X

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ﴿98﴾ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿99﴾ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ ﴿100﴾ وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُواْ إِنَّمَا أَنتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ﴿101﴾ قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿102﴾ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِّسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ ﴿103﴾ إِنَّ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ لاَ يَهْدِيهِمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿104﴾ إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأُوْلئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿105﴾ مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿106﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَيَاةَ الْدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ﴿107﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ﴿108﴾ لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرونَ ﴿109﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿110﴾ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَن نَّفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ ﴿111﴾ وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ ﴿112﴾ وَلَقَدْ جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿113﴾ فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّبًا وَاشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿114﴾ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالْدَّمَ وَلَحْمَ الْخَنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿115﴾ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلاَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ ﴿116﴾ مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿117﴾ وَعَلَى الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿118﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿119﴾ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿120﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿121﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الْدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿122﴾ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿123﴾ إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ﴿124﴾ ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿125﴾ وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرينَ ﴿126﴾


وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلاَّ بِاللّهِ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ﴿127﴾ إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ ﴿128﴾

ای پیامبر! هنگامي که قرآن ميخواني، از شر شيطان رانده شده به خدا پناه بر (98) كه او تسلطي بر مومناني که بر پروردگارشان توکل ميکنند ندارد (99) جز اين نيست که تسلط او بر کساني است که تسلط او را ميپذيرند و نيز کساني که با خداوند شريک قرار ميدهند (100) و هنگامي که آيه اي را تبديل به آيه اي ديگر کنيم در حاليکه خداوند آنچه را نازل ميکند، بهتر ميشناسد، ميگويند جز اين نيست که تو مفتري هستي. نه ! بلکه اکثرشان علمي ندارند (101)  بگو آنرا روح القدس به حق از جانب پروردگارت نازل کرده تا مومنان را ثابت قدم کند و مژده اي براي مسلمانان باشد (102) و البته ميدانيم که با تاكيد ميگويند یک نفر بشر این چیزها را به او ياد ميدهد. زبان کسي که اين اشاره را به او ميکنند عجمي است. و اين قرآن به زبان عربي آشکار است (103) آنآنکه به آيات خدا ايمان نمي آورند خداوند هدايتشان نمي کند و عذاب دردناک خواهند داشت (104) جز اين نيست: فقط کساني به خداوند دروغ مي بندند که به آيات خدا ايمان ندارند و خودشان دروغگويند (105) كسي كه پس از ايمان به خداوند دوباره به او كفر ورزد و دلش را براي كفر گشاده گرداند، غضبي از جانب خداوند بر او خواهد بود و عذابي عظيم خواهد داشت مگر اينكه مجبور به اظهار كفر شده، و قلبش به ايمان مطمئن باشد كه وضع او فرق خواهد داشت (106) اين به آن سبب است که کسانی که بدون اینکه تحت فشار باشند از ایمان به کفر برمیگردند، زندگي دنيا را به آخرت ترجيح ميدهند و خداوند کافران را هدايت نمي کند (107) آنها کساني هستند که خداوند بر قلبهاشان و گوششان و چشمهاشان مهر زده و از حقایق غافلند (108) چاره اي نيست جز اينکه آنها در آخرت زيانکارند (109)  سپس پروردگارت نسبت به کساني که پس از ناراحتي هائي که دچار شدند مهاجرت کردند و سپس جهاد کردند و صبر نمودند البته حتمأ آمرزگار مهربان است (110)روزي مي آيد که هر کس گرفتار دفاع از خويشتن است و به هر کس  هر چه کرده  بطور کامل داده شده و هيچ ظلمي به آنان نميشود (111) و خداوند شهري را مثل ميزند که امن و مطمئن بود و روزيش به فراواني از همه جا ميرسيد آنگاه به نعمت هایش کفران ورزيدند و او نيز بسبب اعمالشان لباس گرسنگي و ترس بر آنها پوشانيد (112) و پيامبري از خودشان بسويشان آمد اما تکذيبش کردند و عذاب بگرفتشان در حاليكه ظالم بودند (113) پس ، از آنچه خداوند از چيزهاي حلال و دلپسند روزيتان کرده بخوريد ، و نعمتش را شکر گوئيد ، اگر فقط او را عبادت مي کنيد (114) جز اين نيست که مردار و خون و گوشت خوک و آنچه اسم غير خدا بر آن بخوانند بر شما حرام است. البته اگر کسي ناچار شد ، در صورتيکه زياده روي و تجاوز نكند، البته خداوند آمرزگار مهربان است (115) و به هر چه به زبانتان ميرسد به دروغ نگوئيد اين حلال و اين حرام است تا به خدا دروغ بسته باشيد . کساني که به خدا دروغ بندند رستگار نخواهند شد (116) کسی که چنین کند نتیجه اش برخورداريي اندک در این دنیا خواهد داشت ولی در آخرت عذابي دردناک نصیبش میشود (117) و آنچه را قبلا برايت گفتيم بر يهوديان حرام کرديم و به آنها ظلم نکرديم بلکه خودشان به خويش ظلم کردند (118) البته پروردگارت نسبت به کساني که از روي جهالت کار زشتي نموده و سپس توبه کرده و اصلاح نمودند ، آمرزگار مهربان است (119) ابراهيم خودش يک امت بود که در مقابل خداوند فروتن و يکتاپرست بود و از مشرکان نبود (120) در مورد نعمتهايش نيز شکرگزار بود که برگزيدش و به سوي جاده مستقيم هدايتش نمود (121) و در دنيا به او نيکي داديم و در آخرت نيز از صالحان خواهد بود (122) آنگاه ای پیامبر! بتو وحي کرديم که دين ابراهيم را پيروي کن که يکتاپرست بود و از مشرکان نبود (123) جز اين نيست که حکمِ روزِ شنبه یهودیان عليه کساني قرار داده شد که در آن اختلاف کردند و پروردگارت در قيامت درباره اختلافشان حکم خواهد نمود (124) به راه پروردگارت با حکمت و موعظهء نيکو دعوت کن و با مخالفانت به بهترين روش مبارزه کن . پروردگارت بهتر ميداند چه کسي از راهش منحرف شده و همو هدايت يافتگان را بهتر ميشناسد (125) و اگر ظلمی را که برشما شده ، پيگيري ميکنيد ، فقط نظير آن آسيبي که ديده ايد پیگیری کنید و اگر صبر کنيد ، البته براي صابران بهتر است (126) و صبر کن و صبر تو جز به ياري خداوند نيست و برايشان اندوهگين مباش و درباره نيرنگهائي هم که ميزنند دلتنگ مباش (127) البته خداوند با تقوا داران است و نيز با کساني است که نيکوکارند (128)

