزدرب : ایمان به خدا و رسول به این عاقبت میرساند.

3

 وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيمَاهُمْ وَنَادَوْاْ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ ﴿46﴾ وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاء أَصْحَابِ النَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿47﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ ﴿48﴾ أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿49﴾ وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُواْ عَلَيْنَا مِنَ الْمَاء أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ قَالُواْ إِنَّ اللّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿50﴾ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاء يَوْمِهِمْ هَذَا وَمَا كَانُواْ بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ ﴿51﴾

ریزدرب : صحنه عاقبتِ دو گروه از دید کسانی که به صحنه اِشراف دارند.

4

 وَلَقَدْ جِئْنَاهُم بِكِتَابٍ فَصَّلْنَاهُ عَلَى عِلْمٍ هُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿52﴾ هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَيَشْفَعُواْ لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ ﴿53﴾

ریزدرب : جمع بندیِ مقام الوهیت از صحنه قیامت و فرجام خاسران.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 که ابتدای سوره است  می فرماید : ای مردم ! از رسولی که بسویتان آمده پیروی کنید وگرنه دچار خسران خواهید شد و مبادا جذب القائات شیطانی شوید ، که درآنصورت به تعالیم این رسول بی توجه شده و در دو جهان دچار خسران خواهید شد.

در پاراگراف 2 اولین خطاب­ها و هشدارها و تشریع قانون کلی به انسان­های اولیه را ذکر میفرماید .

در این پاراگراف می فرماید: ای مردم ! عاقبت حتمی شما فرارسیدن قیامت و ضمن ارائه ای از قسمتی از وقایع آن روز میفرماید عاقبت تان دوحالت ممکنِ متضاد دارد. اینک این شما هستید که راه های منتهی به هر حالت را انتخاب میکنید.

4 - آیات مشکل

آیات این بخش از این لحاظ که مفسران در تفسیر آیاتش به راه های بسیار مختلف رفته و سخنان متخالف و متضاد گفته اند جزء آیات مشکل قرار میگیرد.

5 – زاویه با تفاسیر رایج

(آیه 37) : (المیزان) :  " أُولئِكَ يَنالُهُمْ نَصِيبُهُمْ مِنَ الْكِتابِ حَتَّى إِذا جاءَتْهُمْ رُسُلُنا ..."منظور از" کتاب" قضايى است كه خداوند گذرانيده، و مقدراتى است كه در مورد عمر، معيشت، بى‏نيازى، صحت، مال و اولاد انسان و ساير بهره‏هاى حياتى او حتمى نموده،

پاراگراف (آیات 37 تا 43) شامل 7 آیه است که 6 آیه اش مربوط به اوضاع دو گروه متضاد در آخرت است و تفاوت های موقعیت آنها را شرح میدهد و همه این 6 آیه هم در توضیح و تفسیر آیه مورد نظر آمده ، لذا ، کلمه کتاب را باید به معنی «قانون دادرسی آخرتی» (به همان معنی که در سوره مطففین آمده) بگیریم.

6 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیات 37 تا 53 «قیامتی» است، و هیچ بنی بشری تجربه اش را ندارد، و قبل از قیامت نخواهد داشت، لذا، چه در آن روزهای نزول وحی و چه الی یوم القیامه بالاتر از ذهنیات بشر خواهد بود.

7 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما.

8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

 مکذبان آخرت ، هلاکت یافته و مؤمنان ، نجات یافته خواهند بود.

9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

با توجه به ترتیب نزول سوره ها ، تقریبا تمام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است .

شرح مختصر

کلید های تفسیری

بحث متنی

آیه­های 40 و 41 بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشند پرانتزی هستند (دلیل و چشم بر آن بستن و قبل و بعد را وصل کردن و غیره را چون بارها گفته­ایم دراینجا نیازبه تکرار آن نمی بینیم)

آیه 43 فرع بر آیه 42 است و این نیز واضح است.

