پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را) در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:
درس: ساختن ثبوتي شخصيت مسلمانان از طريق صدور آيات احکامي و اخلاقي و ساختن مسلبي آنان از طريق ارائه الگوهاي لازم الاجتناب (مانند کفار و منافقان)
برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:
درب: تفکر در حقايق، و گرايش قلبي به سوي خدا، و معامله با او، و تقوا، وارتباط دادنِ دلها، و عبادات، آدمي را رشد میدهد.
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
وَلِلّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿189﴾
ریزدرب: توجه به شئون خاص الهی موجب رشد است
2
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ ﴿190﴾ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ﴿191﴾ رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ﴿192﴾ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ ﴿193﴾ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ ﴿194﴾ فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لاَ أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ ﴿195﴾
ریزدرب: توجه به آیات الهی و سپس گرایش به سوی او موجب رشد است
2
لاَ يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُواْ فِي الْبِلاَدِ ﴿196﴾ مَتَاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ﴿197﴾ لَكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللّهِ وَمَا عِندَ اللّهِ خَيْرٌ لِّلأَبْرَارِ ﴿198﴾
ریزدرب: ای پیامبر! از اینکه کسانی لیاقتِ راه یافتن به حقایق را پیدا نکرده اند، ناراحت مباش
4
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلّهِ لاَ يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ﴿199﴾
ریزدرب: ای پیامبر! اشخاص رشد یافته، ممکن است حتی در بین کسانی که به نظر میرسد در اردوگاه مقابل باشند، نیز، یافت شوند
5
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿200﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! رشد شما در این مقطع زمانی موکول به این است که هم خودتان پایدار باشید و هم در بین سایر مسلمانان به تحکیمش بپردازید، ونیز دلهای آنان را به هم نزدیک کنید، و از خداوند پروا داشته باشید
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 – از اول تا اینجا
در پاراگراف 1 میفرماید توجه به خداوند و نعمت وحي و دقت در محتواي قرآن کريم از سبب هاي اعتلاء شخصيت است و يکي دیگر از محورهاي ساخته شدن شخصيت ، درک ترجيح بهشت بر نعمت هاي فاني و توجه و استغفار است و اینکه کفار اعم از گذشتگان ومعاصران از رشد شخصيتي بازماندند و در دنيا و آخرت زيانکار شدند.
در پاراگراف 2 می فرماید : ای پیامبر ! توجه پیروانت را به این آیات و صفات وافعال الهی جلب کن و به نکوهش اهل کتاب پرداخته، که با علم و عمد در دین خدا اختلاف کردند و به آیات خدا کافر شدند و پیامبرشان و اهل عدالت را کشتند و از اینکه کتاب خدا بین آنها حکم کند سر پیچیدند و ای پیامبر به پیروانت توصیه کن از اهل کتاب فاصله بگیرند .
در پاراگراف 3 می فرماید : ای پیامبر ! نگذار اهل کتاب با مغلطه گری پیروان «مکتب ندیده» ات را بفریبند وآنها رابه روش دیگر درمیدانی متفاوت به چالش بکش .
در پاراگراف 4 می فرماید : ای پیامبر اهل کتاب را دعوت به گفتگو حول مشترکات اعتقادی کن و ای مسلمانان ! اهل کتاب چنین اخلاق و رفتــار زشتی دارنـد (والبته بعضی ازآنها خوب هم هستند اما در اقلیت می باشند) ، لذا شما نسبت به آنها نه تنها محتاط باشید بلکه بهتر است آنها را به چشم دشمن نگریسته و فعلا از آنها دوری کنید .
در پاراگراف 5 می فرماید : ای پیامبر ! اهل کتاب ازلحاظ «حقانیت» مشکل های جدّی دارند ، سعی کن مسلمانان را به شدت ازآنها دور نگهداری، و پیروانت را به اهمیت حج آگاه کن و توانمندهای آنان را به بجا آوریِ آن تحریض کن و با رفتارهای کافرانه و خصمانه اهل کتاب بطور آشکار برخورد کن و ای مردم ! تا ازآن چیزهائی را که دوست می دارید در راه خدا نبخشید به رشد و ارتقاء شخصیتی که سزاوارش هستید نمی رسید و نکوهش اهل کتاب که حکم تورات را بر مبنای خواسته دل تغییر دادند .
در پاراگراف 6 می فرماید : ای مسلمانان ! از کفار اهل کتاب اطاعت نکنید وتقوای حقیقی پیشه کنید و اهل دعوت به خیر و امربه معروف و نهی ازمنکرباشید وبه ریسمان خداوند چنگ بزنید ومبادا ازراه حق متفرق شده واختلاف پیشه کنید .
در پاراگراف 7 می فرماید : ای مسلمانان ! آنچه خودتان دارید بسی بالاتر است ازآنچه نزد اهل کتاب است ، ازآنها دوری کنید .
در پاراگراف 8 می فرماید : ای پیامبر ! با اینکه نزد ما عزیز و محترمی ، به تو هشدار میدهیم مبادا درباره چیزی که اختیارش با تو نیست به کسی تعهدی بسپاری .
