وبلاگ

وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ ﴿1﴾ وَطُورِ سِينِينَ ﴿2﴾ وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ ﴿3﴾ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ ﴿4﴾ ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ ﴿5﴾ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ ﴿6﴾ فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ ﴿7﴾ أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ ﴿8﴾ 

 پیشگوئی های تحقق یافته 

این سوره در این حجم کمِ حدود سه سطری خویش، حاوی معانی متنوع بسیار بلند مرتبه ای است. 

اینکه انسان استعداد این را دارد که در دو حوزه منفی و مثبت بی نهایت جلو برود،  اینکه آدمی برای در بهترین ساختار بودن نیاز به عامل های خوراک خوب برای جسم، و خوراک خوب برای روح، و حالت ثبات و امنیت اجتماعی و محیط سالم دارد، و خوراک او هم باید از لحاظ پایه های قندی و چربی و پروتئین غنی باشد و اینکه آدمی آزاد و مختار است ( وگرنه اجر مؤمنین برای چیست) و چه و چه و چه که اگر بخواهد حق مطلب ادا شود، صفحات بسیار زیادی می طلبد (اینهمه مطلب، در این حجم کم، همه اش هم بسیار مهم) بار اعجازی دارد. 

و البته باید به این واقعیت توجه کرد که انسان به خاطر خودش، یعنی انسان بخاطر اینکه انسان است، (صرفنظر از نژاد و محل سکونت و میزان ثروت و قدرت و چه و چه) ارزش دارد، و این چیزی است که تا حدود 1000سال پس از نزول این سوره مورد توجه بشر واقع نشده بود. 

این یک پیشگوئی تحقق یافته قرآنی است. 

 
 

فعل خداوند قانونمند است 

در قرآن بسیار اشاره به چیزهائی هست که ما آنها را «عادی» و «طبیعی» و «قانونمند» می دانیم ، مانند بارش باران ، جایگزینی شب و روز ، تولد و مرگ آدمها و سایر موجودات و غیره و غیره که می بینیم خداوند اینها را که ما عادی و طبیعی قلمدادشان می کنیم به خویش نسبت می دهد . 

 اگر خداوند (مثلا باران را) به خویش نسبت ندهد به چه کسی نسبت بدهد؟ 

آب را خداوند خلق کرده ، جاذبه زمین را هم او قرار داده ، مکانیزم تبخیر سطحی دریاها ، متراکم شدن ابرها ، تخلیه الکتریکی بین آنها ، تشکیل باران ، وغیره و غیره، همه اینها را خداوند آفریده و قرار داده و طبیعی است که فرو فرستادن باران را به خویش نسبت دهد . 

 در قرآن می بینیم چیزهائی را که ما آنها را عادی و طبیعی و قانونمند می دانیم و می توانیم مکانیزم های آن ها را بفهمیم ، خداوند به خویش نسبت می دهد و می توانیم بطور معکوس نیز نتیجه بگیریم که چیزهای دیگری را نیز که خداوند انجام آنها را به خویش نسبت می دهد ، آنها نیز قانونمند بوده و دارای مکانیزم مفهوم و معقولند.  

 لذا وقتی که در قرآن می خوانیم خداوند هدایت و گمراهی اشخاص را به خویش نسبت می دهد باید توجه کنیم که این امر نیز قانونمند است   و «هوسی» و بی قانون نیست . همچنین وقتی که در قرآن می خوانیم که خداوند می فرماید فلان قوم را هلاک کردیم ، معنی آن این است که آن قوم به اعمالی پرداختند که نتیجه  آن هلاکت بود . 

در اینجا نیز که خداوند راندن اشخاص را به پست ترین پستی ها به خویش نسبت می دهد با توجه به مطالب فوق، باید این طور تفسیر کنیم که خداوند قانونی قرار داده که انسان در صورتی که به اعمالی دست بزند که نتیجه آن سقوط به پست ترین پستی ها باشد ، این اتفاق خواهد افتاد و عامل آن اعمال به آن شرایط سقوط خواهد کرد ، و چون هم آن قانون و هم آن شرایط و هم آن انسان را خداوند آفریده ، لذا این  موضوع را نیز به خویش نسبت می دهد و اگر ندهد به چه کسی نسبت دهد؟ 

بنابراین اگر کسی به پست ترین پستی ها سقوط کرد ، نباید کسی غیر از خویش را ملامت کند. 

بهترین ساختار 

«بهترین ساختار» مورد بحث در چه حوزه ای است؟ آیا در حوزه جسم انسان است یا در حوزه معنویت و روح او مطرح است؟ 

با توجه به آیه 5، ظهور بهترین ساختار در حوزه روحیات انسانهاست زیرا اگر فقط به حوزه جسم مربوط بود در آنصورت آیه 5 با واقعیت تطبیق نخواهد داشت زیرا می بینیم متوسط انسانها متولد می شوند، طفولیت می کنند، جوان می شوند، بالنده می شوند، میانسال می شوند، پیر می شوند، و می میرند، و اگر گفته شود منظور آیه 5 همان پیری است، در آنصورت در آیه 6 مشکل پیدا می کنیم زیرا لازم می آید مؤمنان خوش عمل پیر نشوند که می دانیم این درست نیست. 

