پیش تفسیر

 

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

(جدول1)

تعداد کلمه	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	آیه
32	شدید بودن آن	قیامت	آخرت	2-1
12	توصیف - بدون علم درباره خدا مجادله می کنند	کافران	مردم	3
11	کافران- کسی که شیطان را «ولی » بگیرد او هم گمراهش می کند	مردم	حکمت	4
70	قدرت - آفرینش انسان	افعال	خداوند	5
13	حق-  قدرت- احیاء	صفات	خداوند	6
12	صفت-  آینده-  شکی در آن نیست	قیامت	آخرت	7
13	توصیف - بعضی از آنها درباره خدا بدون علم و...مجادله می کنند	کافران	مردم	8
15	سایر-  در دنیا خواری ودر آخرت عذاب خواهید داشت	کافران	مردم	9
9	به این افراد خطاب میشود این عذاب حق عمل توست	قیامت	آخرت	10
49	خداوند را مطابق با عقیده ای انحرافی میخواند.	کافران	مردم	13- 11
17	نعیم مومنان	بهشت	آخرت	14
31	کسی که فکر می کند خداوند هرگز یاریش نمی کند ریسمانی به آسمان بکشد...	مثال	حکمت	16- 15
22	خداوند در قیامت بین آنها قضاوت خواهد کرد	قیامت	آخرت	17
35	مسجود	صفات	خداوند	18
39	شرح چگونگی عذاب کافران	جهنم	آخرت	22- 19
30	شرح نعیم بهشت	بهشت	آخرت	24-23
25	هشدار-  تهدید-  عذاب دردناک	کافران	مردم	25
147	احکام حج	احکام	حکمت	34- 26
16	توصیف مخبتین	مومنان	مردم	35
50	(حج)	احکام	حکمت	37-36
58	(جهاد)	احکام	حکمت	40- 38
18	توصیف	مومنان	مردم	41
38	اگر تو را تکذیب می کنند چیز تازه ای نیست. پیامبران قبلی را هم تکذیب کردند و نابود شدند	دلداری - وعده	پیامبر	45- 42
23	توصیه به سیرو سفر در زمین تا چشم و گوش و دل باز شود	اخلاقیات	حکمت	46
25	وعده خدا خلاف نمیشود - یک روز نزد خدا مانند هزار سال است از آن سالهائی که میشمارید.	قانون الهی	حکمت	48-47
25	چنین بگو - من هشدار دهنده آشکارم - مومنان مغفرت و روزی نیکو دارند - کافران در جهنم اند	ارشاد	پیامبر	51- 49
64	راجع به وحی و اینکه غیر قابل خدشه است	حکمت	پیامبر	54- 52
16	کافران همیشه در آن در شک (یا در جدال) خواهند بود	کافران	مردم	55
5	در آنروز فرمانروائی از آن خدا می باشد	قیامت	آخرت	ق56
7	مومنان در بهشت خواهند بود	بهشت	آخرت	ق56
8	کافران و مکذبان در جهنم	جهنم	آخرت	57
40	هجرت در راه خدا	احکام	حکمت	60- 58
15	شب را داخل روز می کند و به عکس	افعال	خداوند	61
17	خداوندحق است و غیر او باطل	حکمت	خداوند	62
64	باران-  فرمانروائی آسمانها و زمین-   رام کرد برای شما-  کشتی- نگهداری آسمان-  احیاء-  اماته	افعال	خداوند	66- 63
6	برای هر امتی یک روش عبادت قرار دادیم	احکام	حکمت	ق67
45	چنین بگو. خدا به آنچه می کنید داناتر است.	ارشاد	پیامبر	70- ق67
48	حق را خوش نمیدارند.	کافران	مردم	72- 71
29	غیراز خداوند هیچ حقیقتی ندارد.	خداوند	حکمت	73
9	قوی-  دست نیافتنی	صفات	خداوند	74
21	برگزیدن از میان انسانها و ملائکه-   علم مطلق-   مرجع امور	افعال	خداوند	76 -75
56	رکوع و سجده و عبادت و کار خیر-  جهاد-  نماز و زکات چنگ زدن به خداوند	احکام	حکمت	78-77
1285	جمع

