X

إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ﴿38﴾ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ﴿39﴾ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿40﴾ الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿41﴾ وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ ﴿42﴾ وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ ﴿43﴾ وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿44﴾ فَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَّشِيدٍ ﴿45﴾ أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ ﴿46﴾ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ يَوْمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ﴿47﴾ وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُهَا وَإِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿48﴾ قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿49﴾ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ﴿50﴾ وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿51﴾ وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿52﴾ لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ﴿53﴾ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿54﴾ وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ ﴿55﴾ الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِّلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿56﴾ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿57﴾


خداوند از مومنان دفاع ميکند . خداوند هيچ خيانتکار ناسپاسي را دوست نميدارد (38) به آنانکه مورد هجوم قرار گرفتند اجازه داده شد بجنگند، چونکه مورد ظلم قرار گرفتند و البته خداوند به ياري آنها تواناست (39) همانهائي که از شهرهايشان به ناحق اخراج شدند ، و اگر اينطور نبود که خداوند بعضي از مردم را بدست بعضي ديگر دفع ميکند حتما صومعه ها و کليساها و کنشت ها و مساجدي که در آن نام خدا بسيار ياد ميشود منهدم ميشد ، و خداوند کساني را که ياريش کنند ياري ميکند ،كه خداوند قوي و پيروزمند است (40) همانهائي که وقتي در زمين توانمندي شان داديم نماز بپا ميدارند و زکوة ميدهند و امر بمعروف و نهي از منکر ميکنند و عاقبتِ همه کارها بسوي خداست (41) و اگر کافران تکذيب مي کنند چيز تازه اي نيست و قبل از آنها قوم نوح و عاد و ثمود نيز تکذيب کردند (42) و همچنين قوم ابراهيم و قوم لوط (43) و اهل مدين نيز و موسي نيز تکذيب شد و به کافران مهلت دادم آنگاه بگرفتمشان و تعرضم چگونه بود؟ (44) و چه بسا شهرهائي که هلاکشان کرديم كه ظالم بودند و عليرغم بناهاي بر پا ايستاده ، چاه هاي بلااستفاده و قصرهاي محکم خالي بر جاي گذاشتند (45) آيا این گافران در زمين نگشته اند تا دلهائي داشته باشند که با آن بينديشند يا گوشهائي که با آن بشنوند؟ و البته چشمها کور نيست وليکن قلبهائي که در سينه هاست کور است (46) و از تو آن عذاب را به عجله ميخواهند ، در حاليکه خداوند وعده اش را خلاف نمي کند ، و البته يک روز نزد پروردگارت مانند هزار سال از آن سالهائي است که مي شماريد (47) و چه بسا شهرهائي که مهلتشان دادم با آن كه ظالم بودند ، آنگاه بگرفتمشان ، و بازگشت بسوي من است (48) ای پیامبر! بگو اي مردم جز اين نيست که من براي شما هشدار دهنده اي آشکارم (49) و آنانکه ايمان آورده و عمل شايسته نموده اند آمرزشي و روزيي گرامي خواهند داشت (50) و آنانکه در آياتمان ميکوشند که ما را به خيال خود عاجز کنند اهل جهنمند (51) و قبل از تو هيچ رسولي و هيچ پيامبري را نفرستاديم مگر اينکه وقتي آرزوئي ميکرد شيطان چيزي در آرزوي او القاء، و خداوند آنچه را که شيطان القاء ميکرد از بين ميبرد، آنگاه آياتش را محکم ميکرد، وخداوند داناي حکيم است (52)  تا آنچه را که شيطان القاء کرده براي کساني که در دلشان مرضي هست و نيز براي سنگدلان فتنه اي قرار دهد و البته ظالمان در گمراهيي دور ميباشند (53) و کساني که به آنان علم داده شده بدانند که آن حق و از جانب پرودگارتوست. و به آن ايمان آورند و قلوبشان براي آن نرم شود و البته خداوند هدايت کننده مومنان بسوي راهي راست است (54) و کافران هميشه درباره آن در شک خواهند بود تا اينکه قيامت يا عذابِ روزي بي حاصل بر آنان در آيد (55) فرمانروائي در آن روز از آن خداوند است که ميان آنها حکم ميکند. آنگاه كساني که ايمان آورده و کارهاي شايسته کرده اند در بهشتهائي پر نعمت خواهند بود (56) و كساني که کفر ورزيده و آياتمان را تکذيب نمودند عذابي خوار كننده خواهند داشت  (57)