در پاراگراف 9 می فرماید : ای مسلمانان از ربا بپرهیزید و در امور خیر مسابقه دهید.
در پاراگراف 10 می فرماید : ای مسلمانان ! فکر نکنید که یک شهادتین به زبان آورده اید و همه چیز تمام شد ، نه بلکه امتحان هائی هم هست که باید از آنها ســربلنـد بیرون بیائید .
در پاراگراف 11 می فرماید : ای مسلمانان ! بالاترین نعمت را ازسوی خداوندتان دارید که همان نعمت بزرگ وحی و این رسول گرامی باشد پس شکرگزار باشید و درباره موارد ناچیز وکم اهمیتی مانند آن مصیبتی که دو برابرآن را به طرف مقابل وارد کردید گله گزاری نکنید و این شیطان است که کشتگان راه خدا را در دل دوستان خویش مرده قلمداد میکند .
و ای پیامبر ! ازاینکه می بینی بعضی ازآنها کافرشده اند ، و عدّه ای ازآنها به بخل می پردازند ، و نوعا درحالتی هستند که گوئی امتحانی درکارنیست چندان محزون مباش ، همه این موارد امتحانشان است و این خیانت ها واین تکذیب ها واین . . هم که از کفار اهل کتاب می شنوید جزء ابتلائات وامتحانات شماست و برای پیشبرد بهترِ رسالتت چنین رفتاری پیشه کن.
در این پاراگراف می فرماید: ای مسلمانان! در دقایق وحقایق آفرینش تفکر و با چنین خداوندی معامله کنید تارشد یابید و ای پیامبر! موفقیتهای ظاهری کفار تو را به اشتباه نیاندازد زیرا موفقیت واقعی، موفقیت اخروی است.
4 - سوالات
1 - در آیه 195 عبارت «بعضکم من بعض» چه نقشی دارد؟
2 - برای عبارت فوق ، در سوره های قبل ، چه سابقه ای سراغ دارید؟
3 - در همان آیه ، عبارت «من ذکر او انثی» چه وجه گرامری دارد؟
4 - مجموع دو عبارت فوق، چه وجهی دارد (تاکید؟ یا . . ؟)
5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
پیامبر (ص) میدید بعد از آنهمه وقایع مهم ، از قبیل پیروزی عجیب در بدر و شکست نخوردن در احد و قضیه مباهله و قضیه بنی نضیر و چه و چه ، هنوز در جهت تحقق وعده الهی «لیظهره علی الدین کله» اتفاق محسوسی نیفتاده، و مسلمانان همان مهاجران و انصارند و منافقان هم فعالند و یهودیان نیز تغییر موضع محسوسی نشان نداده اند ، که خداوند در آیه 196 او و پیروانش را دلداری میدهد و میگوید اینطورها هم نیست و در آیه 199 برخی از اهل کتاب را که رفتار های تحسین برانگیزی دارند را به یادش می آورد و در آیه 200 خاطر نشان میسازد که هنوز کار تمام نشده و برخوردهای دیگری در پیش است و باید خود را برای آنها آماده نگهدارید .
6 - در این پاراگراف، کدام فقرات، فوق ذهنیات معاصران نزول است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
آیه های 192 و 194 و 195 و 197 و 198 «قیامتی» است، و هیچ بنی بشری تجربه اش را ندارد، و قبل از قیامت نخواهد داشت، لذا، چه در آن روزهای نزول وحی و چه الی یوم القیامه بالاتر از ذهنیات بشر خواهد بود.
7 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
تفکر در حقايق و گرايش قلبي به سوي خدا، و معامله با او، و تقوا، و ارتباط دلها، و عبادات، آدمي را بالا مي برد.
9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
غیر از آیه های 189 و 190 و 197 و 198 ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.
10 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟
ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:
1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.
2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.
شئون الهی
وَلِلّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاللّهُ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿189﴾
آیات الهی
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ ﴿190﴾
انسان های مطلوب
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ﴿191﴾ رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ﴿192﴾ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ ﴿193﴾ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِيعَادَ ﴿194﴾ فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لاَ أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُواْ وَقُتِلُواْ لأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّن عِندِ اللّهِ وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ ﴿195﴾
توصیه های رفتاری به آنحضرت
لاَ يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُواْ فِي الْبِلاَدِ ﴿196﴾ مَتَاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ﴿197﴾ لَكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْاْ رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نُزُلاً مِّنْ عِندِ اللّهِ وَمَا عِندَ اللّهِ خَيْرٌ لِّلأَبْرَارِ ﴿198﴾
اهل کتاب
وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيْهِمْ خَاشِعِينَ لِلّهِ لاَ يَشْتَرُونَ بِآيَاتِ اللّهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ﴿199﴾
احکام اخلاقی
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿200﴾
شرح مختصر
کلیدهای تفسیری
بحث متنی
آیههای 191 و 192 و 193 و 194 که مناجاتهای مدلول انتهای آیه 190 است فرع بر آن آیه میباشند.
نیز آیه 195 به دلیل «ف» در ابتدای آن، فرعی میباشد.
