پیش تفسیر
1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)
اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم:
طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را) در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:
درس: تشويق مسلمانان به جهاد، و جديت در راه خدا و جدا کردن مسير خويش از کافران و منافقان.
درب: نکوهش منافقان و برشماري بعضي از صفات و اعمالشان و دعوت مسلمانان به جدي بودن در مسلماني خويش و اقدام به اعمال پسنديده.
برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:
2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)
ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:
1
وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ ﴿20﴾ طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ ﴿21﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! با خدایتان یکدله باشید
2
فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ ﴿22﴾ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ ﴿23﴾ أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ﴿24﴾ إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ ﴿25﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ ﴿26﴾ فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ ﴿27﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿28﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! شاید هم برخی تان تمایل به فسادکاری دارید ؟آیا اینها که چنین اند هیچ نعمقی در قرآن نکرده اند و منافق اند؟ سرانجام منافقان هم که چنین است!
3
أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَن لَّن يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغَانَهُمْ ﴿29﴾ وَلَوْ نَشَاء لَأَرَيْنَاكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُم بِسِيمَاهُمْ وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ أَعْمَالَكُمْ ﴿30﴾ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ ﴿31﴾
ریزدرب: ای پیامبر! البته آنها آزمایش خواهند داد، ولی خودت هم با کمی دقت میتوانی بشناسی شان
4
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَشَاقُّوا الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الهُدَى لَن يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا وَسَيُحْبِطُ أَعْمَالَهُمْ ﴿32﴾
ریزدرب: در هر حال ضرر این نوع رفتار ها به خودشان میرسد
5
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ ﴿33﴾ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ مَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ﴿34﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! شما کار خودتان را درست انجام دهید که ضرر جبران ناپذیر نکنید
6
فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ ﴿35﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! اگر جنگی واقع شد شماسستی و پیشدستی در تقاضای متارکه جنگ نکنید، زیرا خدا با شماست
9
إِنَّمَا الحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَإِن تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَلَا يَسْأَلْكُمْ أَمْوَالَكُمْ ﴿36﴾ إِن يَسْأَلْكُمُوهَا فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَيُخْرِجْ أَضْغَانَكُمْ ﴿37﴾ هَاأَنتُمْ هَؤُلَاء تُدْعَوْنَ لِتُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنكُم مَّن يَبْخَلُ وَمَن يَبْخَلْ فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَن نَّفْسِهِ وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ ﴿38﴾
ریزدرب: ای مسلمانان! این امتحانِ پیشِ رو را خوب بدهید
تقطیع:
در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.
اصلی-فرعی
قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.
لُبّ مطلب:
با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.
3 – از اول تا اینجا
در پاراگراف 1 می فرماید : ای مسلمین ! ازکافران نگران نباشید ، بزودی وضعتان بهترخواهدشد و در جنگ جدی باشید تا مورد یاری خدا قرار گیرید و تثبیت شوید .
در پاراگراف 2 می فرماید : ای مسلمانان ! از کافران نگرانی نداشته باشید زیراکاملا ممکن است وضع آنها (حتی درهمین جهان) خراب و وضع شما خوب شود و اینکه آیا کافران به این موضوع فکر نمیکنند که ممکن است به عذاب هلاکت دچار شوند و اینکه وضع مؤمنان از آنها بسیار بهتر خواهد بود؟ و ای پیامبر! از آنها کسانی هستند که دلشان با تو نیست و اگر در این حالتی که هستند قیامت بر آنها درآید چه خواهند کرد؟ و اعمال منافقان را زیرنظر داشته باش و ای پیامبر و ای مسلمانان ! خداوند رفتارتان را می بیند و به آنچه در ذهن هاتان میگذرد آکاه است .
در این پاراگراف می فرماید: ای مسلمانان ما شما را میآزمائیم تا خوب از بد مشخص شود، و البته فعالان مخالف حق هم بزودی ورشکستگی کارشان را خواهند دید و مبادا مانند منافقان رفتار کنید که در آن صورت مورد خشم الهی قرار خواهید گرفت.
