پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مردم نعمات خدا را بياد آوريد و مسير صحيح را در پيش گيريد تا به سعادت دو جهان برسيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: كفر وگردنكشي در مقابل خداوند مانع رشد شماست و اتخاذ اين مواضع شما را به سعادت نمي رساند و ای مردم! كدام موقعيت آخرتي را براي خويش مي پسنديد؟ اگر بهشت جاودان را می­پسندید پس زندگی متناسب با آن را در پیش گیرید و ای مسلمانان! در راه خدا هجرت کنید و موفق خواهید شد.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَالَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ قُلُوبُهُم مُّنكِرَةٌ وَهُم مُّسْتَكْبِرُونَ ﴿22﴾ لاَ جَرَمَ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ ﴿23﴾ وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قالوا أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ ﴿24﴾ لِيَحْمِلُواْ أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ ﴿25﴾ قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللّهُ بُنْيَانَهُم مِّنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِن فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ ﴿26﴾ ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَآئِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قَالَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالْسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿27﴾

ریزدرب: كفر وگردنكشي در مقابل خداوند مانع رشد شماست و اتخاذ اين مواضع شما را به سعادت نمي رساند.

2

 الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُاْ السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ بَلَى إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿28﴾ فَادْخُلُواْ أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ﴿29﴾ وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ ﴿30﴾ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَآؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللّهُ الْمُتَّقِينَ ﴿31﴾ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿32﴾ هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿33﴾ فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِؤُونَ ﴿34﴾

ریزدرب: ای مردم! كدام موقعيت آخرتي را براي خويش مي پسنديد؟ اگر بهشت جاودان را می­پسندید پس زندگی متناسب با آن را در پیش گیرید.

3

 وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ لَوْ شَاء اللّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَلا آبَاؤُنَا وَلاَ حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ﴿35﴾ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ﴿36﴾ إِن تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي مَن يُضِلُّ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ﴿37﴾ وَأَقْسَمُواْ بِاللّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لاَ يَبْعَثُ اللّهُ مَن يَمُوتُ بَلَى وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا وَلكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ ﴿38﴾ لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَاذِبِينَ ﴿39﴾ إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ ﴿40﴾ وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ﴿41﴾ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿42﴾

ریزدرب: ای مسلمانان! در راه خدا هجرت و پایداری کنید که موفق خواهید شد.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مردم ! شما دائما دارید از بینهایت نعمت های پروردگارتان استفاده میکنید ، لذا سزاوارنیست جز رفتار شکر آمیز ازشما سرزند .

در این پاراگراف می فرماید: ای کافران ! از این خودبزرگ بینی ها و غفلت ها و نیرنگ ها و رفتارهای نا صحیح که باعث نابودی پیشینیان تان هم شد دست بردارید و به راه صحیح بازگردید تا سعادتمند شوید و کافران در قیامت جوابگو نیستند و در این جهان نیز توقع بی_­­جا دارند در حالی که اهل تقوا در آخرت وضع مطلوب خواهند داشت و کافران شرک خود را به خداوند نسبت می­دهند و به عاقبت همانندانِ پیش از خود توجه نمی­کنند و قیامت را تکذیب می­کنند و توجه ندارند که این نوع اعتقادات واین نوع رفتارها به شقاوت میرساند، و ای پیروان رسول خدا(ص)! هجرت در راه خدا به شما کمک خواهد کرد دردنیا زندگیی شایسته ودرآخرت نیز رستگار باشید .

4 - سوالات

1-حالت کلی این پاراگراف چگونه است؟ (ارشاد مشفقانه؟ یا.....؟)

2-چرا از کلمه «ابواب» (آیه29) استفاده فرموده؟

3-درکدام آیه این پاراگراف ازضمیر متکلم وحده استفاده شده و چرا؟

4-منظور از «تشاقّون» (آیه27) چیست؟

5- منظور از «علم» (آیه27) چیست؟

6-چرا درآیه28 ، به جای «تتوفاهم» نفرموده «توفاهم»؟

7-با توجه به آیه34 ، آنها چه چیزی را مسخره میکردند؟

5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیه های 41 و 42 به وضوح فهمیده میشود مومنانی که مورد آزار فعالان کفر قرار میگرفتند تشویق به هجرت شده اند.

6 - پیشگوئی های تحقق یافته

با توجه به آیه­های 41و42 از آنجا که بعداً معلوم شد این سوره نزدیک به هجرت بزرگ نازل شده، فهمیده می­شود این دو آیه در ایجاد ذهنیت مساعد برای مسلمانان نازل شده است و حاوی یک پیشگوئی محقق شده بوده و در عداد معجزات قرآنی است.

7 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

مکانیزم نیمه دوم آیه 22 حتی برای ما قرن بیست و یکمی ها نیز مشخص نیست، چه رسد به مخاطب های اولیه.

همچنین است نیمه اول آیه 23.

آیه های 25 و 27 قیامتی است و به علتی که بارها شرح داده ایم بالاتر از اذهان ما و آنها است.

همچنین است آیات 28 تا 34.