آیه 45 فرع بر آیه 44 است و این واضح است.آیه 51 نیز فرع بر آیه 50 است و این نیز واضح است.آیه­های 52 و 53 نیز بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشند پرانتزی هستند (دلیل این موضوع را بارها گفته­ایم و در اینجا تکرار نمی­کنیم)

چند دریافت کوتاه مستقیم

آیه 37: فرض ما در این تفسیر این است که خواننده گرامی مطالب را «از اول» خوانده، و طبعاً اگر از اول خوانده باشد می­داند که در جائی عرض کرده­ایم که بله «افترای راست» هم ممکن است .

مثلاً اینکه کسی بگوید «جبرئیل بمن وحی کرده که خدا یکی است» ، این یک نمونه افترای راست است ، زیرا «خدا یکی است» راست است اما اینکه چون جبرئیل به او نگفته، افترا است.

این یک نمونه «افترای راست» است .

اما اگر بگوید «جبرئیل به او گفته خدا چند تاست» این افترای دروغ است.

این را بطور مشروح­تر قبلاً عرض کرده بودیم.

آیه­های 38و39: «دو چندان بودن عذاب» برای متقدمان مفهوم است زیرا آنها، هم خودشان براه انحراف رفتند و هم جاده­ای درست کردند که کمک می­کرد متأخران هم براه انحراف بروند. لذا هم باید «عذاب خودشان» را داشته باشند و هم «قسمتی از عذاب» تمام آنهائی که در جاده آنها قدم گذاشتند.

اما «دو چندان بودن عذاب» برای متأخران چه توجیهی دارد؟

چنین بنظر می­آید که «دو چندان» بودن عذاب متأخران به این سبب باشد که علاوه بر اینکه در راه باطل و کفر و گناه قدم گذاشتند، چرا در این مقطع که تأثیر و نفوذ ایجاد کنندگان آن راه باطل در اثر مردن و از بین رفتن ضعیف شده بود، در کار خویش تعقل نکرده و همچنان در همان راه ادامه مسیر دادند؟

«درب­های آسمان برایشان باز نمی­شود»: بطور استعاره یعنی اینکه مورد لطف و رحمت قرار نمی­گیرند.

آیه 40 : نوعی تعلیق به محال است مانند اینکه بگوئیم «اگر پشت گوشت را دیدی، فلان موضوع هم انجام خواهد شد» که تعلیق به محال است.

البته کلمه «جمل» که در متن قرآنی آمده، هم بمعنی «شتر» است و هم بمعنی «طناب ضخیم»

البته رد شدن یا نشدن طناب ضخیم با سوزن تناسب بیشتری دارد تا شتر. اما چون رد شدن شتر از «سوراخ سوزن» ضرب­المثل شده و به ذهن نزدیکتر است در ترجمه آن را آورده­ایم و البته هر دو از لحاظ تعلیق به محال بودن یکی است.

آیه 43: البته برای مؤمنان و معتقدان این کاملاً طبیعی است که بگویند ما این بهشت را بدست نیاورده ایم بلکه بما لطف شده است ، زیرا وجودشان و توفیقات و پیامبران و هدایت­ها از آنِ خداوند است و لذا «هدایت شدن آنان» نیز میوه­ایست از میوه­های این درخت ، و طبیعی است که تصاحب بهشت را به خویش نسبت ندهند و آنرا به خدا نسبت بدهند.

آیه 43:موضوع «ارث» از لحاظ اینکه بسیار در قرآن تکرار شده قابل توجه است.

اتفاقی که در فرایند ارث بردن می­افتد این است که آدمی چیزی را بدست می­آورد که برای آن زحمتی نکشیده است.

بهشت نیز چنین است.

در مقابل این عباداتِ کم زحمتِ ما ، بهشت جایزه عظیمی است و مانند  ارث بردن است.

به زبان مخاطب

در آیه 51، به زبان مخاطب فرموده و «امروز فراموششان می­کنیم...» یعنی «امروز رفتاری با شما می­کنیم که شبیه رفتاریست که با کسانی می­شود که فراموش شده باشند»

اهالی «اعراف»

آیات 46تا49 مربوط به «اعراف» است که اسم سوره هم از همان گرفته شده است. براساس احادیث، اهل اعراف دو دسته هستند:

1- کسانی که نه جهنمی هستند و نه بهشتی،

2- پیامبران و ائمه و بخصوص ائمه ما.