قبلی:  سوره نحل سوره نحل
بعدی:  سوره فاطر سوره فاطر
Print
11 بار مطالعه شده است

پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مردم نعمات خدا را بياد آوريد و مسير صحيح را در پيش گيريد تا به سعادت دو جهان برسيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: ای مسلمانان! صبر کنید، هجرت و جهاد کنید و موفق خواهید شد و كفران نعمت، و تكذيب، و حرام و حلال بيجا نكنيد ، و اي پيامبر! به وحی دلگرم باش و رسالتت را پی­گیر و ابراهيم را به ياد آر و موفق خواهی شد و چنين كن و چنين باش.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ﴿98﴾ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿99﴾ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ ﴿100﴾ وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُواْ إِنَّمَا أَنتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ﴿101﴾ قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿102﴾ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِّسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ ﴿103﴾ إِنَّ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ لاَ يَهْدِيهِمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿104﴾ إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأُوْلئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿105﴾

ریزدرب: ای پيامبر! به وحی دلگرم باش و رسالتت را پی­گیر.

2

 مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿106﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَيَاةَ الْدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ﴿107﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ﴿108﴾ لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرونَ ﴿109﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿110﴾ يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَن نَّفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ ﴿111﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! قدردان اعتقادات تان باشید که از نعمت های مهم الهی است.

3

 وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ ﴿112﴾ وَلَقَدْ جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿113﴾ فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّبًا وَاشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿114﴾ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالْدَّمَ وَلَحْمَ الْخَنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿115﴾ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلاَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ ﴿116﴾ مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿117﴾ وَعَلَى الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿118﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿119﴾

ریزدرب: ای مردم! بالاترین نعمت به شما داده شده، با تکذیبِ این رسول هردو جهان تان را خراب نکنید.

4

إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿120﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿121﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الْدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿122﴾ ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿123﴾ إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ﴿124﴾ ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿125﴾ وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرينَ ﴿126﴾ وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلاَّ بِاللّهِ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ﴿127﴾ إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ ﴿128﴾

ریزدرب: ای پیامبر! کما فی السابق به پیگیری محکم رسالتت بپرداز، که یاری خداوندی را خواهید داشت.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مردم ! شما دائما دارید از بینهایت نعمت های پروردگارتان استفاده میکنید ، لذا سزاوارنیست جز رفتار شکر آمیز ازشما سرزند .

