پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (از راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

 (جدول اول)

آيه	عنوان اصلی	عنوان فرعی	شرح	تعدادکلمه
1	حروف مقطعه	حم	حم	1
2	قرآن	تنزيل	از جانب خدای عزيز و حکيم	6
ق3	خداوند	آفرينش	به حق و سررسيد معين	10
ق3	مردم	کافران	اعراض به آنچه از آن بيم داده شدند	5
4	پيامبر	دستور	آنچه که غير از خدا ميخوانيد چه خلق کرده اند؟	29
5	مردم	کافران	چه کسی گمراه تر است از کسيکه غير خدا را بخواند و اجابت نشود؟	17
6	آخرت	قيامت	برائت شرکاء از عابدين خود	9
7	مردم	کافران	سِحر خواندن آيات الهی	15
ق8	مردم	کافران	ميگويند افتراست...	3
10-ق8	پيامبر	دستور	به کافران بگو	70
11	مردم	کافران	اگر اسلام چيز خوبی بود ما پيشدستی ميکرديم	18
12	قرآن	توصيف	دارای زبانی روشن، بيم رسان ظالمان و بشارت گوی نيکوکاران	16
14-13	مردم	مومنين	توصيف و نتيجه آخرتی آنان	22
ق15	حکمت	تشريع	نيکی به والدين	4
ق15	مردم	ارشاد	مادر به سختی حمل و به سختی وضع ميکند	9
16-15	مردم	مومنين	نتيجه آخرتی اعمالشان	50
18-17	مردم	بدکاران	نتيجه آخرتی اعمالشان	45
19	آخرت	قوانين آخرتی	برای همگی درجاتی است...	8
20	آخرت	قيآمت	رفتار با کافران	27
25-21	مردم	کذشتگان	نشانه های عذاب را هم ديدند اما جدی نگرفتند	81
26	مردم	مومنين	انتقاد از کافران	32
27	خداوند	امر	هلاکت سرزمينها	10
28	مردم	کفار	انتقاد استدلالی	19
32-29	قرآن	تأثير روی جن	اعتقادات جنی ها	69
33	مردم	کفار	انتقاد از افکار باطلشان	23
34	آخرت	قيامت	کفار- روشن شدن حقايق و اعتراف آنان	18
35	پيامبر	دستور	مانند پيامبران اولوالعزم صبر کن	26
جمع				645

 

جدول درج­ها

شماره	عنوان اصلی	عنوان فرعی	شرح	درصد
1/4	مردم	کافران	کافران اعم از گذشتگان و معاصران پيامبر، نسبت به حقيقت تکذيب شديد، اعراض و رفتار لجوجانه مينمودند	3/52
2/4	پيامبر	دستور	راجع به نفی افترا به خداوند از سوی او در خصوص پيامبريش چنين بگو	4/19
3/4	قرآن	تأثير	قرآن که دارای چنين خصوصياتی است، روی جن چنان تأثيری نمود	1/14
4/4	آخرت	قيامت	ناگهان چشم کافران باز ميشود که تصوراتشان باطل بوده و رفتاری با آنان ميشود که خلاف انتظارشان است	6/9
5/4	حکمت	تشریع	نیکی به والدین	0/6
6/4	قسم	حم		0/2
7/4	خداوند	آفرينش و مدیریت	هلاک کردن کافران- آفرينش آسمانها و زمين	1/3

 

درس: نکوهش کافران اعم از گذشته و حال که علیرغم دریافت دلایل کافی و اتمام حجت باز هم لجبازانه کفر می­ورزند.

از این جدول ها عصاره محتوای سوره به شرح ذیل استخراج شده است:

البته جدول های فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کردیم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» توضیح کامل داده ایم، در سایتی که در ابتدای همین کتاب آدرسش را درج نموده ایم، ملاحظه فرمایند.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: يکي از موارد اتمام حجت همين قرآن است ، و مباني فکري کافرانه بی پایه و ناشی از  خودبزرگ بيني و بي توجهي به واقعيت هاي آشکار و لجبازی شان است، و اي پيامبر! اينک که با چنين مخالفاني روبرو هستي چنين بگو و نمونه رفتار و گفتار پسنديده و نتيجه آن را برای کافران بازگو کن.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

حم ﴿1﴾

ریزدرب:

2

تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ﴿2﴾

ریزدرب: مطالب قرآن بطور مطلق صحیح است

3

مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَالَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنذِرُوا مُعْرِضُونَ ﴿3﴾

ریزدرب: آسمانها و زمین بر اساس حق و سررسید معین آفریده و کافران راجع به هشدار ها رویگردان میباشند

4

قُلْ أَرَأَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ اِئْتُونِي بِكِتَابٍ مِّن قَبْلِ هَذَا أَوْ أَثَارَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴿4﴾ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿5﴾ وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ ﴿6﴾ وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ ﴿7﴾

ریزدرب: ای پیامبر! با کافران صحبت مستدل کن، گرچه ممکن است برخی اعتنا نکنند

5

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلَا تَمْلِكُونَ لِي مِنَ اللَّهِ شَيْئًا هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِ كَفَى بِهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ﴿8﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به ایرادشان جواب مناسب بده

6

قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿9﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَكَفَرْتُم بِهِ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّن بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى مِثْلِهِ فَآمَنَ وَاسْتَكْبَرْتُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿10﴾

ریزدرب: ای پیامبر! به ایرادشان جواب مناسب بده

7

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا لَوْ كَانَ خَيْرًا مَّا سَبَقُونَا إِلَيْهِ وَإِذْ لَمْ يَهْتَدُوا بِهِ فَسَيَقُولُونَ هَذَا إِفْكٌ قَدِيمٌ ﴿11﴾ وَمِن قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إِمَامًا وَرَحْمَةً وَهَذَا كِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِيًّا لِّيُنذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَبُشْرَى لِلْمُحْسِنِينَ ﴿12﴾

ریزدرب: ای پیامبر! این سخنان کافران ناشی از نشاختن این قرآن است، اهمیت مده

8

إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿13﴾ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿14﴾

ریزدرب: ای مومنان دلخوش باشید که کارتان درست و عاقبت تان هم عالی است

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1 - چرا در آیه 2 نفرموده «هذا تنزیل ....»؟

2 – چرا در آیه 4 فرموده «من الارض» و مثلا نفرموده «فی الارض»؟

3 – منظور از «کتاب»ی که در آیه 4 مطرح شده ، چیست؟ (آسمانی؟ یا...؟)

4 – ریشه کلمه «اثاره» در عبارت «اثاره من علم» چیست؟ و برای نتیجه ای که گرفته اید در مورد عبارت مذکور مثالی بزنید .

5 – برای «مایفعل بی و لا بکم» (آیه 9) چه توضیحی دارید؟ (معلوم نیست چه برسر من و شما خواهد آمد؟ یا...؟)

6 – منظور از «مثله» (آیه 10) چیست؟ (وصف قرآن که در کتب پیشینان آمده بود و برخی از یهودیان از آن مطلع بودند؟ یا....؟)

7 – محور استدلال های آنحضرت در مقابل کفار چیست؟

8 - لجبازی کافرانه را درکجای این قسمت می بینید؟ (شرح وتوضیح)

9- « لَوْ كَانَ خَيْرًا » اشاره به چه دارد؟

10 - کلمه «خیرا» به معنی لغوی آمده یا اصطلاحی؟

11 – تاکیداتِ موجود در آیه 12 را مشخص کنید .

12 – آیه 11 کدام ضرب المثل فارسی را به یادتان می آورد؟

13 - کلمه «قالوا» به معنی لغوی آمده یا اصطلاحی؟

14 – کلمه «استقاموا» چطور؟

15 - چرا در آیه 13 از «زمان ماضی» استفاده شده؟

16 – در آیه 13 ، خوف ازچه؟ (آینده اخروی؟ اعمال خطای گذشته؟ یا...؟) و حزن در باره چه؟ (آینده نامعلوم اخروی؟ خطاهای احتمالی در آینده؟ یا....؟)

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

فعالان کفر در باره آنچه مورد هشدار واقع میشدند رویگردان بودند (آیه 3) واضح است موضوع هشدار قیامت و آخرت بود ، اما این چه ربطی به نفی شرک دارد که آیات 4 و 5 و 6 به آن پرداخته است؟

چنین به نظر میرسد که هشدار به نوع زندگی شان (که بر اساس عقاید شرک مبتنی بود) مربوط باشد که در آیات 4 تا 6 به رد مستدل پایه های آن پرداخته است .