Print
7 بار مطالعه شده است

    

پیش تفسیر

1 – استخراج عصاره محتوای سوره و پاراگراف (راه اول)

اول (چنانکه بارها و بارها دیده اید) عصاره محتوای سوره را استخراج میکنیم: 

طرز استخراج عصاره محتوای سوره را (یعنی «درس» سوره را)  در قسمت اول ارائه کرده ایم که مطابق ذیل است:

درس: اي مسلمانان! به تکاليف عبادي که از سوي خدايتان مقرر شده و لو اينکه سخت به نظر آيد رو کنيد و راه خود را کاملاً از کافران جدا نمائيد.

برآیند درسِ فوق و متن پاراگراف درب خواهد بود، به شرح ذیل:

درب: جهاد وامر به معروف و نهي از منکر، سبب رشد و تعالي شما مسلمانان است به آن اهميت دهيد و و القائات شيطاني در جهت مخالف رشد و تعالي انسان و آرزوهاي پيامبران در جهت موافق رشد و تعالي انسان است و اي پيامبر! اينک که با چنين مخالفاني روبرو هستي وظيفه­ات را با صبر پيگيري کن.

2 - استخراج عصاره محتوای پاراگراف (راه دوم)

ریز کردن پاراگراف تا حد امکان:

1

إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ﴿38﴾ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ﴿39﴾ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿40﴾ الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿41﴾

ریزدرب: جهاد وامر به معروف و نهي از منکر، سبب رشد و تعالي شما مسلمانان است به آن اهميت دهيد.

2

 وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ ﴿42﴾ وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ ﴿43﴾ وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿44﴾ فَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَّشِيدٍ ﴿45﴾ أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ ﴿46﴾ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ يَوْمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ﴿47﴾ وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُهَا وَإِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿48﴾ قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿49﴾ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ﴿50﴾ وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿51﴾

ریزدرب: اي پيامبر! اينک که با چنين مخالفاني روبرو هستي وظيفه­ات را با صبر پيگيري کن.

3

 وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿52﴾ لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ﴿53﴾ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿54﴾ وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ ﴿55﴾ الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِّلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿56﴾ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿57﴾

ریزدرب: القائات شيطاني در جهت مخالف رشد و تعالي انسان و آرزوهاي پيامبران در جهت موافق رشد و تعالي انسان است.

تقطیع:

در فوق دیده اید که ما پاراگراف را به تعدادی «ریزپاراگراف» تجزیه کرده ایم.

اصلی-فرعی

قسمت هایی را که می بینید فوقا با حروف پر رنگ (بولد) کار کرده ایم، اصلی است.

لُبّ مطلب:

با توجه به ریزپاراگراف ها، و ریزدربها، و جمع بندیِ ریزدرب ها، همان درب پاراگراف که فوقا می بینید حاصل خواهد شد و البته توجه دارید که درب مذکور از راه محاسبه استخراج شده است.

3 – از اول تا اینجا

در پاراگراف 1 می فرماید : ای مردم ! قیامت رادرپیش دارید لذا ازخداوند پروا کنید و به نکوهش بحث و جدلِ بدون علم و پیروی القائات شیطانی می پردازد و اینکه خداوند همانطورکه شما را ازاجزائی ســــاده آفرید میتواند دو باره این کار رابکند و درباره خداوند مجادله بیجانکنید و درباره عبادتش به انحراف متمایل نگردید .