4 - سوالات
1- در نیمه دوم آیه21 موضوع کدام کلیدفهم قرآن اتفاق افتاده؟
2- در ابتدای آیه21چطور؟
3- منظور از «الذین آمنوا» در ابتدای آیه20 چیست؟
4- از آیه20چه «حدسیاتی ازاوضاع و احوال آن روزها» میتوان زد؟
5- منظور از «تولّیتم» در آیه 22چیست؟
6- در این پاراگراف خداوند در جاهائی از حالت سوم شخص (او) ، و در جاهائی از حالت متکلم مع الغیر (ما) استفاده فرموده ، اولا جاهای هرکدام را مشخص کنید ، ثانیا آن موارد را تعلیل نمائید .
7- منظور از «یترکم» (آیه35) چیست؟
8- ثلث ابتدای آیه 38 چگونه با انتهای آیه 36 قابل جمع است؟
9- منظور از «الحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ» (آیه36) چیست؟ آیا جمله مذکور «تعریفیه» اســت یا «تمثیلیه»؟
10- آیا در سوال فوق کلمه «دنیا» به معنی لغوی آمده یا اصطلاحی؟
5 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها
«در قلبهایشان مرضی هست» اشاره به منافقان دارد که در زمان حکومت پیامبر(ص) تعدادشان زیاد و توطئههایشان نیز منسجم و شبکهمندتر شده بوده است.
آنها هر جا که بوی فداکاری و خطر باشد غایب و هر جا که خودنمائی و دروغ و نیرنگ بود حاضربودند. و مورد آیه 20 نیز وصف حالشان است که بوی خطر میآید و در این سوره خبر جنگ قریبالوقوع است و آنها نگران شدهاند.
بعلاوه چنانکه در آیه 26 دیده میشود پنهانی با دشمنان اسلام نیز ارتباط دوستانه برقرار کردهاند.
و چنانکه از آیه 29 فهمیده میشود نسبت به اسلام و مسلمین کینه هم داشتند.
از آیه 35 فهمیده میشود روحیه مسلمانان در نزدیکیهای وقوع جنگ بدر پائین بوده و خواهان یکجور صلح و سازشی بودند کدر نتیجه اش جنگ اتفاق نیفتد و از آیه های 37 و 38 فهمیده میشود هزینه های لازم برای جنگ برای آنان خیلی ناگوار و تلخ بوده و خوش داشتند اگر بشود زیر بار این یک قلم نروند .
6 - پیشگوئی های تحقق یافته
در آیه های 20 تا 32 نیز مطالبی در همان موضوع (که منافقان چه نوع رفتارهایی خواهند داشت و چه عاقبتی در انتظارشان خواهد بود) دارد اما اندکی مشروح تر از آن.
7 - آیات برجسته این پاراگراف
آیه 24 این روز ها که بحث تدبر در قرآن بیش از سابق مطرح است، خیلی مشهور شده، و گرچه برخی آن را دکان کرده و همان حرفهای چنانی را بقول خودشان در قالب امروزی بین میکنند، اما یکی دو تا کوشش اصیل نیز دیده میشود و امید میرود موفق و اثر گذار باشد.
8 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟
(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)
آیه 24 از این لحاظ که مکانیزم قفل زدن بر قلب روشن نیست بالاتر از ذهنیات ما است، چه رسد به مخاطبان اولیه.
آیه 25 که در باره شیطان صحبت میکند از آنجا که مکانیزم عمل شیطانی برای ما مشخص نیست بالاتر از ذهنیات ما است، چه رسد به مخاطب اولیه.
آیه های 27 و 28 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.
همینطور است آیه 32.
9 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی میداشتند؟
کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .
10 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟
1 - نکوهش منافقان و برشماري بعضي از صفات و اعمالشان
2 -دعوت مسلمانان به جدي بودن در مسلماني خويش و اقدام به اعمال پسنديده.
11 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟
با توجه به ترتیب نزول سوره ها ، تقریبا تمام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است .
12 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟
ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:
1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.
2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.