فعالان کفر که تاب دیالوگ اخیر را نداشتند به جاده «تو درغگو هستی» زدند و وحی هم به آنحضرت تقریر کرد که بگو من که در موضوع پیامبری نوظهور نیستم (آیه های 7 تا 10) و از همین فهمیده میشود که جامعه عرب های مکه اصل پیامبری را قبول داشتند ، اما نکته ای که در آیه 10 هست این است که در تقریر به آنحضرت این هم هست که یکنفر یهودی به «مثل آن» ایمان آورده ، در حالیکه آنان در اثر خوی خود بزرگ بینی و بزرگی طلبی خویش کفر ورزیدند ، اما ، خود این موضوع (ایمان آوری یهودی – که بیشتر در یثرب بودند) موضوع حدسیات تاریخی قابل توجهی است .

فعالان کفر که از طبقه مرفه بودند ، رفاه خویش را نتیجه نوعی از محبوبیتی تلقی میکردند که نزد خداوند دارند (آیه 11) ، و لذا میگفتند ما که نزد خدا عزیزیم اگر این چیزی که محمد ادعا میکند (یعنی قابلیت دریافت وحی) درست بود ، حتما خدا به ما هم میداد ، پس حالا که ما نداریم معلوم میشود او دروغ میگوید .

در این مقطع از زمان راجع به پیروان آنحضرت نوعی فشار و تضییقات اعمال میشده است (آیه 13)

از آیه 10 فهمیده میشود بعضی از یهودیان به پیامبر(ص) و قرآن ایمان آورده بودند.

گرچه از متن آیه بطور صریح چنین چیزی فهمیده نمیشود اما با توجه به «ارایت»های سوره علق که تماماً تحقق خارجی داشت از «ارایتم» آیه 10 این پاراگراف نیز میتوان همین نتیجه را گرفت.

5 – زاویه با تفاسیر رایج

1 : (المیزان) : غرض اين سوره انذار مشركينى است كه دعوت به ايمان به خدا و رسول  و معاد را رد مى‏كردند.

درس سوره که از راه محاسبه با دقت استخراج شده چنین است : نکوهش کافران اعم از گذشته و معاصر که علیرغم دریافت دلایل کافی و اتمام حجت باز هم لجبازانه کفر میورزند . 

2 و 3 : (المیزان) : روايات بسيارى از طرق ائمه اهل بيت (ع) رسيده كه خداى سبحان پيامبر اسلام و ائمه (ع) را تعليم داده، و هر چيزى را به ايشان آموخته. و در بعضى از همان روايات اين معنا تفسير شده به اينكه علم رسول خدا (ص) از طريق وحى، و علم ائمه (ع) از طريق رسول خدا (ص) بوده است.

از سوى ديگر به اين روايات اشكال شده كه: تا آنجا كه تاريخ نشان مى‏دهد سيره اهل بيت چنين بوده كه در طول زندگى خود مانند ساير مردم زندگى مى‏كرده‏اند و به سوى هر مقصدى مى‏رفتند از راه معمولى و با توسل به اسباب ظاهرى مى‏رفتند، و عينا مانند ساير مردم گاهى به هدف خود مى‏رسيدند، و گاهى نمى‏رسيدند، و اگر اين حضرات علم به غيب مى‏داشتند، بايد در هر مسيرى به مقصد خود برسند، چون شخص عاقل وقتى براى رسيدن به هدف خود، دو راه پيش روى خود مى‏بيند، يكى قطعى و يكى راه خطا، هرگز آن راهى را كه مى‏داند خطا است طى نمى‏كند، بلكه آن راه ديگر را مى‏رود كه يقين دارد به هدفش مى‏رساند. در حالى كه مى‏بينيم آن حضرات چنين نبودند، و در زندگى راههايى را طى مى‏كردند كه به مصائبى منتهى مى‏گشت، و اگر علم به غيب مى‏داشتند بايد بگوييم عالما و عامدا خود را به مهلكه مى‏افكندند، مثلا رسول خدا (ص) در روز جنگ احد آنچه بر سرش آمد خودش بر سر خود آورد، و يا على (ع) خودش عالما و عامدا در معرض ترور ابن ملجم مرادى ملعون قرار گرفت، و همچنين حسين (ع) عمدا خود را گرفتار مهلكه كربلا ساخت، و ساير ائمه (ع) عمدا غذاى سمى را خوردند. و معلوم است كه القاء در تهلكه يعنى خويشتن را به دست خود به هلاكت افكندن عملى است حرام، و نامشروع.اساس اين اشكال به طورى كه ملاحظه مى‏كنيد دو آيه از آيات قرآنى است، يعنى آيه" وَ لَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ" و آيه" وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ".

