پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) را در قسمت اول نشان داده ایم که مطابق ذیل است:

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ ﴿34﴾ وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ ﴿35﴾ وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿36﴾

ریزدرب: ای پیامبر! با رسالتت چنان برخورد کن که بهترین نتیجه بیانجامد.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 کافران معاصر که به نعمت عظيم قرآن اهميت نميدادند و بر روش خويش اصرار مي ورزیدند را نکوهش میفرماید و ضمنا گوشه ای از لجبازی کافران را ذکر و به پیامبر (ص) توصیه میکند که آنها را به عاقبت شان و نیز عاقبت مؤمنان توجه دهد .

در پاراگراف 2 می فرمایدکه ای پیامبر! به کافران بگو شما دارید به چنین خدائی کفر می ورزید؟

در پاراگراف 3 می فرماید قوم عاد و ثمود لجبازی و مخالفت عامدانه را در پی گرفتند و در این جهان به عذاب هلاکت دچار شدند و عذاب اخروی شان هم سر جای خودش هست .

در پاراگراف 4 شرحی میدهد که عاقبت اخروی این قبیل افراد چگونه خواهد بود و رفتار پسندیده نجات بخش این است که شخص علناً خود و دیگران را بسوی خدا بخواند و در این راه استقامت کند .

در این پاراگراف می فرماید ای پیامبر! رفتار بد (مخالفانت) را به بهترین شیوه دفع کن .

4 - سوالات

1 – از آیه 34 چه حدسیاتی از اوضاع واحوال آن روزها میتوان زد؟

2 - «حظ عظیم» (آیه35) ازچه؟

3 - «احسن» (آیه34) به چه معنی است ؟ (بهتر؟ بهترین؟)

4 - «تحریک ازجانب شیطان» (آیه36) درچه مورد؟

5 – چرا خداوند در آیه 36 از میان صفات خویش این دو صفت را برجسته فرموده؟

6 - پیامبر(ص) برای اجرای موضوع آیه36 چه  روشی میباید در پیش میگرفت؟ (مکانیزم پناه بری به خداوند چیست)

7 - پیامبر(ص) چه عداوتی با کی داشت؟

«حسنه» و «سیئه» از نظر چه کسی؟ ( از نظر آنحضرت؟ یا....؟)

8 - حالت کلی این پاراگراف چگونه است؟ (آموزش پیامبر؟ یا ...؟)

9 – شیطان در آیه 36 از کدام نوع است؟ (انسانی؟ نفسانی؟ یا ...؟)

5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

قابل درک است که در اوضاع و احوال نزول این سوره، آنحضرت در معرض رفتار های نامطلوبی از سوی فعالان کفر قرار میگرفته که آزرده خاطرشان میکرده و از آنجا که از لحاظ عِدّه و عُده دست پائین را داشت برای مهار جریان مذکور توصیه رفتاریِ «دفع به نیکوترین روش» را دریافت نموده است (آیات 34 تا 36)

6 - آیات برجسته این پاراگراف

یک ملاک مهم برای برجستگیِ آیات، شهرت آنها در نزد مردم است و این آیات از مشهور ترین های آیات قرآنی است.

آیات 34 تا 36 به دلایلی که بارها گفته ایم (اقبال هنرمندان و وعاظ و . . ) از آیات برجسته قرآنی است.

7 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 36 از این لحاظ که به مخلوقاتی اشاره کرده که حتی مانیز به آنها دسترسی نیافته و ذهنیتی از آنها نداریم، بالاتر از ذهنیات ما و طبعا مخاطبان اولیه نیز، هست.

8 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

 به آنحضرت که امر نامطلوب را به بهترین وجه از سر راه بردارد.

9 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

با توجه به ترتیب نزول سوره ها ، تقریبا تمام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

کل سه آیه این متنِ کوتاه، «پرانتزی» است، دلیلش هم اینکه اگر چشم خویش را برآن ببندیم و قبلش را به بعدش وصل کنیم خواهیم دید روال سخن روان و یکدست و بی سکته خواهد شد.

خلق خوش محمدی (ص)

اگر کسی بخواهد درباره این پاراگرافِ سه آیه ایِ دو سطری، مطلب بنویسد، این ظرفیت را دارد که کتابهای قطوری از آن حاصل شود.

درهرحال، پیامبر(ص) ماموریتی ازجانب خداوندمتعال یافته بود، و در این برهه از زمان دچار مخالفانی بودکه نه تنها هیچ جوری حاضر به برداشتن کوچکترین قدمی به سوی اونبودند، بلکه حاضربه انجام هرکاری برای جلوگیری ازپیشرفت دعوت او نیز بودند .

رفتار آنحضرت طوری بود که تقریبا همیشه  موضوعِ آیه 35 بدست می آمد.

ترجمه تفسیریِ آزاد

ای پیامبر! نيکي و بدي مساوي نيست. بدی را به آن روشي که بهتر است دفع کن. در آنصورت کسی که بين تو و او عداوتي هست مانند يک دوست حمايتگر ميشود (34) البته کسي اين توصيه را بکار نمی بندد مگر اینکه از صابران باشد و نيز این توصیه را نمی پذیرد مگر کسي که صاحبِ بهره عقليِ بزرگ باشد (35) و اگر از جانب شيطان تحريکي به تو رسيد به خداوند پناه بر که او شنواي داناست (36)