X

﴿ بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴾

الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاء إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿1﴾ مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿2﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالْأَرْضِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ ﴿3﴾ وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ﴿4﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿5﴾ إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿6﴾ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿7﴾ أَفَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي مَن يَشَاء فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ﴿8﴾ وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ ﴿9﴾ مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ وَالَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ يَبُورُ ﴿10﴾ وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلَا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿11﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿12﴾ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ ﴿13﴾ إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ ﴿14﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿15﴾ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ﴿16﴾ وَمَا ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ ﴿17﴾ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَإِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءٌ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَمَن تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿18﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ ﴿19﴾ وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ ﴿20﴾ وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ ﴿21﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ ﴿22﴾ إِنْ أَنتَ إِلَّا نَذِيرٌ ﴿23﴾ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ ﴿24﴾ وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالزُّبُرِ وَبِالْكِتَابِ الْمُنِيرِ ﴿25﴾ ثُمَّ أَخَذْتُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿26﴾


بسم الله الرحمن الرحيم

حمد مخصوص خداست که آسمانها و زمين را ايجاد و ملائکه را فرستادگاني قرار داد که داراي بالهائي هستند ، دو تا و سه تا و چهارتا، هر چه بخواهد در آفرينش مي افزايد که خداوند بر هر چيزي تواناست (1) آنچه خدا براي مردم از روي رحمت باز کند هيچکس نميتواند ببندد و اگر ببندد هيچ کس نميتواند بگشايد و همو پيروزمند فرزانه است (2) اي مردم! نعمت خدا را بر خويش بياد آوريد. آيا  آفريننده اي  غير از  خدا هست  که از  آسمان و زمين روزيتان دهد؟  خدائي جز او  نيست . پس به کجا  منحرف ميشويد؟ (3) ای پیامبر! اگر تکذيبت کنند رسولانِ  قبل از تو نيز تکذيب شدند و همه امور بسوي خدا برميگردد (4) اي مردم! وعده خدا حق است. پس مبادا زندگيِ دنيا گولتان زند و بخصوص مبادا فريب ها شما را درباره خدا بفريبد (5) شيطان البته دشمن شماست. پس او را دشمن گيريد. جز اين نيست که حزبش را ميخوانَد که اهل آن آتش سوزان باشند (6) کافران عذابي شديد دارند و مومنانِ صاحب عملِ صالح آمرزش و پاداشي بزرگ خواهند داشت (7) آيا کسي که عمل زشتش برايش جلوه داده شده و آن را نيکو مي بيند مانند مومنان است؟ نه! بلکه  خداوند هر که را خواهد گمراه ميکند و هر که را لایق باشد هدايت ميکند. پس ای پیامبر!  مبادا بعلت حسرتي که به حال مردم ميخوري خود را از بين ببري. خداوند ميداند آنها چه ميکنند (8) و خداوند است که بادها را ميفرستد و آنها ابرها را برمي انگيزند و آنها را بسوي زمين مرده ميرانيم و بواسطه آنها آن را بعد از مرگش زنده مي کنيم. زنده شدن پس از مرگ نيز چنين است (9) اگر کسي عزت بخواهد همه عزت ها از آن خداست. عقیده پاک بسوي او بالا ميرود و عمل صالح است كه آنرا بالا ميبرد، و کسانيکه به توطئه شوم ميپردازند عذابي شديد خواهند داشت و توطئه شان هم نابود ميشود (10) و خداوند شما را از خاکي آفريد، سپس از نطفه اي، سپس جفتهائي قرارتان داد، و هيچ ماده اي حملي برنميدارد و وضع حملي نمي کند مگر به علم او، و هيچ صاحب عمري عمر طولاني نمي کند و هيچ مقدار از عمرش کم نميشود مگر آنکه در کتابي هست. که اين براي خدا آسان است (11)و آن دو دريا يکسان نيستند. اين يکي شيرين و گوارا و آن يکي شور و تلخ است. و شما از هر دو گوشت تازه ميخوريد و چيزهاي زينتي استخراج کرده و مي پوشيد و کشتي را مي بيني که آب را ميشکافد تا از فضل او روزي خويش جستجو کنيد و شايد شکرگزاريد (12) شب را داخل روز و روز را داخل شب ميکند و آفتاب و ماه را رام کرده وهر کدام تا سرآمدي معين درجريانند. اين است خداي شما. فرمانروائي از آن اوست. و کساني را که غير از او ميخوانيد مالک حتي قطميري نيز نيستند (13)اگر آنها را بخوانيد صدايتان را نمي شنوند و اگر هم بشنوند اجابتتان نمي کنند و روز قيامت نسبت به شرک شما کافرند ، و ای انسان! هيچکس تو را مانند آن خداي آگاه خبردار نمي کند (14) اي مردم! شما محتاج خدائيد و خداوند بي نياز ستوده است (15) اگر بخواهد شما را ميبرد و آفريدگاني جديد مي آورد (16) و اين براي خداوند سخت نيست (17) و هيچ كس بار ديگري را برنميدارد. و اگر کسي ديگري را براي برداشتن بارسنگينش بخواند چيزي از آن بر نخواهد داشت. حتي اگر از خويشاوندان باشد. جز اين نيست که تو کساني را که در خلوت از پروردگارشان بيم دارند هشدار ميدهي. همانها که نماز بپاميدارند و هر کس که پاکيزگي پيشه كند بنفع خود اوست و سرانجام همه بسوي خداست (18) و کور و بينا مساوي نيستند (19) و نيز نور و تاريکيها (20) و نيز سايه و هُرم گرما (21) و همچنين زندگان و مردگان مساوي نيستند. خداوند به آنکه خواهد مي شنواند و تو ای پیامبر! نميتواني به آنها که در قبرها هستند چيزي بشنواني (22) تو جز هشدار دهنده اي نيستي (23) تو را به حق فرستاده ايم که مژده رسان و هشدار دهنده باشي و هيچ امتي نبوده که هشدار دهنده نداشته باشد (24) و اگر تکذيبت کنند، چيز عجيبي نيست، پيشينيان آنها نيز پيغمبرانشان را كه با دليل هاي روشن و پيامها و کتابهاي نور افشان بسويشان آمده بودند تکذيب كردند (25) آنگاه کافران را بگرفتم و كيفرم چه سخت بود (26)