در پاراگراف 2 می فرماید : ای کافران ! از این خودبزرگ بینی ها و غفلت ها و نیرنگ ها و رفتارهای نا صحیح که باعث نابودی پیشینیان تان هم شد دست بردارید و به راه صحیح بازگردید تا سعادتمند شوید و کافران در قیامت جوابگو نیستند و در این جهان نیز توقع بی­­جا دارند در حالی که اهل تقوا در آخرت وضع مطلوب خواهند داشت و کافران شرک خود را به خداوند نسبت می­دهند و به عاقبت همانندان پیش از خود توجه نمی­کنند و قیامت را تکذیب می­کنند و توجه ندارند که این نوع اعتقادات واین نوع رفتارها به شقاوت میرساند و ای پیروان رسول خدا(ص) ! هجرت در راه خدا به شما کمک خواهد کرد دردنیا زندگیی شایسته ودرآخرت نیز رستگار باشید .

در پاراگراف 3 می فرماید : ای پیامبر! پیامبران قبلی نیز راهنمایشان وحی بود و تو نیز این پندها را برای مردم بیان کن  و بشر غرق در نعمت­های الهی است ولی عده­ای که به آخرت ایمان ندارند ، و لذا به وضعیت ناپسند منتقل خواهند شد و این کافران چه ایرادی دارند که خلاف جهت کل جهان رفتار می­کنند؟

در پاراگراف 4 کافران را که علی­رغم این همه نعمت­های گوناگون این رفتارها را دارند نکوهش می فرماید .

در پاراگراف 5 می فرماید : ای پیامبر ! منشاء کفر ورزی این کافران لجبازی است ، لذا چندان اهمیتی به آنان مده .

در پاراگراف 6 می فرماید : ای پیامبر! کافران در قیامت اعتراف خواهند کرد که عقیده­شان باطل، و چابلوسی­شان بی­فایده است، تو را نیز دادستان علیه خویش خواهند یافت و ای ایمان آوردگان به این پیامبر! شما برای زندگی درایـن جهان احتیاج به قوانینی دارید که بزودی به آن نیاز پیداخواهیدکرد . این احکام همان است .

در این پاراگراف می فرماید: ای پیامبر! دل خوش دارکه در وضعیتی محکم هستی، آنچه بدست آورده ای تثبیت میشود، پیروان راستینت درمعرض ریزش قرارندارند وکافران نیز آنچه میگویند اهمیتی ندارد اینک که فشار کفار بر پیروانت از حدی گذشـــته و بعضی از آنها از تو بریده و به مخالفانت پیوسته اند اندوهگین مباش. آنها لایق آنچــــه که خـود را داخل آن کرده بودند نبودند که به اندک امتحـانی مردود شـدند و الـبـتـه خداوندتان حمایتگر تو و پیروان راستین تو است و و ای پیامبر! ابراهیم گونه با رسالتت به بهترین وجه برخورد کن و به مسلمانان نیز همین را بیاموز و ای مسلمانان! به غذاهای حلال رو کنید و کفران نعمت نکنید.

4 - سوالات

1 – منظور از «ولایت» (آیه100) چیست؟

2 - « وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ » (آیه101) باکدام کلید تفسیر مطابق است؟

3 – منظور از «سلطان» (آیه های99و100) چیست؟

4 - درآیه100 ، منظور اکثریت چه کسانی است؟

5 – از آیه 103 ، چه «حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها» میتوان زد؟

6 – از آیه 101چطور؟

7 - حالت کلی این پاراگراف چگونه است؟ (ارشاد پیامبر-ص-؟ دلداری پیامبر-ص-؟ یا...؟)

8 – با توجه به آیه102 ، ماموریت قرآن را تشریح کنید .

9 – آیه 98 چه «بار اعجازی» دارد؟

10 – منظور از «حق» (آیه102) چیست؟

5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیه 103 فهمیده میشود مقارن نزول این آیه فعالان کفر حرف جدیدی از خویش در آوردند و گفتند کسی را میشناسند که قرآن را بر آنحضرت فرومیخواند.

از آیه 106 فهمیده میشود فعالان کفر هنوز هم به سیاست آزار و اذیت خشن مومنان با هدف برگرداندن آنان به وضع سابق ادامه میدادند که در این مقطع تاکتیک تقیه توصیه شد و در آیه 110 به وضوح و صراحت راه مهاجرت را نشان داده است .

