پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

 

(جدول 1)

آيه	عنوان اصلی	عنوان فرعی	شرح	تعدادکلمه
3-1	قسم	ساير	آسمان- زمان- گواهی	7
8-4	مردم	گذشتگان	نکوهش اصحاب اخدود- (که عده را بدليل غير هم دينی شکنجه ميکردند و شرح عمل آنها)	25
9	خداوند	صفات	مُلک - گواه بودن	10
10	آخرت	جهنم	کافران- شکنجه گر- عذاب خواهند داشت	14
11	آخرت	بهشت	پيروزی بزرگ	14
16-12	خداوند	صفات	بطش- ابداء و اعاده- غفران- عرش- فعل	17
18-17	مردم	گذشتگان	نکوهش قوم فرعون و ثمود	6
19	مردم	کافران	در تکذيبی هستند	5
20	خداوند	صفات	احاطه	4
22-21	قرآن	توصيف	مجيد- لوح محفوظ	7
جمع				109

 

جدول درج ها

شماره	عنوان اصلی	عنوان فرعی	شرح	درصد
1/4	مردم	کافران	نکوهش اعم از کافران گذشته يا معاصر	33
2/4	خداوند	صفات	ملک- علم- بطش- احاطه- غفران	4/28
3/4	آخرت	بهشت و جهنم	بهشت مومنان و جهنم کافران (وعده جزای اعمال)	7/25
4/4	قسم	ساير	آسمان - زمان - شاهدان	4/6
5/4	قرآن	توصیف		5/6

 

درس: جباران در اثر عدم توجه به صفات خداوندی مرتکب جنایات هولناک می شوند.

 

البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب "آموزش تفسیر قرآن" (که به عنوان نمونه و الگو است)با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ ﴿1﴾ وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ ﴿2﴾ وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ ﴿3﴾

ریزدرب: قیامت در اثر گذشت زمان حادث میشود

2

قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ ﴿4﴾ النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ ﴿5﴾ إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ ﴿6﴾ وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ ﴿7﴾ وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَن يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ﴿8﴾ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿9﴾

ریزدرب: اصحاب اخدود مومنان را فقط به علت ایمانشان به آتش شکنجه میکرده اند

3

إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ ﴿10﴾ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ ﴿11﴾

ریزدرب: شکنجه مومنان معادل کفر و بدعملی است

4

إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ ﴿12﴾ إِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَيُعِيدُ ﴿13﴾ وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ ﴿14﴾ ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ ﴿15﴾ فَعَّالٌ لِّمَا يُرِيدُ ﴿16﴾

ریزدرب: خداوند دارای صفات عالی است

5

هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ ﴿17﴾ فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ ﴿18﴾ بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ ﴿19﴾ وَاللَّهُ مِن وَرَائِهِم مُّحِيطٌ ﴿20﴾

ریزدرب: صاحبان قدرتِ بد، محاط در قدرت الهی اند

6

بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَّجِيدٌ ﴿21﴾ فِي لَوْحٍ مَّحْفُوظٍ ﴿22﴾

ریزدرب: این قرآن دارای اهمیت و احترام است

 

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درس سوره که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درس مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1 – کلمه «ذات» (آیه1) چه موقعیت دستورزبانی دارد؟

2 – با توجه به جواب درست سوال قبلی، کلّ جمله (آیه1) چه معنی خواهد داشت؟

3 – کلمه «یوم»، از بین معانی متعدد ممکن، در آیه2 چه معنیی دارد؟

4 - «هم» در آیه 6 اشاره به چه  کسانی است؟

5 - سوال فوق را برای «هم» در آیه 7 جواب دهید.

6 – در آیه 8 یک موردگفتار به سبک طنزداریم. آن رامشخص کنید.

7 - بین آیات 4 و 5 موضوع کدام کلید تفسیر اتفاق افتاده؟

8 – چرا ازمیان صفات خداوند، درانتهای آیه9، آن صفت ها ترجیح یافته؟

9 – چرا علاوه بر عذاب جهنم به عذاب آتش هم اشاره فرموده؟

10 – در آیه 12 «تاکید» بکار رفته، علامت آن را ذکر کنید.