قبلی:  سوره نحل سوره نحل
بعدی:  سوره فاطر سوره فاطر
Print
10 بار مطالعه شده است

پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره (یعنی «درس» سوره) مطابق ذیل است:

(جدول1)

تعداد کلمه

شرح

عنوان فرعی

عنوان اصلی

آیه

43

آفرینش- اداره جهان

افعال

خداوند

2-1

21

خطاب-  متوجه کردن مردم به خالقیت-  رازقیت-  وحدانیت خدا

انسان

مردم

3

11

اگر تکذیبت می کنند مهم نیست. همه چیز بسوی خدا جریان دارد

دلداری

پیامبر

4

30

خطاب-  متوجه کردن مردم به حقانیت وعده خدا - و دشمنی شیطان

انسان

مردم

6-5

15

کافران عذاب شدید-  مومنان عامل مغفرت و اجر کبیر

آخرت

حکمت

7

7

انسان-  کسی که دچار اشتباه شده و عمل بد خود را خوب می بیند

مردم

حکمت

ق8

8

هدایت و ضلالت

امر

خداوند

ق8

5

خود را به غصه نیانداز

دلداری

پیامبر

ق8

5

علم

صفات

خداوند

ق8

18

باد و باران و زنده کردن زمین مرده

افعال

خداوند

9

26

هر کس عزت خواهد بسوی خدا بیاید. نیرنگ کنان، به نتیجه نمیرسند

مردم

حکمت

10

93

آفرینش مردم-   رزق-  اداره آسمانها و زمین

نعمات

خداوند

13- 11

43

بطلان شرکا ء-  نیاز به خداوند

خداوند

حکمت

17- 14

34

کسی بار دیگری را برنمیدارد

آخرت

حکمت

18

32

مقایسه صفت های متضاد که مساوی نیستند

سایر

حکمت

22- 19

40

تو فقط هشدار دهنده ای- پیشینیان نیز هشدار دهنده داشتند

دلداری

پیامبر

26- 23

34

باران-  میوه ها-  کوه ها

افعال

خداوند

ق28-27

10

فقط عالمان از خداوند خشیت دارند-   خداوند عزتمند آمرزشگر است

خداوند

حکمت

ق28

19

امیدوار تجارت سودآور هستند

مومنان

مردم

29

8

اجر مومنان را به تمامی بدهد

اعمال

خداوند

30

15

حق است-  تصدیق کننده کتب قبلی است

تبیین وحی

پیامبر

31

21

برخوردهای مختلف با وحی و دعوت پیامبر

انسان

مردم

32

41

توصیف و برشمردن نعمات

بهشت

آخرت

35- 33

45

توصیف عذاب

جهنم

آخرت

37-36

11

علم مطلق

صفات

خداوند

38

6

شما را جانشینان قرار داد

افعال

خداوند

ق39

20

کسی که کفر ورزد به ضرر خودش است

انسان

حکمت

ق39

35

آیا آنانی که آنها را شریک خدا قرار میدهید آثار وجودی دارند ؟

خطاب

مردم

40

20

آسمان و زمین را نگه میدارد که فرو نپاشند

افعال

خداوند

41

72

نکوهش - ادعا می کنند اگر هدایت بسویشان بیاید چنین خواهند کرد اما...

کافران

مردم

44- 42

22

مهلت میدهد و گرنه کسی روی زمین باقی نمی ماند

خداوند

حکمت

45

810

جمع

جدول درج­ها

درصد

شرح

عنوان فرعی

عنوان اصلی

شماره

4/30

آفرینش-  باد و باران و زنده کردن زمین-  میوه ها-  کوه ها

افعال

خداوند

1/ 4

8/25

نظام آخرت مانند نظام کاشت و برداشت است

آخرت

حکمت

2/ 4

5/24

ارشاد مردم و نکوهش کافران که ادعا می کنند اگر هدایت بسویشان آمده بود چنین و چنان میکردند

کافران

مردم

3/ 4

6/10

توصیف بهشت و جهنم با گرایش به توصیف عذاب جهنم

جهنم

آخرت

4/ 4

8/8

 

دلداری

پیامبر

5/ 4

البته دو جدول فوق اول و آخرِ جدول هاست، جدول های وسط را برای رعایت اختصار حذف کرده ایم، اما کسانی که حوصله دارند میتوانند موردِ سوره فجر را که در کتاب «آموزش تفسیر قرآن» (که به عنوان نمونه و الگو است) در سایت:

http://jamal-ganjei.com

با تمام جدول هایش ملاحظه فرمایند.

درس: خداوند نظام جهان را مانند نظام كاشت و برداشت قرار داده و كافران كه اين را درك نمي كنند براي خود عذاب درست مي كنند.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: گوشه اي از جهان نظام مند که مخلوق خداست و ذكر گوشه هايي از قدرت ها و نعمت های الهي، و اینکه اي مردم موقعيت مناسب خويش را در رابطه با خداوند و آخرت انتخاب كنيد و مبادا مانند كافران شويد.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاء إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿1﴾

ریزدرب: اشاره ای به کارگزاران امور جهان که نظام مندی جهان را تامین میکنند.

 

2

 مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿2﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالْأَرْضِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ ﴿3﴾ وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ﴿4﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿5﴾ إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿6﴾ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿7﴾ أَفَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاء وَيَهْدِي مَن يَشَاء فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ﴿8﴾

ریزدرب: ای مردم! خداوند است که آنچه را مطلوب شماست تامین میکند، آن را در جای غلط مجوئید.