از مطالب این بند به وضوح معلوم است که بزرگان مشرکان در پای بت­ها حیواناتی را قربانی می­کردند (آیه 115) و براساس آئین­های مشرکانه خود ساخته، چیزهائی را حرام و چیزهائی را حلال اعلام می­کردند (آیه­های 115 و 116) و علت این رفتارها تراشیدن نوعی انحصارات و منافع نامشروع برای خودشان بود (آیه 117). همچنین یهودیان که باصطلاح اهل کتاب آسمانی بودند نیز از این لحاظ با مشرکان فرقی نداشتند (آیه 118). در این شرایط پیامبر اکرم(ص) با وحی حق مطلب و حلال و حرام واقعی را برایشان تشریح نمود .

از آیه 126 فهمیده میشود اینک اردوگاه ایمان به جائی رسیده بود که اگر مورد آزار و عقوبت فعالان کفر قرار میگرفت میتوانست مقابله به مثل کند.

6 - آیات برجسته این پاراگراف

آیات 98 تا 100 به علت کثرت استقبال هنرمندان، اعم ازخوشنویس و کاشیکار که کارهایشان چه بصورت کاشیکاری در مساجد و زیارتگاه ها و چه به صور دیگر به وفور دیده میشود، و نیز استفاده اصحاب منبر و نویسندگان، که بسیار از این آیات استفاده کرده اند، در زمره آیات برجسته قرآنی در آمده است.

7 - در این پاراگراف، کدام فقرات، فوق ذهنیات معاصران نزول است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 109 و 111 و 116 و 117 قیامتی است و چنانکه قبلا شرح داده ایم بالاتر از ذهنیات ما است، چه رسد به مخاطب اولیه.

همچنین است آیه 124.

آیه های 112 و 113 از این لحاظ که مربوط به اقوامی است که در قبل از تاریخ بوده اند، و علم باستان شناسی آنقدر رشد نکرده که ما از اوضاع و احوال آنها مطلع باشیم، برای ما نیز روشن نیست، چه رسد به مخاطبان اولیه این آیات.

در آیه های 98 تا 100 به موجوداتی اشاره شده که معهود ما بشر قرن حاضر هم نیست، چه رسد به مشافهین 1400 سال قبل!

آیه های 101 تا 103 مربوط به وحی است، و از آنجا که از شئون الهی است، فوق ذهنیات هر بنی بشری است، چه رسد به معاصران نزول.

آیه های 99 و 100، از آنجا که مکانیزم کارشان هنوز مشخص نشده برای ما، بشر قرن بیست و یکمی بالاتر از ذهنیات است چه رسد به مخاطب اولیه.

8 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیه 98 با ذکر کلمه قرآن وعده داده که تعالیم وحی تا تکمیل آن ادامه خواهد یافت.

در آیه 106 تاکتیک تقیه را به مسلمانانِ تحت فشار مباح اعلام کرده و در این نکته ای است که از آن وعده تلویحی موفقیت مستفاد میشود .

در آیه 110 قول بهروزی و موفقیت به مسلمانان مهاجر داده و چنانکه میدانیم به این وعده عمل شده است .

در آیات 120 تا 122 با تجلیل از ابراهیم و ذکر موفقیت هایش تلویحا قول موفقیت به آنحضرت نیز داده است .

در آیه های 123 و 125 او را بر دین ابراهیم ذکر کرده و به او نشان داده که تاکیدش در دعوتش بر چه باشد ، و در این وعده ای نهفته است .

در آیه 126 به مسلمانی که هجرت کنند اجازه مقابله به مثل در عوض تعرضات احتمالیِ خصم را داده، و در این، این پیشگوئیِ تحقق یافته هست که شما هجرت خواهید کرد و مورد پیگیری و تعرض قرار خواهید گرفت اما آنقدر قوی خواهید بود که مقابله به مثل کنید.

در آیات 127 و 128 ضمن دلداری به آنحضرت و اینکه به پشتیبانی الهی وعده اش داده، وعده موفقیت به او – با توجه به اتفاقات بعدی که همه در باره آن میدانند - روشن است.

9 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 – صدور مجوز هجرت و دفاع

2 - كفران نعمت، و تكذيب، و حرام و حلال بيجا نكنيد

3 – دلگرمی به  آنحضرت که به وحی دلگرم باشد و رسالتش را همچنان پی­گیرد

4 – توصیه به آنحضرت که ابراهيم را به ياد آرد و به موفقیت نیز دل بندد

10 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیات 98 تا 102 ، و 104 و 105 و 115 و 120 تا 122 ، بقیه آیات این پاراگراف «برای اولین بار» است.