11 – چرا در آیه 14 کلمه «ودود» را هم ذکر فرموده؟

12 - تنوین روی «ب» درکلمه «تکذیب» (آیه19) برای تعظیم است یا تحقیر؟

13 - درحالیکه درسوره های نوح و قمر و ذاریات قبلا بطور مفصل به موضوع آیه های 17 و 18  پرداخته، ذکرعبارت «هل اتیک» چه توجیهی دارد؟

14 – چرا درآیه 20 فرموده «من ورائهم» و (مثلا) نفرموده «علیهم»؟

15 - الف ولام موجود روی «الجنود» از چه نوع است؟ (جنس؟ عهد؟ تعریف؟ یا.....؟)

16 - کلمه «حدیث» به معنی لغوی آمده یا اصطلاحی؟

17 - هنوز اوایل وحی است و کمتر از 15٪ حجم قرآن نازل شده ، لذا بکاربردن کلمه «قرآن» چه توضیحی دارد؟

18 - چرا ازبین صفات قرآن در اینجا «مجید» ترجیح داده شده؟

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

امیدواریم قبل از مطالعه این مطلب، مطلبی را که ذیل همین تیتر در  سوره فیـــل عرض شد ، از نظرگذرانده باشید.

از آیات این پاراگراف فهمیده می شود که دشمنان پیامبر(ص)پس از نزول سوره فیل از«ریشه کنی اسلام» مایوس شدند، و  وارد  فاز «تصمیم به آزار و شکنجه پیروان اسلام» گردیدند.

روال سخن چنین نشان میدهد که در این آیات دو موضوع پیگیری میشود:

1- تشویق به پایداریِ بیشترِ جبهه پیروان پیامبر(ص) که اولا افراد آماج آزار و شکنجه ها را به هر ترتیبی که می توانند یاری دهند تا مجموعا از این مرحله عبور کنند و ثانیا نوعی انسجام و وحدت قوی تر بین کل مجموعه افراد پیرو جبهه حق پدید آید.

2- تهدید و تخویف سران اردوگاه کفر که وحدت فکر و عملشان در این زمینه سست شده و سپس بگسلد.

5 – زاویه با تفاسیر رایج

1 : (المیزان) : اين سوره مشتمل بر انذار و بشارت است، و در آن به سختى كسانى را  انذار كرده كه مردان و زنان مسلمان را به جرم اينكه به خدا ايمان آورده اند شكنجه مى  كنند، نظير مشركين مكه كه با گروندگان به رسول خدا (ص) چنين مى كردند، آنان را شكنجه  مى كردند تا از دين اسلام به شرك سابق خود برگردند، بعضى از اين مسلمانان صبر مى  كردند و برنمى گشتند و لو شكنجه به هر جا كه خواست برسد، و بعضى برگشته مرتد مى شدند،

«غرض» سوره (یعنی همان خلاصه محتوای سوره)  ، باید دو مشخصه داشته باشد: 1 – کوتاه باشد ، 2 - قابلیت پیگیری در قسمتهای مختلف سوره را داشته باشد ، و «غرض» المیزان این هردو را ندارد و ظنّی هم هست . ولی ما عصاره سوره را بر یک مبنای شفاف تعریف شده و محاسبه ای استخراج کرده ایم که این است : جباران در اثر عدم توجه به صفات خداوندی مرتکب جنایات هولناک میشوند .

2 و 3 : معنی کردن قسم ها بوسیله نقل قول و روایات ، بطوریکه انسجام نداشته و مقنع نمی باشند و اگر ملاحظه شود در این نوع معنی کردنِ قسم ها به روایات متکی بوده ، نه متن .

6 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیات 4 تا 7 رفع ظلمِ مخالفان فعال نسبت به مومنان پیرو آنحضرت را تلویحا وعده میدهد.

در آیه 21 دو وعده دارد که یکی اتمام نزول قرآن و دیگری  موقعیت ارجمندی خواهد بود که مردم در ارزیابی هایشان به آن اذعان خواهند نمود که هردو پیشگوئی محقق شد.

7 - آیات برجسته این پاراگراف

آیات 12 تا 16 به دلایلی که بارها گفته ایم (اقبال هنرمندان و وعاظ و . . ) از آیات برجسته قرآنی است.

8 - آیات مشکل

آیات 1 تا 3 (قسم ها) از آیات مشکل قرآنی است.

از «مشکل» بودن این آیات چه عرض کنیم جز اینکه ببینید مفسران گوناگون در طول تاریخ اسلام چه مطالب مختلف و متنوع و بعضا متضادی در تفسیر آنها گفته اند.

البته ما نیز عرض خویش را در تفسیر آنها ارائه کرده ایم.

9 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیات 4 تا 8 از این لحاظ که به اقوامِ درگذشته اشاره دارد، از آنجا که علم باستان شناسی هنوز در مراحل ابتدائی است، و جزئیاتی از زندگی آنان در دست نیست، بالاتر از ذهنیات ما میباشد، چه رسد به عرب 1400 سال قبل.