3

وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ النُّشُورُ ﴿9﴾ مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ وَالَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ يَبُورُ ﴿10﴾ وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلَا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿11﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿12﴾ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُّسَمًّى ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِن قِطْمِيرٍ ﴿13﴾ إِن تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ ﴿14﴾ يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿15﴾ إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ﴿16﴾ وَمَا ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ ﴿17﴾

ریزدرب: ای مردم! خداوند شما چنین علم و قدرتی دارد.

4

 وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَإِن تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى حِمْلِهَا لَا يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءٌ وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى إِنَّمَا تُنذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَمَن تَزَكَّى فَإِنَّمَا يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿18﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ ﴿19﴾ وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ ﴿20﴾ وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ ﴿21﴾ وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشَاء وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِي الْقُبُورِ ﴿22﴾

ریزدرب: ای مردم! چشمتان را برای دیدن آینده حتمی تان بگشائید و موقعیت مطلوب را احراز کنید.

5

إِنْ أَنتَ إِلَّا نَذِيرٌ ﴿23﴾ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ ﴿24﴾ وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ جَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ وَبِالزُّبُرِ وَبِالْكِتَابِ الْمُنِيرِ ﴿25﴾ ثُمَّ أَخَذْتُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿26﴾

ریزدرب: ای پیامبر! رفتارت را متناسب با ماموریتت تنظیم کن.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه 1 به علت محتوای سنگینش، و نیز کثرت اقبال هنرمندان، اعم از خوشنویسان یا کاشیکاران که کارهای هنری خویش را زینت بخش مساجد و زیارتگاه ها نموده اند، جزء آیات برجسته قرآنی قرار گرفته است.

4 - آیات مشکل

آیه 1 به علت اختلاف نظر زیاد مفسران در آن، در زمره آیات مشکل قرآنی است.

5 - در این پاراگراف، کدام فقرات، فوق ذهنیات معاصران نزول است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه 1 از این لحاظ که به ملائکه پرداخته که هیچ بنی بشری نمیتواند تصوری از آن داشته باشد، بالاتر از ذهنیات همه ما است، لذا برای مخاطبان اولیه نیز همینطور بوده.

آیه 6 از این لحاظ که به شیطان پرداخته که هیچ بنی بشری نمیتواند تصوری از آن داشته باشد، بالاتر از ذهنیات همه ما است، لذا برای مخاطبان اولیه نیز همینطور بوده.

آیه 10 از این لحاظ که مکانیزم آن برای بشر قابل تصور هم نیست، بالاتر از ذهنیت ما، و به طریق اولی بالاتر از ذهنیات مخاطبان اولیه است.

همچنین است آیه 13.

در آیه 11 جمله «خلقکم من تراب»، از این لحاظ که تا قرن 19 که زمان انتشار کتاب «اصل انواع» باشد هنوز گره گشائی نشده بود، بالاتر از ذهنیات مخاطبان اولیه و چندصد سال بعد است.

آیه 24 از این لحاظ که به دوره های ماقبل تاریخ بشر اشاره دارد و حتی بشر قرن حاضر نیز درکی از آن ندارد، بالاتر از ذهنیات مخاطب اولیه است.

6 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته، در طول این مدت طولانی، از نزول این سوره تا به امروز، از لحاظ تحت اللفظی، تغییر معناییِ چندانی نیافته، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما.

7 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - گوشه اي از جهان نظام مند که مخلوق خداست و ذكر گوشه هايي از قدرت ها و نعمت های الهي

2 - اي مردم موقعيت مناسب خويش را در رابطه با خداوند و آخرت انتخاب كنيد و مبادا مانند كافران شويد.

8 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیات 3 تا 9 و 13 تا 23 و 25 و 26 بقیه «برای اولین بار» است.

شرح مختصر

کلید های تفسیری

اصلی-فرعی:

دو آیه 10 و 12، بدون اینکه فرع بر آیه­ای باشند پرانتزی هستند.