11 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

توصیه های رفتاری به آنحضرت

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ﴿98﴾ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿99﴾ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ ﴿100﴾

تقریرات و آموزش الهی

وَإِذَا بَدَّلْنَا آيَةً مَّكَانَ آيَةٍ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُنَزِّلُ قَالُواْ إِنَّمَا أَنتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ ﴿101﴾ قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿102﴾ وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِّسَانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَهَذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُّبِينٌ ﴿103﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

إِنَّ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ لاَ يَهْدِيهِمُ اللّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿104﴾ إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللّهِ وَأُوْلئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿105﴾ مَن كَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إيمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِيمَانِ وَلَكِن مَّن شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿106﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَيَاةَ الْدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ﴿107﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ﴿108﴾ لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرونَ ﴿109﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُواْ مِن بَعْدِ مَا فُتِنُواْ ثُمَّ جَاهَدُواْ وَصَبَرُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿110﴾

گردشِ کار در روز قیامت

يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَن نَّفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ ﴿111﴾

مَثَل ها

وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُواْ يَصْنَعُونَ ﴿112﴾ وَلَقَدْ جَاءهُمْ رَسُولٌ مِّنْهُمْ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ وَهُمْ ظَالِمُونَ ﴿113﴾

احکام اخلاقی و عمومی

فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّبًا وَاشْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿114﴾ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالْدَّمَ وَلَحْمَ الْخَنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿115﴾ وَلاَ تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلاَلٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُواْ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ لاَ يُفْلِحُونَ ﴿116﴾ مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿117﴾ وَعَلَى الَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿118﴾ ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿119﴾

ابراهیم (ع)

إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿120﴾ شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿121﴾ وَآتَيْنَاهُ فِي الْدُّنْيَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِي الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ ﴿122﴾

توصیه های رفتاری به آنحضرت

ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿123﴾

یهود

إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ﴿124﴾

توصیه های رفتاری به آنحضرت

ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿125﴾ وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرينَ ﴿126﴾ وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلاَّ بِاللّهِ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُ فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ ﴿127﴾ إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ وَّالَّذِينَ هُم مُّحْسِنُونَ ﴿128﴾

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

دو آیه 99 و 100 فرع است بر دو کلمه آخر آیه 98.

آیه 106 بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشد پرانتزی است. آیه 105 فرع بر آیه 104 است و این واضح است.

آیه 108 فرع بر آیه 107 است و این نیز واضح است.

همچنین است وضعیت آیه 109 نسبت به آیه 108.

دریافت­های مستقیم کوتاه

آیه 101: همانطور که تاکنون در همین سوره دیدیم، نزول این سوره مقارن است با تحولات و نقاط عطفی در حیات امت نوپای اسلام که از آنجمله موضوع هجرت اول (مهاجرت به یمن به سرپرستی جعفر بن ابیطالب) را دیدیم.

و همچنین دیدیم که چگونه با صدور مقرراتی اخلاقی و اجتماعی، سنگ بنای
جامعه­ای جدید گذاشته می­شود، و نیز می­بینیم چگونه در انتهای سوره، نوعی حالت تدافعیِ فعال پیش­بینی می­شود که با حالت صبر و احتراز از واکنش متناسب متقابل که تاکنون جریان داشت فرق می­کند،

مجموعه این تغییرات در دستورها و توصیه­ها که از طریق آیات نازله صورت می­گیرد، طبعاً برای پاسخ به نیازهای جدید جامعه در حالِ رشدِ امتِ نوپایِ اسلام بوده است.

اما کافران این تغییر لحن آیات را به تغییر لحن پیامبر نسبت می­دادند و چنین وانمود می­کردند که پیامبر حرفی را که قبلاً به خدا نسبت می­داد، عوض کرده و چون (به استدلال آنها) حرف نباید عوض شود، پس این تغییر لحن که او باز هم دارد آنرا به خدا نسبت می­دهد افترائی بیش نیست و برای اینکه سخن خود را مستند هم جلوه دهند، کسی را نیز اسم می­بردند، که یعنی مثلاً پیامبر(ص) به او رجوع می­کند و این مطلب را (یعنی قرآن را) او به پیامبر(ص) دیکته می­کند.

منتها چون در همان زمان شأن والای قرآن برای همگان آشکار شده بود، نمی­توانستند دیکته کننده را از بین خودشان معرفی کنند لذا یکنفر از مسلمانان را که با شنیدن آوازه اسلام از بلاد دیگر خود را به حوزه اسلام رسانده و به مسلمانان پیوسته بود را نام می­بردند که پیامبر(ص) این مطالب را از او تلقی می­کند.