همچنین است آیه های 17 تا 19.

آیه های 9 و 10 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

آیه های 12 تا 16 و نیز آیه 20 به آیاتی از علم وقدرت الهی اشاره دارد که بالاتر از ذهنیات مخاظبانِ کنونی نیز است، چه رسد به مخاطبان اولیه.

آیه های 21 و 22 از آن لحاظ که به گوشه ای از مکانیزم وحی اشاره دارد، و آن چیزی است که هیچ بنی بشری به آن دسترسی ندارد، بالاتر از ذهنیات بشر و طبعا معاصران نزول نیز میباشد.

10 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

اعمال کسانی که مومنان را صرفا برای برگرداندن آنان به عقیده مورد نظر شکنجه گران شکنجه میکنند در قیامت رسيدگي خواهد شد.

بی توجهی به صفات شدید البطش بودن خداوند و سایر صفات جلالی او ونیز عاقبت اخروی هرکس ، سبب اصلی ارتکاب چنین اعمالی است.

اینکه کفر از تکذیب های کوچک منتج میشود و اینکه قدرت و قوت نمیتواند مجرمان و تکذیبگران را نگهدارد و اینکه قرآن در سیستم الهی جایگاهی با عظمت دارد.

11 – کدام عنصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

تمام فقرات این سوره «برای اولین بار» بوده و مسبوق به سابقه ای در سور پیشین نمی باشد .

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

سه آیه اول قسم ، وآیه 4 جواب قسم ، و بقیه آیات پاراگراف ، فرع برآیه 4 است .

چنانکه می دانیم و تا کنون در اینهمه موارد دیده ایم ، بین قسم و جواب آن باید نسبت و سنخیتی وجود داشته باشد ، و اینجا هم مستثنی نیست.

  لذا سه آیه اول پاراگراف باید به مراحل و چگونگی مجازات اشخاصی که در آیه 4 مطرح شده ، اشارات سمبلیک داشته باشد .

 لذا با توجه به این نکته ، و نیز با توجه به «درس» و «درب» ، «آسمانِ دارنده برجها» کنایه از گذشت ما ه ها و سالهاست و «روز موعود» هم می تواند روز قیامت باشد ( و نیز هر روزی که وعده آن داده شده مثلاً روز پیروزی اسلام و یا ظهور امام حق و خلاصه هر روز مبارکی که وعده داده شده) که در اثر گذشت ماه ها و سالها زمان وقوع آن خواهد رسید . «شاهد» ها هم می توانند کسانی باشند که راجع به وقوع جنایات جباران در آن محاکمه که در روز موعود برپا خواهد شد شهادت می دهند که البته خداوند و ملائکه و انبیاء هم می تواند همسوی آنها قلمداد شوند ، بخصوص خداوند به قرینه آیه 9 همین سوره  و «مشهود» هم می تواند خود آن قربانیان باشند .

 خلاصه اینکه مجموعه قسمهای فوق کنایه است از اینکه آسمان و گردش ایام روز موعود را پدیدار می کنند و در آن روز شاهدان ، شهادتهایشان را می دهند و محاکمات برپا و حکم حق جاری می شود و جنایتکاران به سزای شایسته خویش می رسند .

ترتیب نزول

این دو پاراگراف ناظربه حوادثی عینی و واقعی است که هنگام نزول این آیات درسطح جامعه داشت اتفاق می افتاد (یعنی این دو پاراگراف- بلکه اکثریت حجم این سوره- «آنلاین» است) و محورسخن آنها نیز نکوهش شدید اعمال ایذائی کفار علیه مسلمین و تهدید عاملین آن است.

شکنجه و توبه

در آیه 10 «عذاب حریق» را از «عذاب جهنم» جدا کرده و لذا معلوم می شود ، «عذاب حریق» علاوه بر عذاب جهنم ، عذاب اضافه ایست که نتیجه این نوع جنایات است .

 همچنین درباره «توبه» ای که در آیه 10 آمده می توان چنین گفت که بسیار دیده شده که شکنجه گرانی که مؤمنان را شکنجه می کنند ، خودشان بعلت تماس مستقیم با فکر و عقیده و مقاومت و شجاعت و شخصیتهای والای آنها تحت تأثیر قرار گرفته و دیر یا زود با آنها همراه شده و از کاری که می کردند ابراز انزجار نموده و صف خود را از صف آمرینِ به این نوع اعمال ، جدا می کردند.