آیات 15 تا 18 گر چه فرع بر آیه­ای نیستند اما پرانتزی هستند زیرا اگر چشم خویش را بر آنها ببندیم و انتهای آیه 14 را به ابتدای آیه 19 وصل کنیم می­بینیم روال سخن صاف و یکدست می­شود.

آیه 26 فرع بر آیه 25 است و این واضح است.

مبالغه :

با توجه به اینکه در جاهائی از قرآن کریم سخنی  همعرض آن آیه ابتدای سوره یس دارد که میفرماید ( ما انذر آباوهم فهم غافلون ) و از آنها معلوم میشود که اقوامی هم بوده اند که پیامبر به خویش ندیده بودند، قسمت انتهائی آیه 24 (وَإِن مِّنْ أُمَّةٍ إِلَّا خلَا فِيهَا نَذِيرٌ) از باب مبالغه است، لذا، معنی آن اینطور میشود: تقریبا همه اقوام نذیر داشته اند .

کنایه

در آیه 22، «زنده و مرده» کنایه است از مؤمن و کافر.

«قطمیر»

آنچه در انتهای آیه 13 آمده حتی اگر معنی آن را هم ندانیم چیز زیادی را از دست نداده­ایم زیرا در طرز بیان، معنی آن نیز القاء شده است که معنی چیزی را می­دهد که در نهایتِ کم ارزشی باشد و البته لغت نیز همین را تأیید می­کند که منظور از آن، چیزِ «مو» مانندِ داخلِ شکافِ هسته خرماست.

«ملائکه» و «بال»

در رابطه با آیه 1 البته تصور ملائکه بصورت انسانی (آنهم با صورت زنانه) و در حالیکه دو عدد بال مانند پرندگان نیز در شانه­هایشان هست، خرافه و خیال است و هیچ واقعیی ندارد.

اینکه فرموده «ملائکه را فرستادگانی قرار داد که دارای بالهائی هستند»، از کلمه «فرستادگان» معلوم می­شود موجودات با شعور و آموزش یافته­ای هستند که برای انجام امر معلومی مأموریت یافته­اند اما اینکه فرموده «دارای بالهائی» هستند، به زبان مخاطب صحبت کرده و می­باید «وسیلۀ نقل و انتقال» را مورد نظر قرار داده باشد. زیرا چنانکه می­دانیم «بال» بدرد جائی می­خورد که «هوا» موجود باشد و خارج از کره زمین، فقط تا ارتفاع چند کیلومتر آنقدر هوا هست که بتوان در آن «بال زد» آیا پس از آن که دیگر هوا نیست و امکان «بال زدن» وجود ندارد، دیگر ملائکه­ای نیست؟ در حالیکه در آیه به وضوح تصریح بر «آسمانها» نموده که طبعاً در آنجا هم ملائکه هستند. اما اینکه فرموده «فرستادگانی» هستند بما کمک می­کند موضوع را کمی بهتر بفهمیم.

در کلمه «فرستاده»، مفهوم «مأموریت»، «مبدأ» و «مقصد» و «توانائی بر انجام مأموریت» و از این نوع مفاهیم نهفته است. با توجه به آیه، چنین فهمیده می­شود که ملائکه موجوداتی هستند:

1- با شعور، 2- آموزش یافته برای انجام امور خاص، 3- دارای توانائی لازم برای انجام مورد مأموریت، 4- دارای تفاوت و تنوع بسیار زیاد نسبت به یکدیگر.

موضوع اخیر از آنجا فهمیده می­شود که وقتی ما آدم­ها که عیناً شبیه یکدیگر هستیم اینقدر تفاوت در درک و استعداد و قدرت و امکانات داریم، ملائکه که شبیه یکدیگر نیستند و از لحاظ اصل وجودشان با یکدیگر تفاوت اساسی زیادی دارند، چه تنوع و تفاوت عظیمی نسبت به یکدیگر می­توانند داشته باشند.

چنین بنظر می­آید که ملائکه کارگزاران اداره امور کل جهان باشند.

مثلاً یکی از چیزهائی که سبب اداره امور جهان می­شود و اگر آن نباشد جهان مادی از هم می­باشد، جاذبه عمومی است.