در پاراگراف 2 می فرماید : ای کفار ! مگرشما فکرنمیکردید این پیامبر-ص-هرگز موفـق نمیشود؟ (اینک که او ازدسترستان خارج شده) در فکر و کارهایتان تجدید نظر کنید و اینکه البته درآخرت بین کافرو مومن فرق زیادی هست ، اما ازمیان کافران آنهائی که «مفسدفعال» باشند وضعشان خیلی سخت ترخواهد بود .

در پاراگراف 3 می فرماید : ای مردم ! حج و احکام امور مرتبط با آن سبب تعالی انسانی شما است .

در این پاراگراف می فرماید : عمل به احکام جهاد و دفاع و امربه معروف ونهی از منکر سبب تعالی است و ای پیامبر ! رسالتت را با همان روش پیشین خویش پی گیر . خداوند مواظبت است و حفظت میکند.

4 - حدسیاتی از اوضاع و احوال آن روزها

از آیه 39 فهمیده میشود پس از هجرت از سوی مشرکان مکه کسانی برای عملیات ایذائی فرستاده میشدند و آنها با اعمال چریکیی جنگ و گریزی انجام میدادند و اذیت و آزاری میرساندند و آیه 39 مجوز برخورد با آنها را میدهد و فلسفه این مقابله را در آیه 40 چنین میفرماید که کار خودتان را خودتان باید انجام دهید و در این مورد چشم تان به آسمان نباشد.

5 - آیات برجسته این پاراگراف

آیه های 38 تا 41 علاوه بر اقبال هنرمندان به آن، از لحاظ محتوا نیز برجستگی خاصی دارد و اگر به ترتیب نزول نگاه کنیم، اولین بار است که خداوند با این صراحت سخن میگوید که کار خودتان را خودتان انجام دهید و مانند اقوام پیشین نباشید که دائما چشم شان به آسمان بود.

6 - آیات مشکل

آیات 52 تا 54 از آنجا مفسران در مورد آنها به اختلافات زیادی دچار شده و تفسیرهای مختلف و بلکه متضادی نموده اند، از آیات مشکل قرآنی میباشند.

البته ما نظر خویش را ذیلا عرض کرده ایم، بخوانید و قضاوت کنید.

7 - پیشگوئی های تحقق یافته

در آیات 38 تا 41 به واضح ترین شکلی این موارد را پیشگوئی نموده :

1 – پیروزی مسلمانانِ مهاجر

2 – حق طلبانه بودنِ دعوا و جنگ شان که منجر به پیروزی مذکور خواهدشد

3 – موثر بودنِ مبارزات مذکور در جهت حفظ ایده آل های اصلی

در آیات 42 تا 45 با نمونه آوردن اقوام پیشین و عاقبت رفتار اصراریِ تکذیبیِ آنها پیشگوئیِ تلویحیِ موفقیت آنحضرت را نموده است .

8 – زاویه با تفاسیر رایج

در این مورد ، در بخش «شرح مختصر» عرضی کرده ایم.

9 - در این پاراگراف کدام فقرات فوق ذهنیات مخاطبان اولیه است؟

(این قسمت جواب سروش و شبستری است که گفته اند قرآن فوق ذهنیات مخاطبان اولیه ندارد)

آیه های 45 و 46 از این لحاظ که به اقوامِ درگذشته اشاره دارد، از آنجا که علم باستان شناسی هنوز در مراحل ابتدائی است، و جزئیاتی از زندگی آنان در دست نیست، بالاتر از ذهنیات ما میباشد، چه رسد به عرب 1400 سال قبل.

همچنین است آیه 48.

آیه 47 از آن لحاظ که به «نسبیت زمان نزد ما و نزد خداوند» اشاره دارد، برای ما هم «بالاتر از ذهنیت» است چه رسد به عرب 1400 سال قبل.

آیات 52 تا 54 که به نقش شیاطین و رابطه آنها با انبیاء سخن میگوید، از آنجا که شیطان و کارکردش برای ما مجهول است، بالاتر از ذهنیات ما قرن بیست و یکمی ها است چه رسد به مخاطبان اولیه.