آیه 198 بدون اینکه فرع بر آیهای باشد پرانتزی،
و آیه 197 از لحاظ مفهومی فرع بر آیه 196 است،
خداوند به همه نظر لطف دارد
دو جمله «من ذکر و انثی» و «بعضکم من بعض» به اصطلاح ما «پرانتزی» است، که از استثناء واقعیِ (اُنثی و بعضکم من بعض) نسبت به عمومیتِ «عمل عامل منکم» رفعِ استثناء میکند، یعنی علیرغم اینکه بطور ظاهری، آن دو دسته جزء «عمل عامل منکم» به نظر نمی آیند، آنها را نیز جزء عاملین محسوب میفرماید و میگوید آنها نیز مُثاب هستند.
رفتار ما انسانها معمولا اینطور است که وقتی یک مشکل عمومی و یا بحران عمومی پیش می آید، سعی میکنیم همه چیز و همه کس را در جهت رفع مشکل و بحران بسیج کنیم و در این راه معمولا چیزها و کسانی را که مستقیما در جهت رفع مشکل و بحران دخیل میباشند بزرگ و برجسته نموده، و به بقیه اگر تعریض و نکوهشی هم نکنیم، آنها را امیدوار و مورد لطف هم قرار نمیدهیم.
اما اینجا خداوند است که دارد سخن میگوید و میداند که گرچه در جنگ احد مردان بودند که شهید و مجروح دادند، اما زنان هم پا به پای آنها خدمات (از قبیل پرستاری و خدمات پشت جبهه ای و چه و چه) ارائه داده اند و نگران نتیجه بودند و برای حصول نتیجه مطلوب و احتراز از نتیجه نامطلوب هرچه در توان داشتند در طبق اخلاص گزاردند و تقدیم حضور خدا و رسول کردند.
از طرف دیگر، کسانی بودند که به علل متنوع هنوز (تا زمان نزول این سوره) نتوانسته بودند هجرت کنند، اما دلشان بطور کامل با رسول خدا (ص) و مومنان بود و بدترین خبر برای آنان خبر هزیمت جبهه اسلام، و خوش ترین خبر خبر پیروزی یا لااقل عدم شکست آنان بود، و آنها هم هر کاری میتوانستند (مانند دعای علنی و ایجاد جوّ امید در بین خویش و نگران کردن کفار که نسبت به آنها احاطه داشتند) میکردند،
خداوند اینها را نیز صراحتا مورد لطف خویش قلمداد میکند.
ترجمه تفسیریِ آزاد
و فرمانروائي آسمانها و زمين مال خداست و همو بر چيزي تواناست (189) البته در آفرينش آسمانها و زمين و گردش شب وروز براي خردمندان نشانه هائي است (190) همان کسانی که خداوند را ايستاده و نشسته و بر پهلوها ياد كرده و در آفرينش آسمانها و زمين تفکر مي کنند و ميگويند پروردگارا اينها را به باطل نيافريده اي، پس ما را از عذاب آن آتش حفظ کن (191) پروردگارا هر کس را که داخل آن آتش کني خوارش نموده اي و ظالمان هيچ ياوري ندارند (192) پروردگارا گوش به مناديي سپرديم که ما را به ايمان ميخواند، که به پروردگارتان ايمان آوريد، و ما ايمان آورده ايم، پس گناهانمان را بيامرز و بدي هايمان را بپوشان و ما را با نيکان دريافت کن (193) پروردگارا و بما آنچه که به رسولانت وعده داده اي بده، و روز قيامت خوارمان مکن، که تو البته وعده ات را خلاف نخواهي کرد (194) پس پروردگارشان دعای آن خردمندان را شنید و اجابتشان کرد که البته عمل عاملي از شما را ، چه زن و چه مرد ، که به سبب ایمان از از جنس يكديگرید ، ضايع نخواهم كرد. و کسانیکه که هجرت کردند و از شهرهاشان اخراج شدند، و در راهم آزار شدند، و جنگ کردند و کشته شدند، حتما بدي هايشان را خواهم پوشاند و حتما به بهشت هائي وارد شان خواهم نمود که نهرها درآن جاري است که برخورداريي از جانب خداوند است و البته برخورداري خوب نزد خداست (195) ای پیامبر! جنب و جوش کفار در شهرها گولت نزند (196) برخورداريي اندك است، سپس جايگاهشان جهنم است و بد آرامگاهي است (197) ليکن اهل تقوا نزد پروردگارشان بهشتهائي دارند که در کف آنها نهرها جاري است که در آن جاودانند، و اين پيشکشيي است از جانب پروردگارشان، و چيزي که نزد خداست براي خوبان بهتر است (198) و البته از اهل کتاب هم کساني هستند که به خدا، و نيز به آنچه که بر شما نازل شده، و آنچه بر خودشان نازل شده، ايمان دارند، و براي خدا متواضعند، و آيات خدا را به قيمتي ناچيز نمي فروشند. پاداش آنها نیز نزد پروردگارشان محفوظ بوده و خداوند تند حساب است (199) اي مسلمانان! صبر کنيد و ديگران را نيز به صبر سفارش کنيد ، و دلها را به يکديگر وصل کنيد، و تقوا داشته باشيد، شايد رستگار شويد (200)