مثلاً می­توان مفهوم جاذبه عمومی را با توجه به مطلب آیه 1 چنین نامگذاری کرد: «سازمان ملائکۀ نگهدارِ اجزاءِ عالم در کنار یکدیگر و مانع فروپاشی آن».

اگر چنین تعبیری بکار ببریم در آنصورت کل جهان را «زنده» و «هدفمند» و «راهسپار بسوی مقصدی خاص» احساس کرده­ایم. زیرا برای هر امری مأموران با شعور قدرتمند آموزش یافته­ای برای انجام آن­ها متصور است و چون امور، زیاد و متنوع است، بی­نهایت ملائکه نیز قابل تصور است.

مثلاً جاذبه، نور، ارزاق، حرکت کلی جهان، وقوع قیامت هر کدام به بی­نهایت امور زیر مجموعه خویش بستگی دارد و هر یک به مَلِکی نیازمند است که برحسب موضوع، دارای دو امکان (= دو بال) یا سه امکان (= سه بال) یا چهار امکان (= چهار بال) یا بیشتر می­باشد (که این «بیشتر» بودن در آیه محدود نشده است)

اعتقادات صحیح و عمل صالح

در رابطه با آیه 10، اصل، همان «کلمه پاک» است که از جنس اعتقادات صحیح باشد و ظاهراً عمل صالح مانند «سوخت» است که به بالا رفتن آن کمک می­کند. و از اینجا معلوم می­شود که اصل، کسب اعتقادات صحیح است که در جهان بعدی بدرد می­خورد اما عمل صالح، اعتقادات صحیح را بهتر و صحیح­تر و تمیزتر و «بالا رونده­»تر می­کند.

همه به خداوند نیازمندند و او نیاز به هیچ چیز و هیچ کس ندارد

آیه 15 تفسیر آیه 2 سوره اخلاص است. خواننده ارجمند حتماً می­دانند موضوعاتی که ذیل آنها توضیحی داده نمی­شود، یا قبلاً در سوره­های قبلی توضیح داده شده و یا با توجه به مجموعه «درس» و «درب» روشن است و بهمین خاطر است که ملاحظه می­فرمائید که در ذیل آیه 1 توضیح نسبتاً مفصلی عرض شد زیرا آن آیه در این زمینه (با توجه به لیست ترتیب نزول سوره­ها) برای «اولین بار» مطرح می­شد.

