پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:
سوره مجادله
|
تعداد کلمه
|
شرح
|
عنوان فرعی
|
عنوان اصلی
|
آیه
|
|
18
|
سمیع - بصیر
|
صفات
|
خداوند
|
1
|
|
50
|
احکام ظِهار
|
احکام
|
حکمت
|
4-2
|
|
18
|
کسانی که با خدا و رسول ستیز کنند
|
قانون خدائی
|
حکمت
|
5
|
|
15
|
حسابرسی کافران
|
قیامت
|
آخرت
|
6
|
|
47
|
علم و احاطه دقیق او
|
صفات
|
خداوند
|
7
|
|
38
|
توصیف بعضی از رفتار های آنها
|
منافقین
|
مردم
|
8
|
|
96
|
نجوا- جا باز کردن برای دیگران
|
احکام
|
حکمت
|
13-9
|
|
19
|
ذکر یکی از خصوصیات آنها- دوستی با کافران
|
منافقان
|
مردم
|
14
|
|
10
|
(آخر کار منافقان)
|
عذاب
|
آخرت
|
15
|
|
10
|
توصیف (قسم های خود را سپر خود قرار می دهند)
|
منافقان
|
مردم
|
16
|
|
15
|
اموال و اولادشان کمک نمی کند
|
قیامت
|
آخرت
|
17
|
|
17
|
در آنجا هم قسم میخورند - دروغگویند
|
قیامت
|
آخرت
|
18
|
|
15
|
علت یابی رفتار هایشان
|
منافقان
|
حکمت
|
19
|
|
8
|
ستیزه گران با خداو رسولش در ذلت اند
|
قانون خدائی
|
حکمت
|
20
|
|
9
|
غلبه خدا و رسول
|
قانون خدائی
|
حکمت
|
21
|
|
51
|
توصیف
|
مومنین
|
مردم
|
22
|
|
436
|
جمع
|
جدول درجها
|
درصد
|
شرح
|
عنوان فرعی
|
عنوان اصلی
|
شماره
|
|
45
|
نکوهش شدید سخن و اعتقاد بیجا داشتن و کوشش در راه به کرسی نشاندن آن
|
احکام
|
حکمت
|
1/4
|
|
1/27
|
ذکر بعضی خصوصیات منافقین و نیز بعضی خصوصیات مومنین
|
منافقان
|
مردم
|
2/4
|
|
9/14
|
سمیع - بصیر- علیم- محیط
|
صفات
|
خداوند
|
3/4
|
|
1/13
|
آخرت سخت و عذاب برای منافقان
|
قیامت
|
آخرت
|
4/4
|
البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:
http://jamal-ganjei.com/
با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.
درس: توصيف و نکوهش بعضي خصوصيات منافقانه و ذکر عاقبت آنها.
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ﴿1﴾ الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنكَرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُورًا وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ﴿2﴾ وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿3﴾ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿4﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! مطالب حقیقی و مجازی را خلط نکنید
2
إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ كُبِتُوا كَمَا كُبِتَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنزَلْنَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿5﴾ يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿6﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! بد ادبی با خدا و رسول ممکن است به مجازات شدید برساند
3
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿7﴾ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿8﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! از اخلاق منافقانه بشدت دوری کنید
4
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿9﴾ إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿10﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿11﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿12﴾ أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿13﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! متمدن شوید
5
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿14﴾ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿15﴾ اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿16﴾ لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿17﴾ يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَمَا يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَيْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿18﴾ اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿19﴾ إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ فِي الأَذَلِّينَ ﴿20﴾ كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿21﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! مبادا از گروه شیطان شوید
6
لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿22﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! سعی کنید جزء گروه خداوند شوید
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درس سوره که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درس مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
لغو یک حکم مالوف اما غلط
بازهم یک رسم خرافی جاهلیتی دیگر ، که به علت یک دعوای خانگی سرباز کرده و به پیشگاه وحی عرضه شده و لغو گردیده و برای ارتکابش حدود و جرائمی تعریف شده است .
آیه 1: ظاهراً زنی داشت راجع به شوهرش نزد رسول خدا شکایت میکرد و آنحضرت بمنظور صلح و صفا داشت آن زن را نزدشوهرش برمیگرداند ولی زن قبول نمیکرد و خود را مظلوم میدانست و رفع ظلم را میخواست و چون موضوع او مهم بود و به سایر زنان نیز مربوط میشد ، این آیات نازل شد.