چنانکه ملاحظه میفرمائید در باره آیه 9 سوره احقاف خود المیزان دلایلی در رد نظر خویش و همچنین آیه هایی در بطلان عقیده خویش آورده ، ولی به رغم همه آنها یکی روایات و یکی فلسفه متبوع خویش را ملاک گرفته که به خلاف آن دو آیه ای که ذکر کرده و آیات بسیار زیاد دیگری که ذکر نکرده ، اصرار کند که آنحضرت علم غیب داشته است .

ایراد : 1 – اتکاء به روایات 2 – اتکاء به فلسفه متبوع خویش (هر دو مورد به رغم صراحت متن قرآنی)

6 - آیات برجسته این پاراگراف

یک ملاک مهم برای برجستگیِ آیات، شهرت آنها در نزد مردم است و این آیات از مشهور ترین های آیات قرآنی است.

آیات 13 و 14 به دلایلی که بارها گفته ایم (اقبال هنرمندان و وعاظ و . . ) از آیات برجسته قرآنی است.

7 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 1 از حروف مقطعه است، و چنانکه قبلا عرض شد، چون تاکنون به نحو مقنعی رمزگشائی نشده، بالاتر از ذهنیات ما نیز میباشد، چه رسد به مخاطبان اولیه.

آیه های 5 و 6 و 14 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - يکي از موارد اتمام حجت همين قرآن است .

 2 - مباني فکري کافرانه بی پایه و ناشی از  خودبزرگ بيني و بي توجهي به واقعيت هاي آشکار و لجبازی است .

 3 – تذکر به آنحضرت که اينک که با چنين لجبازانی روبرو هستي چنين بگو ، و بدینگونه نمونه رفتار و گفتار پسنديده و نتيجه آن را برای کافران بازگو کن.

9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

آیه های 5 تا 10 «برای اولین بار» است، و بقیه آیات پاراگراف، قبلا، چه عینا وچه مفهوما، در سوره های پیشین آمده اند.

10 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

حروف مقطعه

حم ﴿1﴾

 

ماهیت قرآن

تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ ﴿2﴾

«به حق»

مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى وَالَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنذِرُوا مُعْرِضُونَ ﴿3﴾  

تقریرات و آموزش الهی

قُلْ أَرَأَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ اِئْتُونِي بِكِتَابٍ مِّن قَبْلِ هَذَا أَوْ أَثَارَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴿4﴾

نقد خدایان شِرک

وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿5﴾ وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ ﴿6﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ ﴿7﴾

تقریرات و آموزش الهی

أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ إِنِ افْتَرَيْتُهُ فَلَا تَمْلِكُونَ لِي مِنَ اللَّهِ شَيْئًا هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِ كَفَى بِهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ﴿8﴾ قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿9﴾ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَكَفَرْتُم بِهِ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّن بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى مِثْلِهِ فَآمَنَ وَاسْتَكْبَرْتُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿10﴾

انسان های مطلوب

إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿13﴾ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿14﴾

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

1 - در ابتدای آیه 2  واگذاری به مخاطب (حذف به قرینه) اتفاق افتاده است، آن را مشخص کنید.

2 - «بینات» (آیه7) نوعی پرانتز است .

3 - «لما جائهم»- همان آیه – هم همانطوراست .

4 - کلمه «شرک» (آیه 4) به معنی لغوی آمده است ، نه اصطلاحی .

5 - آیه 12 ، با توجه به آیه های قبل و بعد آن ، از لحاظ کلیدهای تفسیر «پرانتزی» محسوب میشود .