 آنها در آیه 10، استثناء شده اند و چه بسا رستگار شوند.

 اما آنهایی که این اعمال جنایتکارانه و دیدن آن صحنه های حماسی از حق و عدالت و شجاعت و فضایل اخلاقی تأثیری در آنها ایجاد نمی کند، و دلشان آنقدر سخت شده که دیگر جایی برای تأثیر حق نمی ماند، فقط آنها مورد اشاره آیه 10 می باشند.

«گرفتن» خداوند

«گرفتن» خداوند، در این جهان، در صحنه هائی مانند مرگ و بیماری و شکست نظامی و سیاسی و امثال آن جلوه گر می شود و در آخرت، در صحنه هایی مانند حساب و کتاب و داخل کردن به جهنم و عذاب.

 در همین جهان، نمونه های زیادی از این «گرفتن شدید» پروردگار را سراغ داریم.

 مثلاً از فرعون و نمرود و امثال آنان که جزء قدما بودند گرفته تا استالین و هیتلر و پینوشه که مال زمان ما هستند، که یکی در اوج قدرت که همه نفس ها را در سینه ها حبس کرده بود، سکته قلبی او را گرفت، و دیگری دچار شکست فاحش نظامی شد و خودش پایان نامه زندگی خویش را نوشت، و آن یکی دچار شکست سیاسی شد و کارش به دربدری و محاکمه کشید و هنوز مرگش نرسیده، زندگیی پیدا کرد که مرگ هزار بار به آن شرافت دارد.

 تذکر این نکته در آیه، سبب تقویت روحیه مؤمنان آن روزها میشد.

آغاز و اعاده

یک مثال برای «آغاز»، ایجاد هر کدام از ماها است.

 و یک مثال برای «اعاده» ادامه زندگی ماها می باشد.

 هر «لحظه لحظه»ای که زندگی ما ادامه می یابد در حقیقت، «وجود دادن» خداوند است که دارد اعاده می شود.

 مانند لامپ روشنی که هر لحظه به لحظهء روشنیِ آن بمعنی دریافت انرژی جدیدی از منبع اصلی آن است.

ما نیز در لحظه به لحظه زندگی مان داریم «وجود» و «نعمت» را از منبع فیض دریافت می کنیم.

  ذکر این نکته، سبب التیام خاطر مؤمنینِ مخاطب آن روزهاست که بدانند در این معادله رایج جاری، حکمتی است و خدا می تواند نعمت وجود ظالم را ادامه ندهد و با این ترتیب او فوراً نابود می شود.

  اگر این سئوال پیش آید که پس چرا خداوند چنین نمی کند؟ جواب مناسب این خواهد بود که در خود این جریان حکمتی است و مخاطب با درک اینکه «در این حکمتی است»، موضع مناسب را – که پایداری باشد – اتخاذ می نماید.

دلداری مومنان

آیا خداوند نسبت به کافر و ظالم پرمحبت است یا نسبت به مؤمن؟

 جواب واضح است.

پس این بیان، هم نوعی تسلیت و دلداری است و سبب دلگرمی مؤمن به ادامه راه خویش می شود ولو که فعلاً گرفتاریها و ناراحتی هائی هم داشته باشد.

«عرش»

عرش کنایه از ستاد فرماندهی و برنامه ریزی و مدیریت است و هرچه امور بزرگتر ومهمتر باشد «ستاد فرماندهی» هم با عظمت تر خواهد بود.

 وقتیکه امور مربوط آنقدر بزرگ باشد که بزرگتر از آن ممکن نباشد، مانند خلق و تدبیر کل جهان هستی اعم از دنیوی و اخروی، ستاد فرماندهیی در تصور می آید که از آن با عظمت تر ممکن نباشد.

 البته باید توجه داشته باشیم که خداوند به زبان ما و مطابق فهم ما سخن گفته است وگرنه خداوند برای خلق و امر و تدبیر و احیاء و اماته و غیره، نیاز به کمک کسی ندارد و اگر هم کسی خدمتی در جهات فوق انجام دهد خود او هم مخلوق اوست و بار خدا بدوش هیچکس نیست اما بار همه بر دوش او هست (و البته خداوند دوش هم ندارد!)

لذا وقتیکه صحبت از عرش باعظمت می کند، در حقیقت دارد مطلب را طوری که ما بفهمیم ذکر می فرماید.

ای خدا! مگر نمی بینی؟

مخاطبِ مؤمنِ تحت ستم، وقتیکه می شنود خداوند بر انجام هر چیزی قادر است، اولین سئوالش این خواهد بود که پس چرا مرا از این وضعیت نجات نمی دهد؟

 آیات قبل در حقیقت جواب همین سئوال است.