 

جدول درج­ها

درصد	شرح	عنوان فرعی	عنوان اصلی	شماره
37	حج و جهاد و هجرت و عبادات	احکام	حکمت	1/ 4
19	آفرینش- تدبیر جهان- قدرت-  قوت	صفات و افعال	خداوند	2/ 4
5/16	توصیف و نکوهش-  فکر باطلشان-  شک و کراهتشان از حق	کافران	مردم	3/4
1/14	شدت هولناکی - ظهور حق در آنروز- سرانجام مومن و کافر بهشت و جهنم	قیامت	آخرت	4/ 4
4/13	چنین بگو... ناراحت مباش. موفق میشوی	ارشاد	پیامبر	5/ 4

البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:

http://jamal-ganjei.com

با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.

درس: اي مسلمانان! به تکاليف عبادي که از سوي خدايتان مقرر شده و لو اينکه سخت به نظر آيد رو کنيد، و راه خود را کاملاً از کافران جدا نمائيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: ای مردم! چنین آينده هولناکي (قیامت) برای همگان در پيش است، و امری معقول و مفهوم هم هست. به مورد فوق بي توجهي نکنيد، و ای مسلمانان! درباره خداوند بدون علم بحث نکنید و از شیطان پیروی ننمائید. کافران چنين مي انديشند و چنين مي کنند، راهتان را از آنان جدا کنيد.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ ﴿1﴾ يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ ﴿2﴾

ریزدرب: ای مردم! چنین آینده هولناکی ممکن است در پیشِ روی تان باشد.

2

 وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَّرِيدٍ ﴿3﴾ كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَيَهْدِيهِ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿4﴾

ریزدرب: ای مردم! آینده هولناک پیشگفته اینطور رقم میخورد.

3

 يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاء إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّى وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ﴿5﴾ ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿6﴾ وَأَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَّا رَيْبَ فِيهَا وَأَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي الْقُبُورِ ﴿7﴾

ریزدرب: ای مردم!زندگیِ بعدی حتمی است.

4

 وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ ﴿8﴾ ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ ﴿9﴾ ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ﴿10﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ ﴿11﴾ يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ ﴿12﴾ يَدْعُو لَمَن ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِن نَّفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلَى وَلَبِئْسَ الْعَشِيرُ ﴿13﴾ إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ﴿14﴾

ریزدرب: ای مردم!آینده بد اینطور رقم میخورد و آینده خوب آنطور.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - سوالات

1-درابتدای آیه10موضوع کدام کلیدفهم قرآن اتفاق افتاده؟

2-معنی«ثانی عطفه» (آیه9) چیست؟

3-معنی«عشیر» (آیه13) چیست؟

4 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 1 و 2 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز  همچنین.

همچنین است آیات 5 تا 7.

همچنین آیه 14.

5 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

یکی ممکن است معترض شود که «یعنی چه که بسیار این تیتر را تکرار میکنی و این جواب ثابت را هم زیرش میدهی؟»

در این خصوص باید خاطر نشان کنیم که یک شبهه ای اخیرا در سطح وسیع القا شده که مطالب قرآن اول باید از این لحاظ چِک شود که معاصران نزول از آن چه می فهمیده اند . ماهم با بیان دلیل فوق در حقیقت داریم پاراگراف به پاراگراف آن شبهه را چک میکنیم .

آنچه تا کنون فهمیده ایم این بوده که معاصران نزول اکثر قریب به اتفاق حجم قرآن را همانطور می فهمیده اند که ما امروز می فهمیم .

6 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - چنين آينده هولناکي در پيش است. به مورد فوق بي توجهي نکنيد.