آیه 103: مطلب را با استدلال به فقط یکی از ویژگی­های کلام قرآنی که فصاحت و بلاغت عجیب آن باشد رد می­کند به این معنی که شما خودتان عرب هستید و قرآن به زبان خودتان است. علیرغم مبارزه­طلبی­های قرآن (مثلاً آنچه در سوره­های قبلی آمده که اگر فکر می­کنید این قرآن افترا و ساخته و پرداخته بشر است شما هم مانند آن را بیاورید و اگر نیاوردید بدانید که این قرآن به علم پروردگار نازل شده) نتوانستید مانند آن را بیاورید، پس چگونه ممکن است کسی که حتی همزبان شما هم نیست بتواند گوینده چیزی باشد که شما نتوانید (لااقل از لحاظ فصاحت و بلاغت و فن بیان در زبان خودتان) مانند آن را بیاورید؟

آیات 109-106: چطور ممکن است کسی ایمان بیاورد و دوباره کفر بورزد؟ ، اگر اوضاع آن زمان را در نظر بگیریم که مسلمانان ضعیف و کم و فقیر، اما از لحاظ روحیه قوی و محکم و از لحاظ عقلی و استدلالی بسیار بالا بودند، موضوع مفهوم می­گردد. باین معنی که عده­ای از استدلالات قرآنی خوششان می­آمد و می­گرویدند و بعداً در اثر وسوسه­های قبیله خویش و سران کفار و وعده امکانات و رفاهیات، رسماً اعتذاز می­جستند و اظهار کفر می­کردند. عده­ای هم برای این امر تحت فشار قرار می­گرفتند و وقتیکه شکنجه و آزار و اذیت از حد می­گذشت مجبور می­شدند کلمه­ای که کافران را خوشحال کند بگویند. (مثلاً موضوع عمار بن یاسر از این نوع است). آیه 110: به وضوح خبر از آینده­ای می­دهد که در آن بحث درگیری و جهاد و جنگ و گرفتاری و صبر بر مصیبت است. و این نیز نمود دیگری از تغییر وضعیت امت نوپای مسلمین است.

آیات 123-120: توصیه­ها، هم به پیامبر(ص) می­خورد، و هم به تک تک آحاد افرد جامعه در حالِ تأسیسِ مسلمانی.

آیه 123: خاص پیامبر(ص) است و همان توصیه در آن وجود دارد.

آیه 124: مربوط است به یکی از جوامعی که می­باید به مثل این توصیه­ها عمل می­کردند اما نکردند و در نتیجه مورد عقوبت قرار گرفتند.

آیه 125: مجدداً خاص پیامبر(ص) است که در آن ظرائفی راجع به حصول بهترین نتیجه آموزش داده می­شود.

آیه 126: به مجموع پیامبر(ص) و مسلمانان بر­ می­گردد و در آن نکته­ای ظریف هست که توجه به آن به تعالی روحی بیشتر می­انجامد.

آیه 127: مجدداً خاص پیامبر(ص) و آیه 128 باز هم ناظر به هر دو، پیامبر(ص) و مردم می­باشد.

آیات 123-120: بیشتر ناظر به مردم است که ای مردم اگر حق برایتان آشکار شد منتظر چیز دیگری نباشید و به آن حق آشکار شده عمل کنید و از اینکه در جامعه­تان تک افتاده باشید ناراحت نباشید که چنین کاری به هدایت بیشتر و خیر دو جهان منتج خواهد شد. و عمل حضرت ابراهیم (یعنی عمل به حقِ درک شده، علیرغم مخالفت قاطع عمومی) چنان در نظر خداوند مهم است که مهمترین و بزرگترین و آخرین پیامبر، که صاحب ماندگارترین دین نیز هست را، به پیروی از او توصیه می­کند.

آیه 124: اشاره به آن دسته از یهودیان است که در حکم شنبه (که در پاراگرافهای آخر سوره اعراف ذکر شده) کلاه شرعی گذاشتند و ظاهراً آن را رعایت اما در حقیقت عمل مخالف انجام دادند و از همین آیه فهمیده می­شود که پیامبر(ص) علاوه بر مشرکان، با یهودیان نیز مشکل داشت.

آیه 126: فهمیده می­شود که هر چه باشد بین مسلمانان و کفار اعم از مشرکان یا یهودیان، حالت صلح کامل حکمفرما نبوده بلکه درگیری­هائی (ولو پراکنده) وجود داشته و منع مقابله به مثل را از مسلمانان برداشته، اما «صبر» را برایشان بهتر دیده.

آیه 127: معلوم می­شود مشرکان و کافران به مسلمانان آسیب­هائی وارد می­کردند و این امر بر پیامبر(ص) بسیار گران بود اما آنحضرت بطور آشکار از درگیری منع شده بود و لذا باید می­سوخت و می­ساخت و ابتدای آیه حاوی مژده روزهای بهتر را می­دهد.