اما فرضیه اول با آیه 48 و قسمت اول آیه 49 نمیسازد و لذا مردود است.

اما اگر کسی بگوید قسمت آخر آیه 46 و تمام آیه 47 را چه می­کنید، جواب این است که قسمت آخر آیه 46 حرف دل خود بهشتی­ها است و ربطی به اصحاب اعراف ندارد و مدلول آیه 47 هم حدیث نفس اصحاب اعراف است زیرا در دنیا آنها آنقدر نگران قیامت بودند که هرگز احتمال جهنمی شدن را از خود دور نمی­دانستند (دعا کمیل را بخوانید و گوشه­ای از نگرانی­های کسی در حد امیرالمؤمنین(ع) را درک کنید و همچنین دعای ابوحمزه ثمالی را بخوانید تا همین مطالب را درباره امام سجاد(ع) حس کنید) و این حالت، باصطلاح «ملکه» آنها شده، بطوری که در آنجا هم که روز سروری آنهاست از آنها جدا نمی­شود.

خلاصه­ اینکه اصحاب اعراف پیامبران و ائمه و به خصوص پیامبر ما(ص) و ائمه ما(ع) می­باشند.

حالا که این را فهمیدیم، قرینه­هایی هم می­بابیم برای تقویت این فهم خویش، مثلاً:

1- خود کلمه «اعراف» که ازریشه «معرفت» است اصلاً به فرضیه اول (=افراد نه بهشتی نه جهنمی) نمی­خورد.

2- جمله «یعرفون کلا بسیماهم». یعنی «معروف» هستند، و مردم می­شناسندشان، و این نیز چیزی است که به فرضیه اول نمی­خورد.

3- جمله «سلام علیکم» در آیه 46 نشان می­دهد آنها در «موضع بالا»ئی هستند که این نیز به فرضیه اول نمی­خورد.

4- آنها به وضع کسانی که بهشت خواهند رفت و یا به جهنم خواهند رفت«اشراف» دارند و این نیز به فرضیه اول نمی­خورد.

5- «نکوهش»ی که آنها به افراد مدلول آیه 48 می­کنند نیز به فرضیه اول نمی­خورد.

6- «جواز ورود»ی که در آیه 49 به بهشتی­ها می­دهند نیز به فرضیه اول نمی­خورد.

نتیجه اینکه «اصحاب اعراف» پیامبران(ع) و به خصوص پیامبر ما(ص) و جانشینان پیامبران(ع) و به خصوص ائمه ما(ع) می­باشد.

«سیما» یعنی چه؟

در لغت، «سیما» یعنی «علامت» (توجه کنید به آیه «سیماهم فی وجوههم من اثرالسجود....»)

اما در اثر کثرت استعمال کلمه «سیما» به «چهره» اطلاق شده است. و از آیات 46تا48 فهمیده می­شود آن اشخاص «اعرافی» همان چهره­ای را دارند که در دنیا داشتند.

توضیح مطلب این است که اعراف حالت «نه این جهان و نه آن جهان» است و لذا داشتن «چهره این جهانی» معقول است.