آیه 26 از ان لحاظ که مواردش در آن روز مشخص نبود و امروز هم پیشرفت فوق العاده ای ننموده، بالاتر از ذهنیات ما و انان است.

آیه 40 از شئون الهی و مطلقا بالاتر از ذهنیات ما است.

8 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

9 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 – ای کافران! كفر وگردنكشي در مقابل خداوند مانع رشد شماست

2 - ای مردم! كدام موقعيت آخرتي را براي خويش مي پسنديد؟ اگر بهشت جاودان را می­پسندید پس زندگی متناسب با آن را در پیش گیرید

3 -  ای مسلمانان! در راه خدا هجرت کنید و موفق خواهید شد.

10 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیات 22 تا 24 و 31 تا 35 و 40 ، بقیه «برای اولین بار» است.

11 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

شئون الهی

إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَالَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ قُلُوبُهُم مُّنكِرَةٌ وَهُم مُّسْتَكْبِرُونَ ﴿22﴾ لاَ جَرَمَ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ ﴿23﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

وَإِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قالوا أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ ﴿24﴾ لِيَحْمِلُواْ أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ ﴿25﴾ قَدْ مَكَرَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَأَتَى اللّهُ بُنْيَانَهُم مِّنَ الْقَوَاعِدِ فَخَرَّ عَلَيْهِمُ السَّقْفُ مِن فَوْقِهِمْ وَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ ﴿26﴾

گردشِ کار در روز قیامت

ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُخْزِيهِمْ وَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكَآئِيَ الَّذِينَ كُنتُمْ تُشَاقُّونَ فِيهِمْ قَالَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَالْسُّوءَ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿27﴾ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُاْ السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ بَلَى إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿28﴾ فَادْخُلُواْ أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ ﴿29﴾ وَقِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ ﴿30﴾

درباره نعیم

جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَآؤُونَ كَذَلِكَ يَجْزِي اللّهُ الْمُتَّقِينَ ﴿31﴾ الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿32﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ أَمْرُ رَبِّكَ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿33﴾ فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِؤُونَ ﴿34﴾ وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ لَوْ شَاء اللّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَلا آبَاؤُنَا وَلاَ حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِينُ ﴿35﴾ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ﴿36﴾

حد و حدود آنحضرت

إِن تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي مَن يُضِلُّ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ ﴿37﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

وَأَقْسَمُواْ بِاللّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لاَ يَبْعَثُ اللّهُ مَن يَمُوتُ بَلَى وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا وَلكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ ﴿38﴾ لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَاذِبِينَ ﴿39﴾

شئون الهی

إِنَّمَا قَوْلُنَا لِشَيْءٍ إِذَا أَرَدْنَاهُ أَن نَّقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ ﴿40﴾

سنن الهی

وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ﴿41﴾ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿42﴾

شرح مختصر

کلید های تفسیری

بحث متنی

آیه­های 24 و 25 فرع بر مجموع آیات قبل از خویش است و این واضح است.

آیه_­های 28 و 29 فرع بر آیه 27 است و این واضح است. همچنین است آیه­های 31 و 32 نسبت به آیه 30. نیز، آیه 34 نسبت به آیه 33.

آیه 37 بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشد پرانتزی است.

همچنین است موقعیت­ آیه 40.

آیه 39 نیز فرع بر آیه 38 است.

آیه 42 فرع بر آیه 41 است و این واضح است .

«قسمتی از» بار دیگران را نیز

آیه 25 متضمن نکته ظریفی است.

معلوم است که آدمی بار خود را در قیامت بر می­دارد.

یعنی مسئول اعمال خودش است و به عقاب اعمال زشت خویش باید برسد.

اما اینکه فرموده «قسمتی از» بار کسانی که بدون علم گمراهشان کرده یعنی چه؟ کسی را که این فرد مستکبر گمراه کرده، علی­القاعده باید تمام بار او را بردارد پس چرا فرموده «قسمتی از آن» را؟

واضح است آن فرد گمراه شده، نیز سرمایه­ای از عقل و فهم و آزادی و اختیار داشته و می­توانسته با استفاده از این سرمایه در مقابل رفتار آن فرد مستکبر بایستد و از او پیروی نکند ، اما این کار را نکرده است.

یعنی از سرمایه­های خدادادی استفاده نکرده و از او پیروی کرده است.

بنا بر این گمراهی او ، «قسمتی» بعلت فشارها ، تبلیغات ، توطئه و
برنامه ­ریزی­ های آن فرد مستکبر بوده و «قسمتی» بعلت استفاده نکردن خودش از سرمایه­های خدادادی که وسیله هدایت و نجاتش بوده، و به این ترتیب، مسئولیت گمراهی او، «قسمتی» با خودش است و «قسمتی» با آن فرد مستکبر.

مشرکان معمولاً «جبری» هم هستند

با توجه به آیه 35 و نیز با توجه به مفهوم مخالف «درب»، موقعیت­های ناپسندی که منجر به شقاوت دو جهان خواهد شد عبارت است از:

1- مسخره کردن آموزه­های دینی (آیه 34)، 2- مغلطه­کاری و القای مطالب باطل، در خصوص «خواست خدا» بودن اعمال کافرانه (آیه 35)، 3- ادای سخت­ترین قسم­ها بر واقع نشدن قیامت (آیه 38)، 4- اختلاف (درباره حق) (آیه 39).