منافقان
وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ ﴿20﴾ طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ ﴿21﴾ فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ ﴿22﴾ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ ﴿23﴾ أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ﴿24﴾ إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ ﴿25﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ ﴿26﴾ فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ ﴿27﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿28﴾ أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَن لَّن يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغَانَهُمْ ﴿29﴾ وَلَوْ نَشَاء لَأَرَيْنَاكَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُم بِسِيمَاهُمْ وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ أَعْمَالَكُمْ ﴿30﴾ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ ﴿31﴾
عقاید و رفتار کفار معاصر نزول
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَشَاقُّوا الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الهُدَى لَن يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئًا وَسَيُحْبِطُ أَعْمَالَهُمْ ﴿32﴾
مسلمانان
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ ﴿33﴾
سنن الهی
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ مَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ﴿34﴾ فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ ﴿35﴾
مَثَل ها
إِنَّمَا الحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَإِن تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَلَا يَسْأَلْكُمْ أَمْوَالَكُمْ ﴿36﴾ إِن يَسْأَلْكُمُوهَا فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَيُخْرِجْ أَضْغَانَكُمْ ﴿37﴾
مسلمانان
هَاأَنتُمْ هَؤُلَاء تُدْعَوْنَ لِتُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَمِنكُم مَّن يَبْخَلُ وَمَن يَبْخَلْ فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَن نَّفْسِهِ وَاللَّهُ الْغَنِيُّ وَأَنتُمُ الْفُقَرَاء وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ ﴿38﴾
شرح مختصر
کلیدهای تفسیری
آیه 21 جواب آیه 20 است و لذا فرع بر آن است.
آیه 22 به علت «ف» اول آن، فرع بر آیه 21 است،
آیه 23 ادامه آیه 22 است و لذا فرع بر آیه 22 است.
آیه 24 تعلیل چراییِ این نوع رفتارهاست و لذا فرع بر مجموع آیات قبل از خویش است.
آیههای 26 و 27 و 28 و 29 و 30 مجموعاً فرع بر آیه 25 هستند و در داخل مجموعه خویش بعضی فرع بر بعضی دیگرند.
آیه 34 از آنجا که شرح «طرف مخالف» مدلول آیه 33 است فرع بر همان آیه است.
آیه 35 نیز به علت وجود «ف» در ابتدای آن فرعی است.
دو آیه 36 و 37 گر چه فرع بر آیهای نیستند؛ اما پرانتزی هستند، دلیلش هم اینکه اگر قبل و بعد آنها را به یکدیگر وصل کنیم (یعنی با در نظر گرفتن «فرعی»ها، انتهای آیه 33 را به ابتدای آیه 38 وصل کنیم) میبینیم روال سخن صاف و یکدست و بیدستانداز است.
منافقان در این روزها خیلی ناراحت بودند
فرق مومن و منافق به خوبی در دو آیه 20 و 21 نشان داده شده است:
مومن در هنگام نزول احکامی که بوی زحمت و مشقات از آنها به مشام میرسید، در واکنش، سخن از اطاعت و هرچه از جانب خدا باشد نیک است و ما تا آخرش با امر خدا و رسولش هستیم و از این قبیل، میگوید، و منافق ابراز ناراحتی میکند و اگر ببیند شرایط با او همراه نیست، و نمیتواند بطور آشکار مکنونات قلبی خویش را شفاف کند، با «زبان بدن»، بدون اینکه بتواند کنترلی روی آن داشته باشد، همان را اظهار میکند.
چنانکه از آیه 22 به وضوح فهمیده میشود، قصد منافقان از پیوستن به جریان اسلام (حتی قبل از هجرت) این بود که آنها فهمیده بودند جریان اسلام موفق میشود، و میخواستند از طریق پیوستن به آن، از نمدِ موفقیت آن، کلاهی برای خویش دست و پا کنند، و به طور خاص در این فکر بودند که خودشیرینیی کنند و ریاستی بیابند، تا از طریق ریاستِ مذکور عقده های سرکوب شده خویش را نسبت به کسانی باز کنند، و لذاِ آیاتی که از آنها بوی خطر و زحمت و مشقت به مشام میرسید، به شدت با خواسته واقعی شان تضاد داشت.