آیه 2: از مطالب این آیه معلوم میشود که قوانین شرع باید با واقعیتها متناسب و هماهنگ باشد.
همچنین ازمطالب همین آیه فهمیده میشود که شرط ها و نذرها وقسم هائی که براساس واقعیت ها نباشد (واصطلاحا «من درآری» باشد) نافذ نیست .
اینکه در آخر آیه به بخشندگی و آمرزشگری خداوند اشاره نموده، نه برای هر کس است، بلکه برای کسانی است که متنبه شده و توبه نمودهاند.
بازهم منافقین!
علیرغم اینکه آنهمه آیه در معرفی ذهنیات و رفتارهای آنان ، و در بالابردن سطح آگاهی مسلمانان برای فاصله گرفتن از نوع فکر و عمل آنان ، نازل شده ، ظاهرا شدت و حدّت رفتاریِ آنان کاهشی به خویش ندیده است .
علت آن چه میتواند باشد؟
میتوان مطلب را اینطور فهمید که اینک در زمان نزول این آیات ، جغرافیای اسلام دیگر محدود به مدینه نیست و پیوستگانِ به این دین ، در نتیجه پیروزی های مکرر نظامی ، (که البته شامل شکست نخوردن ها در جنگ های احزاب و تبوک هم میشود) خیلی زیاد شده بود ، که البته کیفیت های ایمانی شان بسیار ابتدائی بود و منافقان در این نومسلمانان پیروان بالقوه زیادی میدیدند ، و با توجه به این موضوع برنامه های بلند مدت در سر می پروراندند و سازمان خویش را غالب مطلق آینده تصور میکردند (که پر بیراه هم نبود) و لذا دیگر شمشیر را از رو می بستند و برای اظهار مخالفت با رسول خدا چندان نیازی به پرده پوشی و مخفی کاری نمیدیدند .
یک فیوزِ رفع مزاحمت
نجوا عملی است که دو نفر در اثر انجام آن خود را از دیگران جدا میکنند و برای خویش – عملا - اهمیتی بیش از بقیه اعلام میکنند ، که در مجامع عمومی عملی است ناپسند .
نجوا کردن با آنحضرت این موضوع را القاء میکند که من خیلی مهم هستم که با رسول خدا مطلبی دارم که دیگران را به آن راهی نیست ، و به نظر می آید منافقان از این شیوه زیاد استفاده میکرده اند که خود را مهم جلوه دهند که یکی از ناراحتی های آنحضرت بود که رد کردن آنان نیز در خلق و خوی محمدیِ ایشان نمیگنجید و کم کم به یک مزاحمت بزرگی برای آنحضرت شده بود ، که تشریع حکم صدقه قبل از نجوا (آیه 12) آن را محدود میکرد و از مزاحمت ها می کاست که البته منافقان به آن نیز عمل نمیکردند (آیه 13)
4 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
آیه 6 از این لحاظ که «قیامتی» است، بالاتر از ذهنیات ما میباشد چه رسد به عرب 1400 سال قبل.
همچنین است آیه های 14 تا 19.
نیز آیه 22.
آیه 10 از این لحاظ که یکی از شئون شیطانی را مطرح فرموده، برای ما قرن بیست و یکمی ها روشن نیست چه رسد به 1400 سال قبل از ما.
همچنین است آیه 19.
5 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
6 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
توصيف و نکوهش بعضي خصوصيات منافقانه و ذکر عاقبت آنها.
7 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
غیر از آیه های 6 و 14 تا 18 و 21 ، بقیه آیه های این پاراگراف «برای اولین بار» است.
شرح مختصر
کلیدهای تفسیری
بحث متنی
آیه 15 فرع بر آیه 14 است و این واضح است.
آیههای 17 و 18 نیز فرع بر آیه 16است و این نیز واضح است.
آیه 20 بدون اینکه فرع بر آیهای باشد پرانتزی است.
آیه 21 نیز همچنین.
دریافتهای کوتاه مستقیم
آیه 10: معلوم میشود صحبتِ درِ گوشیِ توطئهآمیز دو اثر دارد: یکی اثرِ مربوط به توطئه است که پیشرفت آن یا موفق نشدن آن به خداوند مربوط است. اما اثر دیگر آن که محزون کردن مؤمنان باشد، حتمی است.
آیه 11: مؤمنان یکدیگر را دوست دارند و برای یکدیگر احترام قائلند و جا باز کردن در مجالس و بلند شدن به این منظور ریشه در آن نوع احساس دارد.