شیاطین هیچ گونه دخالتی در فیزیک جهان ندارند

در رابطه با آیات 100-98 چنانکه تاکنون در چند جای قرآن دیده­ایم و از این پس نیز زیاد خواهیم دید، شیاطین، اعم از جن یا انس، ابزاری جز وسوسه ندارند.

پیشنهاداتی بصورت وسوسه می­کنند، اگر آدمی جذب شد، گمراه می­­شود و اگر هم جذب نشد که هیچ.

خلاصه اینکه شیطان، هیچ قدرت و قوه مجبور کننده­ای ندارد و نمی­تواند هیچ کس را مجبور به پذیرش وسوسه­های خود کند و این نکته بسیار مهمی است که با فکر اروپایی و امریکایی که بصورت فیلمها، سریال­ها، رُمان­ها، دائماً در گوش مخاطبین خوانده می­شود تفاوت بسیار مهمی دارد. دنیای «هری پاتر»ی و «ارباب حلقه­ها»ئی و «جن گیر»ی سراسر غلط و باطل و بی­اساس است و سخن در این باب زیاد است اما برای خواننده آگاه ، همینقدر کافیست.

رفتارهای کافرانه مطرح در اینجا

با توجه به آیات 108-101 رفتارهای کافرانه­ای که در این پاراگراف ذکر شده است عبارت است از:

1 - نسبت افترا دادن به پیامبر پس از اینکه آیه­ای تبدیل می­شود (آیه 101)

2 - نسبت دادن آیات به غیر خدا و برای قبولاندن این امر، ذکر نام کسی برای آن (آیه 103)

3 – دروغگویی (آیه 105)

4 - بازگشت به کفر، پس از ایمان (آیه 106)

5 - ترجیح زندگی دنیا به آخرت (آیه 107)

6 – غفلت (آیه 108)

خود را مرکز عالم نپندارید

در این قسمت مردم را تشویق می­کند که اهمیت بیشتری به مقررات دینی بدهند و هر کس خود را مرکز عالم نپندارد و نظر خویش را بعنوان مقررات دینی به خورد سایرین ندهد و  در این چارچوب در آیه­های 112 و 113 بی­توجهی به مورد فوق را سبب دچار شدن به عذاب دنیوی و هلاکت اعلام نموده و در آیه­های 114 و 115، موارد حرام را مشخص نموده و بقیه موارد را حلال دانسته و لذا صریحاً اظهار نموده که تحریم­های رایج بین مشرکان و یهودیانِ آن زمان بی­جا بوده و لازم­الرعایه نیست و در آیه­های 116و 117 مجدداً و بطور صریح بر انضباط زبانی تأکید کرده که بدون مجوز چیزی را حلال یا حرام نکنید و در آیه 118 برای آیات 114 تا 117 نمونه­ای ذکر کرده و در انتهای پاراگراف که آیه 119 باشد خلاصه همان مطالب فوق را نتیجه­گیری نموده و مطلبی فرموده که ما مختصرترین شرح آن را در قالب «درب» خلاصه نمودیم.

ارائه بعضی از مصادیق انحراف­ها: بعضی از مصادیق انحراف­ها که در این بند ذکر شده عبارت است از:

1- استفاده نمودن از آنچه خداوند (و پیامبران او) حرام شمرده­اند.

2- استفاده نکردن از آنچه خداوند (و پیامبران او) حلال شمرده­اند.