آیات 55 تا 57 از آنجا که «قیامتی» است، کلا بالاتر از ذهنیات هر بنی بشری است، و طبعا در مورد مخاطبان اولیه نیز همچنین.

10 - مخاطبان اولیه از این پاراگراف چه تلقیی  میداشتند؟

کلماتی که در این پاراگراف بکار رفته ، در طول این مدت طولانی ، از نزول این سوره تا به امروز ، تغییر معناییِ چندانی نیافته ، و لذا مخاطب های اولیه نیز از این پاراگراف همان تلقی را میداشته اند که ما .

11 - چه عناصر فرا زمانی و فرا مکانی در این پاراگراف هست؟

1 - عمل به احکام جهاد و دفاع و امربه معروف ونهی از منکر سبب تعالی است

2 - ای پیامبر ! رسالتت را با همان روش پیشین خویش پی گیر . خداوند مواظبت است و حفظت میکند .

12 – کدام عناصر این پاراگراف «برای اولین بار» است؟

غیر از آیه های 42 تا 44 و 49 تا 51 و 56 و 57 ، بقیه آیات این پاراگراف «برای اولین بار» است.

13 – در این پاراگراف کدام آیات حاوی «محورهای ثابت کلام وحی» است؟

ارزش تفسیریِ این بخش از دو لحاظ زیاد است:

1 – از لحاظ تفسیر موضوعی، چون آیات هر موضوع از ابتدای نزول وحی به ترتیب در یک فایل جمع آوری خواهد شد، یک گنجینه بسیار با ارزش خواهد شد که مورد نیاز هر قرآن پژوه خواهد بود.

2 – از لحاظ تفسیرِ معروف به «تفسیر قرآن به قرآن» نیز، از آنجا که در هر عنوان، تقریبا تمام آیاتِ هم محتوا جمع آوری شده اند، هر قسمت میتواند از لحاظ هم افزائیِ فهمِ قسمت های دیگر کمک باشد، و مغز تفسیرِ قرآن به قرآن هم همین است.

سنن الهی

إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ ﴿38﴾ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ ﴿39﴾ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿40﴾ الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿41﴾

ذکرچند پیامبر باهم

وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ ﴿42﴾ وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ ﴿43﴾ وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿44﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

فَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَّشِيدٍ ﴿45﴾ أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ ﴿46﴾ وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ وَإِنَّ يَوْمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ ﴿47﴾ وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُهَا وَإِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿48﴾

تقریرات و آموزش الهی

قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿49﴾ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ﴿50﴾ وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿51﴾

سنن الهی

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿52﴾ لِيَجْعَلَ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ ﴿53﴾ وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَإِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿54﴾

عقاید و رفتار کفار معاصر نزول

وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي مِرْيَةٍ مِّنْهُ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذَابُ يَوْمٍ عَقِيمٍ ﴿55﴾ الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ لِّلَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿56﴾ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿57﴾

شرح مختصر

کلیدهای تفسیری

بحث متنی

دو آیه 46 و 47 پرانتزی هستند.

دو آیه 50 و 51 فرع بر آیه 49 می­باشند.

آیه­های 53 و 54 و 55 فرع بر آیه 52 می­باشند و این واضح است.

آیه 57 نیز فرع بر آیه 56 است و این نیز واضح است.

خود آیه 56 نیز فرع بر نیمه دوم آیه 55 است.

مشکلات کمتر شده، اما هنوز زیاد وسنگین است

درست است که پیامبر(ص)هجرت کرده بود اما درمحل جدید ، اینطورنبودکه همه برای اظهارایمان صف کشیده باشند و البته اوضاع خیلی بهترشده بود، اما مشکلات آن حضرت کما فی السابق بود زیرا :

1-سران مشرکان درمکّه ناراحت تر و در دشمنی فعال ترشده بودند .