قبلاً در سوره­های پیشین بارها و بارها مطالب فوق را دیده­ایم. چیزی که اندکی توضیح لازم دارد، موضوع ردیف 2 است که ذیلاً عرض می­کنیم:

مشرکان قائل به نوعی جبر بودند و (هستند) و اعمال خود و هر کس دیگر را خارج از اراده فاعل آن ­دانسته و به این ترتیب تظاهر به نوعی حقانیت برای مجموعه خویش می­کردند.

ترجمه تفسیریِ آزاد

خداي شما خدائي است واحد. پس کساني که به آخرت ايمان ندارند، قلوبشان انکارگر است و سركشي ميكنند (22) البته خداوند آنچه را که پنهان مي کنند و آنچه را آشکار مي کنند ميداند البته او سركشان را دوست ندارد (23) و وقتي که به آنها گفته ميشود پروردگارتان چه فرستاده ميگويند افسانه هاي پيشينيان است (24) تا بارهاي خود را در روز قيامت بطور کامل بر دارند و نيز قسمتي از بارهاي کساني را که بدون علم گمراهشان کرده اند. توجه کنيد، بدباري است که بر ميدارند (25) پيشينيان آنان نيز نيرنگ کردند. پس خداوند نيز بنيان آنها را بركند و سقف بر آنان فرود آمد و عذاب از جائي که فکرش را نميکردند به سروقتشان رسید (26) آنگاه در روز قيامت خوارشان ميکند و ميگويد آن شريکانم که در مورد آنها بسختي با مومنان مخالفت ميکرديد کجا هستند؟ صاحبان علم چنین ارزیابی میکنند: امروز خواري و بدي عليه کافران است (27) همان کساني که به خويش ظلم ميکنند، و وقتي ملائکه جانشان را دریافت میکنند، از در تسليم درمي آيند و ميگويند ما هيچ کار بدي نميکرديم، بلي، خداوند ميداند چه ميکرده ايد (28) به آنان خطاب میشود اینک داخل درب هاي جهنم شويد که در آن جاودانيد و جايگاه متکبران چه بد است (29) و به کساني که تقوا پيشه کرده بودند گفته ميشود پروردگارتان چه نازل کرده؟ ميگويند خوب. براي کسانيکه نيکي کردند، در اين جهان پاداش نيکي خواهد بود و خانه آخرت بهتر است و سراي اهل تقوا چه نيکوست (30) به بهشتهائي جاودان داخل ميشوند که نهرهائی در کف آنها جاری است، در آن هر چه بخواهند خواهند داشت. خداوند تقوا داران را اينطور پاداش ميدهد (31) همان ها که ملائکه جان آنها را در حاليکه پاکيزه هستند دریافت میکنند و به آنها ميگويند سلام بر شما داخل بهشت شويد بسبب آنچه انجام ميداديد (32) آيا اینان به چيزي غير از آمدن ملائکه يا آمدن امر پروردگارت رضایت نمیدهند؟ پيشينيان آنها نيز چنين کردند و خدا به آنها ظلمي نکرد بلکه خودشان به خويش ظلم ميکردند (33) و بدي هاي اعمال زشتي که ميکردند به آنان رسيد و آنچه را که مسخره ميکردند بر سرشان فرود آمد (34) و مشرکان ميگويند اگر خدا نميخواست، نه ما و نه نياکان ما هيچ چيزي را با او شريک نميکرديم، و چيزي را هم حرام نمي نموديم. پيشينيان آنها نيز چنين ميگفتند. مگربرعهده پيامبران چيزي غير از رساندن آشکار هست؟(35) و البته در هر امتي، رسولي برانگيختيم که خداوند را عبادت کنيد و از طاغوت دوري کنيد. از مخاطب های آن پیامبران کساني را خداوند هدايتشان کرد و کساني به گمراهي دچار شدند. پس در زمين بگرديد و ببينيد عاقبت تکذيبگران چه شد (36)  ای پیامبر! اگر چه بر هدايت آنها حريص هستي اما خداوند کسي را که گمراه کرده هدايت نمي کند و ياوري نخواهند داشت (37)  و سخت ترين قسم هاي خويش را ادا کردند که خداوند کسي را که مرده، زنده نمي کند. بلي، وعده اي است که بر عهده اوست و ليکن اکثر مردم نميدانند (38) تا اینکه علاوه بر رسیدن اهداف الهی، ضمنا برايشان آنچه را که در موردش اختلاف ميکردند آشکار کند و اینکه کافران بدانند که دروغ ميگفتند (39) جز اين نيست که گفتار ما به چيزي وقتي که اراده اش کرديم اين است که بگوييم باش، خواهد شد (40) و کساني که پس از ظلمي که ديده اند در راه خدا مهاجرت کنند آنها را در اين جهان بخوبي جاي خواهيم داد و البته پاداش آخرت بزرگتر است اگر بدانند (41) همان کسانی که صبر کردند و بر پروردگار خويش توکل نمودند (42)