2 - ای مسلمانان! درباره خداوند بدون علم بحث نکنید و از شیطان پیروی ننمائید. کافران چنين مي انديشند و چنين مي کنند، راهتان را از آنان جدا کنيد

3 -  ای مردم! وقوع قیامت امریست معقول و مفهوم.

7 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 4 و 6 و 7 و 12 و 14 ، بقیه پاراگراف «برای اولین بار» است.

8 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

حوادث پیشا قیامت

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ ﴿1﴾ يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ ﴿2﴾

انسان های نا مطلوب

وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَّرِيدٍ ﴿3﴾ كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَيَهْدِيهِ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿4﴾

حتمیت وقوع قیامت

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَيِّنَ لَكُمْ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاء إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّى وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِن بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ﴿5﴾ ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿6﴾ وَأَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَّا رَيْبَ فِيهَا وَأَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي الْقُبُورِ ﴿7﴾

انسان های نا مطلوب

وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ ﴿8﴾ ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ ﴿9﴾ ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ ﴿10﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ ﴿11﴾ يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ ﴿12﴾ يَدْعُو لَمَن ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِن نَّفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلَى وَلَبِئْسَ الْعَشِيرُ ﴿13﴾ إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ﴿14﴾

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی:

آیه 2 فرع بر آیه 1 ، و آیه 4 فرع بر دو کلمه آخر آیه 3 ، و آیه 5 جنبه «مقدمه» را برای دو آیه 6 و 7 دارد و لذا فرعی است.

دو آیه 9 و 10 فرع بر آیه 8 است و این واضح است.

دو آیه 12 و 13 نیز نسبت به آیه 11 همین وضع را دارد.

آفرینش از «خاک»

اگر در آیه 5 دقت کنید، ترتیبِ عکسِ تطوراتِ جنین در داخل رحم اینطور است:

1- طفل.

2- مضغه.

3- علقه.

4- نطفه.

5- خاک.

این مرحله «خاک»ی کدام مرحله است؟

واضح است که مرحله­ایست که هنوز نطفه تشکیل نشده است.

یعنی نطفه که دو مؤلفه دارد، مؤلفه نرینه­اش فعلاً در بدن مرد است (یعنی به صورت اسپرم) و مؤلفه مادینه­اش فعلاً در بدن زن است (یعنی به صورت تخمک)

خوب پس این «خاک» کجاست؟

نکته ظریفی در اینجا هست که بسیاری از خرافات را حل می­کند. (لطفاٌ دقت کنید) «خاک» مورد بحث همین اسپرم مرد و تخمک زن است.

توضیح مطلب این است که اسپرم مرد و تخمک زن جزء وجودشان نیست.

مثلاً اگر مرد یا زنی کلیه نداشته باشد به او مرد ناقص و زن ناقص می­گویند.

اما اگر اسپرم یا تخمک نداشته باشند به آنها مرد ناقص و زن ناقص نمی­گویند.

این اسپرم یا تخمک در بدن تولید می­شود برای اینکه خارج شود و لذا جزء وجود مرد یا زن نیست.

چرا به این اسپرم یا تخمک «خاک» گفته شده؟

زیرا از غذا تولید می­شود و غذا یا منشاء گیاهی دارد یا منشاء حیوانی و منشاء گیاهی مستقیماً خاک است و منشاء حیوانی( با یک واسطه )آن هم از خاک است.

لذا اینکه در قرآن درباره حضرت عیسی(ع) فرموده «خلقه من تراب» (= او را از خاک آفرید) به این معنی نیست که مُشتی از خاک را برگرفت و در آن دمید و حضرت عیسی به وجود آمد، زیرا می­دانیم حضرت عیسی(ع) مادر داشت و تولد او مانند من و شما بود و اگر هم پدر نداشت «قائم مقام پدر» داشت که در سوره مریم دیدیم جبرئیل امین نقش قائم مقامی پدر را انجام داد.

لذا «از خاک آفریده شدن» مخالفتی با مادر داشتن ندارد.