 و جواب، این است که هر طوری که حساب کنی، مجموع این جریانات تحت کنترل است و خدا بهترین ستاد فرماندهی را دارد و جریان ظلم و شکنجه ای که علیه مؤمنین اعمال می شود، نمی تواند از کنترل چنان ستادی خارج باشد و خداوند نسبت به مؤمنان پر محبت است و حتماً ادامه این جریان در جهت حکمتی است که از محبت خداوند سرچشمه گرفته وگرنه نابود کردن ظالمان برای خدا کاری ندارد. کافیست زندگی و وجود آنها را «اعاده» نکند.

«لوح» و «محفوظ»

امروز با مفاهیمی مانند لوح فشرده و رمزعبور که درسطح وسیعی نزد مردم آشناست مفهوم «لوح محفوظ» به ذهن ما نزدیک شده است.

 حتماً در سیستم های الهی ترتیباتی مانند «طبقه بندی بر اساس اهمیت»، بسیار بیش از آنچه در نزد ما مرعی است وجود دارد، و رعایت می شود، و این آیات در جهت یادآوریِ اهمیت قرآن است که از آن حفاظت می شود، و درجه دوم در جهت یادآوریِ اهمیت مفاهیمی است که در قرآن ذکر شده،که مخاطب آنها را سرسری نگیرد.

این مطلب چرا در اینجا آمده؟

در سوره های تکویر و حاقه و واقعه و عبس و جاهای دیگر دیدیم که خداوند پس از تشریح وقایعی مانند وقوع قیامت، و شرح نعمت های بهشت، وبه طور کلی مطالبی که ذهن عادی آنها را بعید می شمارد، یادآوری می کند که این سخن را جدی بگیرید، زیرا از وحی است، از نزد خودِ شخصِ خداوند متعال بدون ذره ای دخل وتصرف آمده، و عین حقیقت است، و به قول سوره واقعه «حق الیقین» است.

در اینجا که بعضی از مسلمانان با پوست وگوشت خویش شکنجه و ناراحتی را تحمل می کردند، و بقیه نیز به شدت ناراحت بودند،  می فرماید این وعده ای که می دهیم که جباران موفق نخواهند شد و شکست خواهند خورد، عین حقیقت و وحی است وکاملا جدی است، لذا امیدوار باشید، و درمقابل این ناخوشایندی ها پایداری ورزید.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

قسم به آسمان که داراي برج هاست (1) و قسم به روز موعود (2) و قسم به گواهي دهنده و گواهي شونده (3) که عمل آن آتش افروزانِ آن گودال پرآتش رسیدگی خواهد شد (4) آتشی که داراي هيزم مشتعل است (5) و آنان بر آن نشسته (6) و شاهد شکنجه ای اند که با مومنين انجام ميشود (7) و هيچ چيزی از آنها سراغ ندارند مگراينکه به خداي قدرتمند ستوده ايمان آورده اند (8) خدايي که فرمانروائي آسمانها و زمين از اوست و همو بر هر چيزي گواه است (9) کساني که مومنان را شکنجه ميکنند و سپس توبه نميکنند البته عذاب جهنم و عذاب آتش خواهند داشت (10) آنان که ايمان آورده و عمل صالح انجام ميدهند در قیامت حتمأ باغهايي خواهند داشت که نهرها در آن جاري است و اين پيروزيي  بزرگ است (11) البته گرفتنِ خشمناکانه پروردگارت شديد است (12) و اوست كه همه چیز را آغاز و اعاده ميکند (13) و او در عین حال آمرزشگر و نسبت به مومنان پر محبت هم هست (14) و او صاحب عرش با عظمت است (15) و همو انجام دهنده هر چيزي است که بخواهد (16) آيا خبر آن لشکريان به تو رسيده؟ (17) همان لشکریان قوم فرعون و قوم ثمود؟ (18) قوت و قدرت آن لشکرهای با عظمت نتوانست آنها را حفظ کند بلکه تکذیبشان آنها را به کفر کشاند و کفر سبب شد آنها نتوانند موقعیت ضعیف خود را دریابند (19) و نتوانند بفهمند که خداوند از همه سو بر آنها احاطه دارد (20) بله، این سخن را سرسری نگیرید و درک کنید که این از قرآنی است که نزد خداوند مقام با اهمیتی دارد (21) و در سیستم الهی در لوحي است که از آن حفاظت میشود (22)