آیه های 32 و 36 تا 38 بما میگوید آنها اگر میتوانستند، سعی خویش را میکردند که از راه حق جلوگیری کنند، و برای این کار بشدت (آنقدر که جوّ اجازه میداد) با آنحضرت مخالفت عملی، و اگر نمیشد لااقل زبانی، میکردند، و در هر حال ابدا همراهی و متابعت نمیکردند، مگر اینکه مجبور شوند بطور ریائی و ظاهری، نمایشی از همکاری ارائه کنند.
ترجمه تفسیریِ آزاد
برخی از مسلمانان مي گويند چرا سوره اي نازل نشده؟ پس هنگامي که سوره اي محکم نازل شود و حکم کارزار در آن باشد مي بيني آنان که در قلبهاشان مرضي هست چنان به تو مينگرند که انگار مرگشان رسيده است، و همان هم برايشان سزاوارتر است (20) طاعتي و قول پسنديده اي از این نوع شعار دادن ها بهتر است، آنگاه وقتي که کار به تصميم رسيد صداقت نسبت به خداوند برايشان بهتر خواهد بود (21) ای منافقان! نکند وقتيکه رياست پيدا کرديد، در زمين فساد کرده و به قطع ارحام بپردازيد (22) کساني که چنين اند خداوند لعنتشان کرده و کر وکورشان نموده است (23) پس آيا در قرآن تدبر نمي کنند يا اينکه قلوبشان قفل شده است؟ (24) البته کساني که پس از روشن شدن حقيقت بر پاشنه هاي خويش ميچرخند شيطان اين امر را برايشان آراسته و آرزومندشان نموده است (25) زيرا که آنها، به کساني که آنچه را خداوند نازل نموده خوش نميدارند، ميگويند در بعضي از کارها از شما اطاعت مي کنيم، و خداوند از اين پنهانکاري آنها آگاه است (26) چه وضعي خواهند داشت وقتيکه ملائکه جانشان را بگيرند و آنگاه به صورتها و پشت هايشان بزنند؟ (27) اين به آن سبب است که چيزي را پيروي میکنند که مايه خشم خداست و رضايت او را خوش نداشتند و همين اعمال پیشین شان را نابود کرد (28) آيا آنانکه در قلوبشان مرضي هست مي پندارند خداوند هرگز کينه هايشان را آشکار نميكند؟ (29) و اگر ميخواستيم آنها را بتو نشان ميداديم آنگاه آنها را به چهره مي شناختي، و البته آنها را از روي لحن گفتارشان خواهي شناخت و خداوند اعمالتان را مي داند (30) و حتما شما را مي آزمائيم تا جهاد گران و صابرانِ شما مشخص شده و اخبارتان را بيازمائيم (31) البته آنان که کفر ورزيدند و از راه خدا باز داشتند و با رسول خدا بعد از اينکه حقيقت برايشان روشن شد دشمني نمودند هرگز ضرري به خداوند نميزنند و خداوند بزودي اعمالشان را نابود مي کند (32) اي مسلمانان! خدا را اطاعت کنيد و نيز رسولش را فرمان ببريد و اعمالتان را باطل نکنيد (33) کساني که کافر شده و از راه خدا باز داشتند وسپس در حال كفر مردند خداوند هرگز نمي آمرزدشان (34) پس ای مومنان! سست نشويد، و تقاضاي صلح مکنيد، و شما بالاتريد، و خداوند با شماست، و هرگز پاداش اعمالتان را کم نمي کند (35) جز اين نيست که زندگي دنيا بازيچه و سرگرمي است، و اگر ايمان بياوريد و تقوا پيشه کنيد خداوند پاداشهايتان را خواهد داد و اموالتان را هم نخواهد خواست (36) زیرا اگر آنها را بخواهد و بر شما سخت بگيرد بخل خواهيد ورزيد و کينه هايتان آشكار ميشود (37) همين شماها! وقتي دعوت ميشويد که در راه خدا انفاق کنيد بعضي تان دريغ ميورزند. و کسي که دريغ ورزد از خويش دريغ نموده. و خداوند بي نياز است و شما نيازمنديد. و اگر پشت کنيد قومي ديگر را بجاي شما قرار ميدهد و آنان مانند شما نخواهند بود (38)