برشماری بعضی دیگر از خصوصیات منافقان
1- در این سوره، به صفات منافقان اشارههایی شده، اینک اگر بخواهیم آنها را یک کاسه نموده و طبقهبندی نمائیم، مجموعۀ ذیل حاصل خواهد شد:
الف) منافقان اشکال روانی و شخصیتی دارند:
1- منافقان «از خودراضی» هستند و به ناپسندیهای اعمال خود اهمیت نمیدهند و آنها را فراموش میکنند.
2- منافقان متکبر هستند و خود را از دیگران بالاتر میدانند و به کسی اهمیت نمیدهند.
3- منافقان خود را حتی با رسول خدا نیز همتراز میدانند به طوری که به خویش اجازه میدهند با آن حضرت تندی کنند.
4- تکیه منافقان بر منابع مادی است (نیروی اقتصادی و نیروی انسانی) و از ورای آن غافلند.
ب) عقاید منافقان غلط است:
1- منافقان به خداوند و قیامت و آخرت ایمان ندارند.
2- تصورشان راجع به خداوند یک تصور ضعیف و بسیار پائین است بطوری که خداوند را حاضر و ناظر نمیدانند.
3- تصور میکنند خداوند هم مانند خودشان است و واکنشهای خداوندی مانند واکنشهای خود آنهاست.
4- برای خویش در نزد خداوند، قدر و منزلتی قائلند. بطوری که به مقررات تشریع شده دینی اهمیتی نمیدهند. بلکه از آن هم بدتر، خود را مجاز به تشریع احکام هم میدانند. مثلاً حلال خدا را حرام کنند.
5- اهل نماز و زکات و اطاعت خدا و رسول نیستند.
ج) منافقان اهل توطئه و اقدام علیه اجتماع هستند:
1- آنها راجع به خدا و رسول، نافرمان هستند.
2- دروغزن هستند و حتی آگاهانه قسم دروغ هم میخورند.
3- آنقدر قسم دروغ میخورند که عادت و ملکه اخلاقی آنها میشود.
4- آن دروغها را سپر حفاظتی خویش قرار میدهند.
5- عملشان این است که در جریانهای خدائی مانع ایجاد کنند و از راه خدا باز دارند. 6- با دشمنان اجتماع اسلامی دوستی میکنند.
ترجمه تفسیریِ آزاد
بسم الله الرحمن الرحيم
ای پیامبر! خداوند سخن آن زني را که در باره همسرش با تو مجادله ميکرد شنيد که به خدا شکايت مي بُرد، و خداوند مکالمه شما را مي شنود، که خداوند شنواي بيناست (1) کساني از شما که به زنان خود ميگويند حکم تو مانند حکم مادرم است و بمن حرام هستي، بدانند که البته که آنها مادرانشان نيستند، مادرانشان هيچ کس نيست جز آنهائيکه آنان را زائيده اند ، و آنها البته سخني ناپسند و زور ميگويند . و خداوند بخشنده آمرزنده است (2) و کساني که به زنان خود ميگويند حکم تو مانند حکم مادرم است ، آنگاه از حرفشان بر ميگردند ، بايد قبل از اينکه آميزش کنند بنده اي آزاد کنند. اين پندي است که به آن موعظه مي شويد و خداوند به آنچه انجام مي دهيد بيناست (3) اما اگر کسي نمي يابد که بند ه اي آزاد کند بايد قبل از آميزش دو ماه پشت سر هم روزه بگيرد، و باز هم اگر نمي تواند، بايد شصت فقير را غذا دهد. این از این جهت است که به خدا و رسولش ايمان بياوريد و اين حدود خداست، و کافران عذابي دردناک دارند (4) کساني که با خدا و رسولش تندي مي کنند، خوار مي شوند، همچنان که پيشينيان آنها خوار شدند. و ما آياتي روشن نازل کرديم و کافران عذابي خوار کننده خواهند داشت (5) در روزي که خداوند همگي شان را بر انگيزد و خبر اعمالشان را به آنان بدهد. خدا آن اعمال را حساب کرده اما آنان فراموشش کرده اند و خداوند بر هر چيزي گواه است (6) آيا نميداني خداوند آنچه را که در آسمانها وزمين است مي داند؟ هيچ صحبت درگوشي سه نفري نيست مگر آنکه خداوند چهارمي آنهاست ، و هيچ پنج نفري نيست مگر اينکه او ششمي آنهاست ، و هيچ کمتر وبيشتري نيست مگر اين که او با ايشان است ، هر جا که باشند . آنگاه روز قيامت اعمالشان را به آنها خبر ميدهد، كه خداوند به همه چيز داناست (7) آيا کسانی را ندیدی که از صحبت درگوشي نهي شدند ، اما به اين نهي توجهي نميکنند ، که تازه صحبت هايشان هم راجع به گناه و تعدي و نافرماني رسول خدا است ، و هنگاميکه بسوي تو مي آيند طوري سلام ميکنند که با آنچه خدا توصيه کرده متفاوت است ، و با خويش ميگويند پس چرا خدا عليرغم اين که اينطور گفته ايم عذابمان نميکند؟ جهنم که در آن خواهند افتاد بس شان است و بد سر انجامي است (8) اي مسلمانان! هنگامي که صحبت در گوشي مي کنيد ، صحبتتان مربوط به گناه و تعدي و نافرماني رسول خدا نباشد ، بلکه راجع به نيکي و تقوي باشد و از خداوندي که بسوي او محشور خواهيد شد پروا کنيد (9) جز اين نيست که صحبت درگوشي از شيطان است ، تا مومنان را افسرده کند ، وضرري به آنها نخواهد رسانيد مگر به اذن خدا . و مومنان بايد به خدا توکل کنند (10) اي مسلمانان! وقتي که در مجالس به شما گفته ميشود جا باز کنيد ، اين کاررا بکنيد تا خداوند نيز به شما وسعت دهد ، و وقتيکه گفته ميشود برخيزيد ، اين کار را هم بکنيد . خداوند مومنانِ شما را بالا ميبرد و عالمان شما را نيز به چندين درجه بالاتر ميبرد و به اعمال شما آگاه است (11) اي مسلمانان! وقتي که با رسول خدا در گوشي صحبت مي کنيد ، قبل از آن صدقه اي بدهيد . اين براي شما بهتر و پاکيزه تر است . پس اگر مالي براي صدقه نيافتيد ، خداوند آمرزنده مهربان است (12) آيا از اينکه قبل از هر صحبتِ در گوشي صدقه دهيد دريغ نموديد؟ اينک که اين کار را نکرديد و خداوند هم از شما در گذشت ، پس نماز بپاداريد و زکات دهيد و خداوند و رسولش را اطاعت کنيد و خداوند به اعمال شما آگاه است (13) آيا آنهائي را که با قوم مغضوب خدا دوستي مي کنند نديدي؟ نه آنها جزء اينها هستند و نه اينها جزء آنها، و دانسته به دروغ قسم مي خورند (14) خداوند براي آنها عذاب شديد آماده کرده. و البته عمل آنها بسيار بد است (15) قسم هاي خود را مانند سپر قرار مي دهند، و از راه خدا باز مي دارند. پس عذابي خوار کننده خواهند داشت (16) اموال و اولادشان در مقابل خداوند دردي از آنها دوا نخواهد کرد. آنها اهل آتشند و در آن جاودان خواهند بود (17) روزي که خداوند همگي آنها را بر انگيزد، در آن روز براي خداوند هم قسم خواهند خورد همانطور که براي شما قسم مي خورند و تصور مي کنند قدر و منزلتي دارند. آگاه باشيد که آنها دروغگويند (18) شيطان بر آنها چيره شده، و ذکر خدا را از يادشان برده، آنها جزء حزب شيطانند. بدانيد که حزب شيطان زيانکار است (19) آنهائي که با خدا و رسولش تندي مي کنند به نهايت خواري در خواهند افتاد (20) خداوند مقرر کرده که او و رسولانش حتما غالب خواهند بود. البته خداوند قوي پيروزمند است (21) هرگز نخواهي ديد کساني که ايمان به خداوند و روز قيامت داشته باشند با کساني که با خدا و رسولش تندي مي کنند دوستي برقرار کنند. حتي اگر پدرانشان يا فرزندانشان، يا برادرانشان، يا فاميلشان باشند . ايمان در قلوب آنها تثبيت شده و خداوند آنها را بواسطه روحي از جانب خويش تقويت ميفرمايد و داخل بهشتهائي که در کف آنها نهرها جاري است مي نمايد که در آن جاودان باشند. خداوند از آنها راضي و آنها هم از او راضي خواهند بود. آنها جزء حزب خدايند. بدانيد که البته حزب خدا رستگار است (22)