اگر همین زنجیره فکری را دنبال کنیم می­توانیم به این موضوع برسیم «خلقه من تراب»ی که درباره حضرت آدم(ع) هم گفته شده مخالفتی با تولدی شبیه تولد من و شما ندارد.

اینک با این تعبیر عبارت «من تراب» (= «از» خاک) را بهتر فهمیده­ایم.

یعنی اینکه اسپرم مرد و تخمک زن، یک محصول تولید شده از خاک هستند.

آنها می­خواهند «خداوند» با آنها هماهنگ باشد

موضوع آیه 11 به این معنی است که خداوند را در هماهنگی با خودشان می­خواهند نه اینکه خود را آنطور که خدا می­خواهد هماهنگ کنند. و آیه­های 12 و 13 توضیح آیه 11 است.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

اي مردم از پروردگارتان پروا کنيد، که لرزاندن قيامت چيز بسيار بزرگي است (1) روزي که آنرا ببينند شيردهندگان شيرخوارانِ خويش را از ياد مي برند و حامله ها مي زايند و مردم را مي بيني که مَستند در حاليکه مست نيستند وليکن عذاب خداوند شديد است (2) و از مردم کساني هستند که بدون اينکه علمي داشته باشند درباره خداوند مجادله مي کنند و هر شيطان شروري را پيروي مي نمايند (3) چنين مقرر شد که هر کس او را به دوستي و سرپرستي گرفت گمراهش کند و بسوي عذاب سوزاننده هدايتش نماید (4) ای مردم! اگر درباره برانگيختگي روز قيامت شکي داريد توجه کنيد که ما شما را از خاکي، و سپس از نطفه اي، و سپس از علقه اي، و سپس از مضغه اي، شکل گرفته يا نگرفته، آفريديم، تا برايتان بيان کنيم. و در رحِم ها آنچه بخواهيم تا سرآمدي معين ميگذاريم، سپس شما را بصورت طفلي بيرون مي آوريم تا به نيروي خويش برسيد و از شما کساني هستند که ميميرند و کساني هم هستند که به فرتوتي ميرسند تا پس از اينکه به علم رسيده بودند به حالتي درآيند که علمي به چيزي نداشته باشند، و زمين را مي بيني که افسرده است و تا آب بر آن فرو فرستيم فورا به جنبش در مي آيد و فربه میشود و هر گونه گياه شادابي ميروياند (5) اين بخاطر آن است که خداوند حق است و هموست که مرده را زنده مي کند و اينکه بر همه چيز تواناست (6) و اينکه روز قيامت خواهد آمد، و اينکه خداوند كساني را که در قبرها هستند برخواهد انگيخت (7) و از مردم کساني هستند که درباره خداوند بدون اينکه علمي يا هدايتي و يا کتاب نورافشاني داشته باشند جدل مي کنند (8) از روي تكبر پهلوي خويش را ميگردانند تا مردم را از راه خدا گمراه کنند. آنها در دنيا خواري خواهند داشت و روز قيامت به آنها عذاب آتش خواهيم چشاند (9) در آنجا به آنان خطاب میشود اين بخاطر آن چيزهائي است که از پيش فرستادي و خداوند نسبت به بندگان خويش ظالم نيست (10) و از مردم کساني هستند که خداوند را بر طریق انحراف عبادت مي کنند، اگر خيري به آنان برسد دلگرم ميشوند و اگر بلائي به آنها برسد روي خويش برميگردانند. آنها زيانکار دنيا و آخرتند که همان زيانکاري آشکار است (11) یا اینکه چيزي را بجز خداوند به پرستش ميخوانند که نه سودي و نه ضرري برايشان دارد و گمراهي دور همين است (12) چيزي را ميخوانند که ضررش از نفعش نزديک تر است. چه يار و چه همدم بدي است! (13) خداوند کساني را که ايمان آورده و کارهاي شايسته کرده اند داخل بهشت هائي ميکند که نهرها در کف آن جاري است. خداوند هر چه بخواهد مي کند (14)