2-اکثریت قاطع یهودی های محل جدید اسلام را رقیب دینی خویش تلقی کرده بودند.

 3-منافقین موجود در«یثرب»هم توطئه میکردند.

این پاراگراف را باید در این چارچوب دید.

شیطنت شیطان در رابطه با پیامبران چه میتوانست بوده باشد؟

در رابطه با آیه 52 این پرسش پیش میاید که پیامبران چه آرزوئی می­کردند؟

معلوم است.

آرزوی پیامبران این است که «همه» مردم به راه حق بیایند و ایمان بیاورند و از کفر و کارهای زشت دوری کنند و امثال این.

شیطان چه چیزی می­تواند در آرزوی پیامبران بیاندازد؟

بدیهی است که شیطان اصل آرزوی آنها را نمی­تواند تغییر دهد، مثلاً اینکه پیامبران آرزو کنند که مردم همگی کافر باشند و غیره بلکه چیزی که شیطان می­تواند القاء کند «روش رسیدن» به آن آرزوست.

مثلاً ممکن است آنها آرزو کنند که کاش می­شد چنان معجزاتی بر دست منِ پیامبر ظاهر می­شد که چاره­ای جز ایمان نباشد و یا ای کاش خداوند چنان نیروئی به من می­داد که از ترس آن همه ایمان می­آوردند و امثال آن.

مطابق آیه، پیامبران پس از اینکه چنین آرزوهائی می­کردند، فوراً متوجه
می­شدند که این از ناحیه خداوند نیست زیرا ایمان مبنای عقلی دارد و زوری حاصل نمی­شود و لذا با استغفار و دور کردن شیطان به اصل آرزوی خود که همانا جنبه مثبتِ مطلب بود برمی­گشتند.

بنابراین، فتنه­ای که در آیه 53 اشاره شد،ممکن است مثلاً معجزاتی که هیچ حرفی در آن نباشد، یا ثروت و قدرتی که خیلی بالاتر از ثروت و قدرت رایج آن زمان باشد، می بوده که فورا تنبه حاصل، و  با استغفار از ذهن پیامبران خارج می­شد.

بدیهی است بهترین روش همان روشی است که پیامبران به دستور خدا عملاً انجام دادند یعنی صبر، استدلال، زحمت، بیان، حوصله، آموزش، زندگی در میان و در متن مردم، دلسوزی برای آنان، وغیره.

 و روشی که رشد و تعالی شخصیت انسانها را در پی دارد، چنین روشهائی است نه روش معجزات و زور و ثروت و امثالهم.

بدیهی است که پیامبران معجزه­هائی هم داشتند اما معجزه آنها ایمان­زا نشد.

آیا آن همه معجزات حضرت موسی سبب ریشه­کنی کفر در بنی­اسرائیل شد؟ نه. دلیلش هم همان گوساله سامری.

 ایمان، یک امر عقلی است که کم­کم و بتدریج ایجاد و قرص و قوی می­شود و با معجزه و زور و پول و غیره حاصل نمی­شود.

اما گاهی که به پیامبران فشار زیادی وارد می­شد آرزوهائی می­کردند مانند سلیمان که گفت خدایا به من چنان سلطنتی بده که پس از من هم به هیچ کس نداده باشی. و احتمالاً خیال می­کرد با چنین سلطنتی دیگر همه نوع کفر ریشه­کن خواهد شد.  و البته به محض وفاتش، اوضاع قبلی دوباره حاکم شد و سلطنت عظیم او کمکی به گسترش ایمان نکرد.

ملاحظه فرمودید که ما با کمک «درس» و «درب» موضوع را چطور راحت فهمیدیم و بیان کردیم اما مفسران محترم در آیه 52 و 53 بحث­های خیلی مختلف ومتنافر ومتضادی فرموده­اند که بسیاری از آنها نسبتی با مدلول آیه ندارد.