3- دخالت در تشریعات دینی بدون اینکه مجوزی از سوی خداوند داده شده باشد.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای پیامبر! هنگامي که قرآن ميخواني، از شر شيطان رانده شده به خدا پناه بر (98) كه او تسلطي بر مومناني که بر پروردگارشان توکل ميکنند ندارد (99) جز اين نيست که تسلط او بر کساني است که تسلط او را ميپذيرند و نيز کساني که با خداوند شريک قرار ميدهند (100) و هنگامي که آيه اي را تبديل به آيه اي ديگر کنيم در حاليکه خداوند آنچه را نازل ميکند، بهتر ميشناسد، ميگويند جز اين نيست که تو مفتري هستي. نه! بلکه اکثرشان علمي ندارند (101)  بگو آنرا روح القدس به حق از جانب پروردگارت نازل کرده تا مومنان را ثابت قدم کند و هدایتی و مژده اي براي مسلمانان باشد (102) و البته ميدانيم که با تاكيد ميگويند یک نفر بشر این چیزها را به او ياد ميدهد. زبان کسي که اين اشاره را به او ميکنند عجمي است. و اين قرآن به زبان عربي آشکار است (103) آنآنکه به آيات خدا ايمان نمي آورند خداوند هدايتشان نمي کند و عذاب دردناک خواهند داشت (104) جز اين نيست: فقط کساني به خداوند دروغ مي بندند که به آيات خدا ايمان ندارند و خودشان دروغگويند (105) كسي كه پس از ايمان به خداوند دوباره به او كفر ورزد و دلش را براي كفر گشاده گرداند، غضبي از جانب خداوند بر او خواهد بود و عذابي عظيم خواهد داشت مگر اينكه مجبور به اظهار كفر شده، و قلبش به ايمان مطمئن باشد كه وضع او فرق خواهد داشت (106) اين به آن سبب است که کسانی که بدون اینکه تحت فشار باشند از ایمان به کفر برمیگردند، زندگي دنيا را به آخرت ترجيح ميدهند و خداوند کافران را هدايت نمي کند (107) آنها کساني هستند که خداوند بر قلبهاشان و گوششان و چشمهاشان مهر زده و از حقایق غافلند (108) چاره اي نيست جز اينکه آنها در آخرت زيانکارند (109)  سپس پروردگارت نسبت به کساني که پس از ناراحتي هائي که دچار شدند مهاجرت کردند و سپس جهاد کردند و صبر نمودند البته حتمأ آمرزگار مهربان است (110) روزي مي آيد که هر کس گرفتار دفاع از خويشتن است و به هر کس  هر چه کرده  بطور کامل داده شده و هيچ ظلمي به آنان نميشود (111) و خداوند شهري را مثل ميزند که امن و مطمئن بود و روزيش به فراواني از همه جا ميرسيد آنگاه به نعمت هایش کفران ورزيدند و او نيز بسبب اعمالشان لباس گرسنگي و ترس بر آنها پوشانيد (112) و پيامبري از خودشان بسويشان آمد اما تکذيبش کردند و عذاب بگرفتشان در حاليكه ظالم بودند (113) پس، از آنچه خداوند از چيزهاي حلال و دلپسند روزيتان کرده بخوريد، و نعمتش را شکر گوئيد، اگر فقط او را عبادت مي کنيد (114) جز اين نيست که مردار و خون و گوشت خوک و آنچه اسم غير خدا بر آن بخوانند بر شما حرام است. البته اگر کسي ناچار شد، در صورتيکه زياده روي و تجاوز نكند، البته خداوند آمرزگار مهربان است (115) و به هر چه به زبانتان ميرسد به دروغ نگوئيد اين حلال و اين حرام است تا به خدا دروغ بسته باشيد. کساني که به خدا دروغ بندند رستگار نخواهند شد (116) کسی که چنین کند نتیجه اش برخورداريي اندک در این دنیا خواهد داشت ولی در آخرت عذابي دردناک نصیبش میشود (117) و آنچه را قبلا برايت گفتيم بر يهوديان حرام کرديم و به آنها ظلم نکرديم بلکه خودشان به خويش ظلم کردند (118) البته پروردگارت نسبت به کساني که از روي جهالت کار زشتي نموده و سپس توبه کرده و اصلاح نمودند، آمرزگار مهربان است (119) ابراهيم خودش يک امت بود که در مقابل خداوند فروتن و يکتاپرست بود و از مشرکان نبود (120) در مورد نعمتهايش نيز شکرگزار بود که برگزيدش و به سوي جاده مستقيم هدايتش نمود (121) و در دنيا به او نيکي داديم و در آخرت نيز از صالحان خواهد بود (122) آنگاه ای پیامبر! بتو وحي کرديم که دين ابراهيم را پيروي کن که يکتاپرست بود و از مشرکان نبود (123) جز اين نيست که حکمِ روزِ شنبه یهودیان عليه کساني قرار داده شد که در آن اختلاف کردند و پروردگارت در قيامت درباره اختلافشان حکم خواهد نمود (124) به راه پروردگارت با حکمت و موعظهء نيکو دعوت کن و با مخالفانت به بهترين روش مبارزه کن. پروردگارت بهتر ميداند چه کسي از راهش منحرف شده و همو هدايت يافتگان را بهتر ميشناسد (125) و اگر ظلمی را که برشما شده، پيگيري ميکنيد، فقط نظير آن آسيبي که ديده ايد پیگیری کنید و اگر صبر کنيد، البته براي صابران بهتر است (126) و صبر کن و صبر تو جز به ياري خداوند نيست و برايشان اندوهگين مباش و درباره نيرنگهائي هم که ميزنند دلتنگ مباش (127) البته خداوند با تقوا داران است و نيز با کساني است که نيکوکارند (128)

 

 

دی ان ان