مانند جنین که وقتی که از رحم خارج می­شود هنوز چهره داخل رحم را دارد، ومدتی طول می­کشد که کم­کم در اثر غذاهای خارج از رحم ، رشد و نمو ، و پذیرفتن محیـط، و غیره ، چهره­اش «این جهانی» شود.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای پیامبر! از اینان بپرس چه کسي ستمکارتر است از کسي که افتراي دروغ به خداوند ببندد يا آياتش را تکذيب کند؟ نصيب آنها از آنچه که در آن کتابِ قانون دادرسیِ آخرتی مقرر شده به آنان ميرسد و ملائکهء فرستاده ما بسويشان مي آيند، ميگويند بجز بسوي خداوند به کجا دعا ميکرديد؟ ميگويند گمشان کرده ايم و عليه خويش شهادت ميدهند که کافر بوده اند (37) به آنها گفته میشود در گروه هائي از جن و انس که قبل از شما بوده اند داخل آن آتش شويد. هر گاه که گروهي داخل ميشوند ديگري را لعنت مي کنند تا اينکه همگيشان جمع ميشوند. متاخران نسبت به متقدمان ميگويند خداوندا اينها گمراهمان کردند، پس، از آن آتش عذابي دو چندان به آنان ده. و جواب می شنوند که براي همگي دو چندان است وليکن شما نميدانيد (38) متقدمان ميگويند شماها هيچ برتريي بر ما نداريد، پس عذاب را بچشيد براي آنچه که خودتان کسب کرده ايد (39)  کساني که آياتمان را تکذيب کرده و نسبت به آن سرافرازي کرده اند درهاي آسمان برايشان باز نميشود و وارد بهشت نميشوند، چنانکه شتر از سوراخ سوزن رد نمیشود و سزای مجرمان این است (40) از جهنم بستري خواهند داشت و در بالايشان هم از همان پوششي. و سزاي ظالمان را چنين ميدهيم (41) اما در مورد مومنان صالح عمل، به هيچکس جز به اندازه توانش تکليف نمي کنيم. آنها ياران بهشتند که در آن جاودان خواهند بود (42) و هر کينه اي که در دلهاشان هست ميزدائيم. از کف بهشت هاي آنها نهرها جاري است و ميگويند سپاس خداي را که مارا به اين هدايت کرد و ما اينطور نبوديم که اگر خداوند هدايتمان نکرده بود خودمان به اين موقعيت هدايت شويم. البته فرستادگان پروردگارمان به حق آمدند و به آنان ندا ميشود که شما اين بهشت را بسبب عملي که ميکرديد مالك شده ايد (43) اهل بهشت اهل جهنم را صدا ميزنند که ما آنچه را که پروردگارمان وعده مان ميداد حق يافتيم آيا شما هم وعده پروردگارتان را حق يافتيد؟ ميگويند بله و بين آنها جارزننده ای جار ميزند که لعنت خدا بر ظالمان خواهد بود (44) همانها که از راه خدا جلوگيري ميکردند و آنرا کج ميخواستند و به آخرت هم کافر بودند (45)  و بين آنان حجابي خواهد بود. و مرداني در بلندي ها خواهند بود که همگي آنها را از سيمايشان مي شناسند و به اهل بهشت ميگويند سلام بر شما. آنها هنوز داخل آن نشده و طمع آن را دارند (46) و وقتيکه چشمشان ميگردد و به اهل آتش مي افتد ميگويند پروردگارا ما را با قوم ظالمان قرار نده (47) و اهل بلندي ها به کساني که آنها را از سيمايشان مي شناسند ميگويند جمعيت شما و سركشي تان بدردتان نخورد (48) آيا اين بهشتیان همان کساني نيستند که قسم ميخورديد مشمول رحمت خداوند نخواهند شد؟ و بسوي آنها روي گردانده و ميگويند داخل آن بهشت شويد که نه ترسي خواهيد داشت و نه اندوهگين خواهيد بود (49) اهل جهنم اهل بهشت را صدا ميزنند که برايمان مقداري آب يا از آنچه خداوند روزيتان کرده بريزيد، ميگويند خداوند هردوي آنها را بر کافران حرام نموده است (50) در این موقعیت خداوند میفرماید همانهائي که دينشان را به بازي و هوس گرفتند و زندگي دنيا مغرورشان کرد، پس امروز هم فراموششان مي کنیم چنانکه آنها نيز امروزشان را فراموش کرده بودند و آياتمان را انکار ميکردند (51) و البته کتابي که براساس علم، مشروح و مفصلش کرده بوديم، برايشان فرستاديم که براي مومنان هدايت و رحمتي بود. و آنها انکارش کردند (52) آيا منتظر معني حقيقي آن بودند؟روزي که معني حقيقي آن بيايد کساني که قبلا فراموشش کرده بودند خواهند گفت فرستادگان پروردگارمان به حق آمده بودند، آيا شفيعاني خواهيم داشت که شفاعتمان کنند؟ يا اينکه برگرديم تا اعمالي کنيم غير از آنچه ميکرديم؟ جانهايشان را به ضرر انداختند و آنچه که افترا مي بستند نيز از نزدشان محو گرديد (53)

 

دی ان ان