ترجمه تفسیریِ آزاد

بسم الله الرحمن الرحيم

حمد مخصوص خداست که آسمانها و زمين را ايجاد و ملائکه را مامورانی قرار داد که داراي وسائلی هستند که ماموریت خویش را انجام دهند، دو تا و سه تا و چهارتا، هر چه بخواهد در آفرينش مي افزايد که خداوند بر هر چيزي تواناست (1) آنچه خدا براي مردم از روي رحمت باز کند هيچکس نميتواند ببندد و اگر ببندد هيچ کس نميتواند بگشايد و همو پيروزمند فرزانه است (2) اي مردم! نعمت خدا را بر خويش بياد آوريد. آيا  آفريننده اي  غير از  خدا هست  که از  آسمان و زمين روزيتان دهد؟  خدائي جز او  نيست. پس به کجا  منحرف ميشويد؟ (3) ای پیامبر! اگر تکذيبت کنند رسولانِ  قبل از تو نيز تکذيب شدند و همه امور بسوي خدا برميگردد (4) اي مردم! وعده خدا حق است. پس مبادا زندگيِ دنيا گولتان زند و بخصوص مبادا فريب ها شما را درباره خدا بفريبد (5) شيطان البته دشمن شماست. پس او را دشمن گيريد. جز اين نيست که پیروانش را به اموری دعوت میکند که نتیجه اش این خواهد بود که اهل آن آتش سوزان باشند (6) کافران عذابي شديد دارند و مومنانِ صاحب عملِ صالح آمرزش و پاداشي بزرگ خواهند داشت (7) آيا کسي که عمل زشتش برايش جلوه داده شده و آن را نيکو مي بيند مانند مومنان است؟ نه! بلکه  خداوند هر که را که لایق گمراهی است گمراه ميکند و هر که را لایق باشد هدايت ميکند. پس ای پیامبر!  مبادا بعلت حسرتي که به حال مردم ميخوري خود را از بين ببري. خداوند ميداند آنها چه ميکنند (8) و خداوند است که بادها را ميفرستد و آنها ابرها را برمي انگيزند و آنها را بسوي زمين مرده ميراند و بواسطه آنها آن بعد از مرگش زنده مي شود. زنده شدن پس از مرگ نيز چنين است (9) اگر کسي عزت بخواهد همه عزت ها از آن خداست. عقیده پاک بسوي او بالا ميرود و عمل صالح است كه آنرا بالا ميبرد، و کسانيکه به توطئه شوم ميپردازند عذابي شديد خواهند داشت و توطئه شان هم نابود ميشود (10) و خداوند شما را از خاکي آفريد، سپس از نطفه اي، سپس جفتهائي قرارتان داد، و هيچ ماده اي حملي برنميدارد و وضع حملي نمي کند مگر به علم او، و هيچ صاحب عمري عمر طولاني نمي کند و هيچ مقدار از عمرش کم نميشود مگر آنکه در کتابي هست. که اين براي خدا آسان است (11) و آن دو دريا يکسان نيستند. اين يکي شيرين و گوارا و آن يکي شور و تلخ است. و شما از هر دو گوشت تازه ميخوريد و چيزهاي زينتي استخراج کرده و مي پوشيد و کشتي را مي بيني که آب را ميشکافد تا از فضل او روزي خويش جستجو کنيد و شايد شکرگزاريد (12) شب را داخل روز و روز را داخل شب ميکند و آفتاب و ماه را رام کرده وهر کدام تا سرآمدي معين درجريانند. اين است خداي شما. فرمانروائي از آن اوست. و کساني را که غير از او ميخوانيد مالک حتي قطميري نيز نيستند (13)اگر آنها را بخوانيد صدايتان را نمي شنوند و اگر هم بشنوند اجابتتان نمي کنند و روز قيامت نسبت به شرک شما کافرند، و ای انسان! هيچکس تو را مانند آن خداي آگاه خبردار نمي کند (14) اي مردم! شما محتاج خدائيد و خداوند بي نيازِ ستوده است (15) اگر بخواهد شما را ميبرد و آفريدگاني جديد مي آورد (16) و اين براي خدا سخت نيست (17) و هيچ كس در قیامت بارِ ديگري را برنميدارد. و اگر کسي ديگري را براي برداشتن بارسنگينش بخواند چيزي از آن بر نخواهد داشت. حتي اگر از خويشاوندان باشد. جز اين نيست که تو کساني را که در خلوت از پروردگارشان بيم دارند هشدار ميدهي. همانها که نماز بپاميدارند، و هر کس که پاکيزگي پيشه كند بنفع خود اوست و سرانجام همه بسوي خداست (18) و کور و بينا مساوي نيستند (19) و نيز نور و تاريکيها (20) و نيز سايه و هُرم گرما (21) و همچنين زندگان و مردگان مساوي نيستند. خداوند به آنکه خواهد مي شنواند و تو ای پیامبر! نميتواني به آنها که در قبرها هستند چيزي بشنواني (22) تو جز هشدار دهنده اي نيستي (23) تو را به حق فرستاده ايم که مژده رسان و هشدار دهنده باشي و هيچ امتي نبوده که هشدار دهنده نداشته باشد (24) و اگر تکذيبت کنند، چيز عجيبي نيست، پيشينيان آنها نيز پيغمبرانشان را كه با دليل هاي روشن و پيامها و کتابهاي نور افشان بسويشان آمده بودند تکذيب كردند (25) آنگاه کافران را بگرفتم و كيفرم چه سخت بود (26)

 

 

دی ان ان