ترجمه تفسیریِ آزاد

خداوند از مومنان دفاع ميکند. خداوند هيچ خيانتکار ناسپاسي را دوست نميدارد (38) به آنانکه مورد هجوم قرار گرفتند اجازه داده شد بجنگند، چونکه مورد ظلم قرار گرفتند و البته خداوند به ياري آنها تواناست (39) همانهائي که از شهرهايشان به ناحق اخراج شدند، و اگر اينطور نبود که خداوند بعضي از مردم را بدست بعضي ديگر دفع ميکند حتما صومعه ها و کليساها و کنشت ها و مساجدي که در آن نام خدا بسيار ياد ميشود منهدم ميشد، و خداوند کساني را که ياريش کنند ياري ميکند،كه خداوند قوي و پيروزمند است (40) همانهائي که وقتي در زمين توانمندي شان داديم نماز بپا ميدارند و زکوة ميدهند و امر بمعروف و نهي از منکر ميکنند و عاقبتِ همه کارها بسوي خداست (41) و اگر کافران تکذيب مي کنند چيز تازه اي نيست و قبل از آنها قوم نوح و عاد و ثمود نيز تکذيب کردند (42) و همچنين قوم ابراهيم و قوم لوط (43) و اهل مدين نيز، و موسي نيز تکذيب شد و به کافران مهلت دادم آنگاه بگرفتمشان و تعرضم چگونه بود؟ (44) و چه بسا شهرهائي که هلاکشان کرديم كه ظالم بودند و عليرغم بناهاي بر پا ايستاده، چاه هاي بلااستفاده، و قصرهاي محکمِ خالي بر جاي گذاشتند (45) آيا این کافران در زمين نگشته اند تا دلهائي داشته باشند که با آن بينديشند يا گوشهائي که با آن بشنوند؟ و البته چشمها کور نيست وليکن قلبهائي که در سينه هاست کور است (46) و از تو آن عذاب را به عجله ميخواهند، در حاليکه خداوند وعده اش را خلاف نمي کند، و البته يک روز نزد پروردگارت مانند هزار سال از آن سالهائي است که مي شماريد (47) و چه بسا شهرهائي که مهلتشان دادم با آن كه ظالم بودند، آنگاه بگرفتمشان، و بازگشت بسوي من است (48) ای پیامبر! بگو اي مردم جز اين نيست که من براي شما هشدار دهنده اي آشکارم (49) و آنانکه ايمان آورده و عمل شايسته نموده اند آمرزشي و روزيي گرامي خواهند داشت (50) و آنانکه در آياتمان ميکوشند که ما را به خيال خود عاجز کنند اهل جهنمند (51) و قبل از تو هيچ رسولي و هيچ پيامبري را نفرستاديم مگر اينکه وقتي آرزوئي ميکرد شيطان چيزي در آرزوي او القاء، و خداوند آنچه را که شيطان القاء ميکرد از بين ميبرد، آنگاه آياتش را محکم ميکرد، وخداوند داناي حکيم است (52)  تا آنچه را که شيطان القاء کرده براي کساني که در دلشان مرضي هست و نيز براي سنگدلان فتنه اي قرار دهد و البته ظالمان در گمراهيي دور ميباشند (53) و کساني که به آنان علم داده شده بدانند که آن قرآن حق و از جانب پرودگارتوست. و به آن ايمان آورند و قلوبشان براي آن نرم شود و البته خداوند هدايت کننده مومنان بسوي راهي راست است (54) و کافران هميشه درباره آن در شک خواهند بود تا اينکه قيامت يا عذابِ روزي بي حاصل بر آنان در آيد (55) فرمانروائي در آن روز از آنِ خداوند است که ميان آنها حکم ميکند. آنگاه كساني که ايمان آورده و کارهاي شايسته کرده اند در بهشتهائي پر نعمت خواهند بود (56) و كساني که کفر ورزيده و آياتمان را تکذيب نمودند عذابي خوار كننده خواهند داشت  (57)

 

    

دی ان ان