 لذا چاره ای نمی ماند جز اینکه حوزه «بهترین ساختار» را حوزه معنوی آدمی یعنی حوزه «روح» و «روان» و «من» و «خود» او بدانیم که در اینصورت هر سه آیه بخوبی مفهوم می گردند. 

همچنین اینک که فهمیدیم «بهترین ساختار» در حوزه روان افراد انسان معنی دارد، فهم «پست ترین پستیها» چندان مشکل نیست و حوزه آن نیز روح و روان و شخصیت است و اگر بخواهیم نمونه ذکر کنیم، می توانیم خیلی زیاد ذکر کنیم و تاریخ بشر از آنها کم ندارد. 

پاداش برای چه؟ 

 
 

در اینجا انسان و آفرینش او مورد بحث است که «در بهترین ساختار» آفریده شده و در صورت احرازِ شروطی در همان بهترین ساختار می مانَد و در غیر آنصورت از بهترین ساختار به پست ترین پستیها سقوط می کند. یعنی استعدادِ بودن در بالاترین و یا پائینرین موقعیت را دارد. 

صرف نظر از آیه 5 مجموع مفهوم آیه های 4 و 6 بما میگوید آفرینشی صورت گرفته و پاداشی داده خواهد شد. 

ظاهراً پاداش باید برای «زحمتِ نگهداشتنِ خود در بهترین ساختار» باشد، زیرا شرایط و اوضاع و احوال (مطابق آیه 5) چنانست که او را تشویق به سقوط به پست ترین پستیها می کند و «مقاومت» در مقابل آن است که «پاداش» دارد. 

 بعبارت دیگر آدمی در بهترین ساختار آفریده شده و از او توقع می رود در مقابل محیط خویش که او را به پستی ها می خواند مقاومت نموده و خود را در بهترین ساختار نگهداری کند و در صورت موفقیت در این امر پاداش دریافت خواهد کرد و این پاداش حق او خواهد بود. 

خداوند انسان را در بهترین ساختار آفریده است اما بعضی اشخاص کارهائی می کنند که در اثر آن کارها به پست ترین پستی ها برگردانده می شوند. اما کسانی که ایمان و عمل صالح دارند در همان بهترین ساختار می مانند. 

تاکنون در سوره های قبلی یک آشنائی اجمالی با موارد مربوط به ایمان و عمل صالح پیدا کردیم (سوره های عصر، توحید، حمد، زلزال و قارعه) و اجمالاً با اعتقاد به وحدانیت خداوند، وجود جهانِ پس از مرگ، و یاری خواستن و عبادت انحصاری به پیشگاه خداوند را از روی مطالب آن سوره ها دریافتیم. البته مقوله ایمان و عمل صالح در سوره های بعدی بازتر خواهد شد.  

کسی که به ایمان و عمل صالح رو می کند، طبق آیات فوق، چیزی که بدست می آورد، ماندن در موقعیت بهترین ساختار و سقوط نکردن به پست ترین پستیهاست. و این خودش بالاترین پاداش است، اما چون خداوند در قرآن به زبان مخاطـب صحبت میکند و مخاطبِ متوسط انگیزه مادی دارد، دستاوردهای مادیِ حاصل از قرار داشتن در «بهترین ساختار» را انتظار خواهد داشت، لذا بر این نکته تأکید فرموده و وعده اش را داده تا مخاطب های متوسط به انگیزه پاداش جذب مسیر صحیح بگردند. 

بی منت بودن موضوع نیز به این جهت است که این پاداش حق آن شخص است، مانند کشاورزی که همه نکات کشاورزی را رعایت می-کند و طبعاً هنگام درو، کسی منتی بر او ندارد. 

احکم الحاکمین 

در آیه آخر از پیامبر(ص) سؤال می شود «مگر خداوند" احکم الحاکمین" نیست؟» روال مطلب چنین است که قاعدتاً می باید یک «جواب مثبت محذوف به قرینه بلی» در متن مستتر باشد. 

طبعاً باید پیامبر(ص) جواب مثبت داده باشد. 

سؤال این است که این جواب مثبت از کجا برای پیامبر حاصل شده؟ 

آیا در همین سوره هائی که تا کنون بر پیامبر(ص) نازل شده چیزهایی هست که بتوان از آن ها چنین درک کرد که خداوند احکم الحاکمین است؟ 

حقیقت این است که جواب مثبت است و از همین سوره های نازله که تا کنون (به ترتیب نزول) دیده ایم می توان استنباط هایی کرد که احکم الحاکمین بودن خداوند از آن ها استخراج شود . مثلاً : 

در سوره حمد خداوند مالک یوم الدین معرفی شده. 

در سوره توحید خداوند صمد معرفی شده . 

در سوره زلزال خداوند دارای این صفات معرفی شده (1- وحی کننده به زمین که چگونه گزارش خویش را بدهد 2- ترتیب دهنده اینکه هر کس ریزترین اعمال نیک و بد خویش را ببیند) 

در سوره قارعه خداوند به عنوان ترتیب دهنده سیستم قضاوتیی معرفی شده که ضوابط روشنی دارد. 

بدیهی است که از مجموع این ها مفهوم احکم الحاکمین بودن خداوند در می آید. به عبارت دیگر، آن «تصدیقِ محذوف به قرینهء مستترِ"بلیِ"» پیامبر(ص) میتواند مسبوق به این سوابق بوده باشد.