6 - در آیه 12 « قبل از آن» ، یعنی «قبل از نزول قرآن» .  و «تصدیق کننده» یعنی «تصدیق کننده کتابهای آسمانی پیامبران قبلی»

حروف مقطعه

آیه 1 از حروف مقطعه است و ما در مقدمه مؤلف بحثی در خصوص آن عرض کرده­ایم (دراینجا قسمتی را که به «حم» مربوط میشود نقل میکنیم) :

[[سوره­های دخان و زخرف و فصلت و جاثیه و احقاف و مؤمن (غافر) در ابتدای خویش با «حم» شروع می­شوند.

«درس» سوره­های فوق نیز کاملاً شبیه یکدیگر است و محتوای مشترک آنها «نکوهش عمد و اصرار در کفر و تکذیب پیامبر(ص) ، علیرغم روشن شدن حقیقت»  می­باشد]]

دو ایراد بر عقاید مشرکانه

در این پاراگراف در آیه 11 توضیح میدهد که منشاء لج و عمد و اصرار کفار ، خود بزرگ بینی آنها بوده ، و در آیه 12 شِبه دلیل آنها را از این طریق رد میکند که «خب ، اگر راست میگوئید ، میخواستید قبل از نزول قرآن به تورات ایمان بیاورید»

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

حم(1) نازل شدن اين کتاب از جانب خداوند عزتمند حکيم است (2) آسمانها و زمين و آنچه را که بين آنهاست جز به حق و سرآمدي معين نيافريده ، و کافران از آنچه هشدار داده ميشوند روگردانند (3)  ای پیامبر! به آنها بگو خبرم دهيد: آنچه را که بجز خداوند ميخوانيد چه چيزي در زمين آفريده اند يا چه شرکتي با خداوند در آسمانها دارند؟ مدرکي از کتابی آسمانيِ قبلي يا يک دليل علمي بياوريد اگر راست ميگوئيد (4) و چه کسي گمراه تر است از کسي که چيزي را بجز خداوند به دعا بخواند که تا روز قيامت هم جوابش را نخواهد داد و اصلا از دعاء او بيخبر است (5)و وقتي که مردم محشور ميشوند دشمنش هم ميشود و نسبت به عبادتش نيز منکر ميگردد (6) و هنگاميکه آيات روشنگر ما بر آنها خوانده ميشود کافران به اين حق که بسويشان آمده ميگويند جادوئي آشکار است (7) بلكه ميگويند آن را افترا بسته . بگو اگر افترا بسته باشم هیچکس نمیتواند در برابر خداوند برايم کاري کند. او بهتر ميداند که شما دروغ میگوئید و میداند شما در چه اموري فرو ميرويد . همو بعنوان گواه بين من و شما بس است و همو آمرزشگر مهربان است (8) بگو من يک پيغمبر نوظهوري نيستم و نميدانم با من و شما چه رفتاري خواهد شد. جز اين نيست که فقط وحيي را که بمن ميشود پيروي ميکنم و جز هشدار دهنده اي آشکار نيستم (9) ای کافران! بمن بگوئيد اگر اين قرآن از جانب خدا باشد و شما به آن کفر ورزيده باشيد و يک  گواه از بني اسرائيل به مثل آن گواهي دهد و ايمان بياورد و شما گردنفرازي کرده باشيد چه؟ البته خداوند قوم ظالمان را هدايت نميکند (10) و کافران راجع به مومنان ميگويند اگر خيري در این دینی که این پیامبر تبلیغ میکند بود ، ما آن را تشخیص میدادیم و به پیوستن به آن از پیروان این پیامبر سبقت میگرفتیم. ای پیامبر! اینک که آنها به این دین هدایت نشده و به آن نگرویده اند این حرف را میزنند و آن را یک دروغ قدیمی قلمداد میکنند (11) و قبل از آن کتاب موسي رهبر مردم و رحمتی از جانب خداوند بود و اين قرآن هم تصديق کنندهءآن است و به زبان روشن و مفهوم نازل شده و ظالمان را هشدار و نيکوکاران را مژده میدهد (12) البته آنان که ميگويند پروردگار ما خداوند است و سپس استقامت ميورزند در قیامت نه ترسي خواهند داشت و نه در دنیا اندوهگين باشند (13) آنها به پاداش اعمالي که ميکردند اهل بهشتي خواهند بود که در آن جاودانند (14)